Fehime Nüzhet’in Tiyatro Eserlerinde Meşrutiyet Dönemine Yönelik Siyasî ve Sosyal Vurgular

Yıl 2015, Sayı: 68, 51 - 64, 01.06.2015

Beyhan Kanter

https://doi.org/10.32704/erdem.537400

Öz

Meşrutiyet Dönemi’nin öncü kadın yazarlarından olan Fehime Nüzhet, dernek çalışmalarında yoğun biçimde yer alan, gazete ve dergilerde yazılar yazan aktif bir kadındır. Devrinin diğer kadın yazarları gibi
özellikle “kadın kimliği”ne odaklanan yazılar kaleme alır. Makalelerinde kadınların sosyal yaşamda etkin olmaları gerektiği fikrini savunan
Fehime Nüzhet, aynı zamanda kadınlarda vatan bilinci uyandırma çabasındadır. Balkan Savaşları sırasında yaptığı konuşmalar ve gönüllü
olarak hastabakıcılık yapması onun toplumsal yaşamdaki etkinliğini
gösterir niteliktedir. Meşrutiyet’in ilanından sonra yazdığı tiyatro eserlerinde hafiyelik sistemini eleştiren yazar, siyasî bir dil kullanır. Fehime
Nüzhet’in Adalet Yerini Buldu ve Bir Zalimin Encâmı başlıklı tiyatro
eserleri, Meşrutiyet dönemi tiyatro eserlerinin genel karakteristiğine
uygun olarak II. Abdülhamit devrine ilişkin eleştirel bir bakış açısını
içermektedir. Yazar, devre ilişkin eleştirisini tiyatro kişileri aracılığıyla
dillendirir. Söz konusu tiyatro eserlerinde yaşadığı devri analiz eden
Fehime Nüzhet, toplumsal yaşamda gördüğü aksaklıkları da özellikle
siyasî bir çerçevede ele alır. Bu bağlamda Fehime Nüzhet’in tiyatro
eserleri Meşrutiyet döneminde yaşanan özgürlük havasını yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Meşrutiyet, istibdat, Fehime Nüzhet, tiyatro, hürriyet, kadın

Political and Social Emphases on the Period of the Constitutional Monarchy in the Plays of Fehime Nüzhet

Öz

Fehime Nüzhet, one of the leading women writers during the period
of the Constitutional Monarchy, was an activist who played an important role in club activities, and who wrote pieces for newspapers and
magazines. Like other woman writers of the period, Fehime Nüzhet
wrote texts that focus on “women identity”. In her articles, Fehime
Nüzhet defends the idea that women should be active in the social
sphere, at the same time struggles to rouse in women a consciousness
of the motherland. The talks she gave during the Balkan Wars and her
duty as a volunteer nurse show how active she was in the social sphere.
In the plays written after the announcement of the Constitutional
Monarchy, she used a political language and in particular criticised the
system of using informants. The plays of the Fehime Nüzhet reflect
a critical view towards the reign of Abdülhamit II, in keeping with
the general characteristics of plays of the period of the Constitutional
Monarchy. In her theatre plays Fehime Nüzhet analysed the period in
which she lived, discussing the shortcomings that she perceived in the
social life in a political framework. In this context, Fehime Nüzhet’s
theatre plays reflect the air of freedom experienced in the period of the
Constitutional Monarchy.

Anahtar Kelimeler

Constitutional Monarchy, despotism, Fehime Nüzhet, theatre, freedom, women

Kaynakça

• And, Metin (2011). Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çakır, Serpil (1996). Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul: Metis Yayınları.
• Denman, Fatma Kılıç (2009). İkinci Meşrutiyet Döneminde Bir Jön Türk Dergisi: Kadın, İstanbul: Libra Yayınları.
• Fehime Nüzhet (1908a/1324). “ Muhterem Hanımefendiler”, Kadın 17, s.11-12.
• —— (1908b/1324). Bir Zalimin Encâmı, İstanbul: Karabet Matbaası.
• —— (1910/1326). Adalet Yerini Buldu, İstanbul: Karabet Matbaası.
• —— (1924a/1340). “Şefkat Cemiyetleri”, Süs 31, s.14-15.
• —— (1924b/1340). “ Kadınların Terbiye-i Bedeniyesi İçin”, Süs 50, s.12-13.
• Karaca, Nesrin (2003). “Meşrutiyet Döneminin Öncü Kadınlarından Fehime Nüzhet Hanım”, Tarih ve Toplum 231, s.11-18.
• Kurnaz, Şefika (1992). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• —— (2012). Balkan Savaşında Kadınlarımız, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Mardin, Şerif (2007). Türk Modernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2010). Ed. Murat Yalçın, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yalçın, Alemdar (2002). II. Meşrutiyet’te Tiyatro Edebiyatı Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.