Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Poetikasında Ölüm İmgeleri

Yıl 2014, Sayı: 66, 29 - 51, 06.06.2014

Tolga Bayındır

https://doi.org/10.32704/erdem.537408

Öz

Bu çalışmada, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın edebî eserleri temel alınarak,
onun “ölüm” kavramı üzerindeki düşüncelerini yansıtan yazınsal imgeleri üzerinde durulmuştur. Tanpınar’da ölüm, hayatının trajik yanlarını
ortaya koyan, onun düşüncelerini derinden etkileyen felsefî bir problemdir. Bir sanatçı ruhuyla ölümlü oluşunun farkındalığı, buna rağmen
eserleri vasıtasıyla mazi, toplum ve kültürle ölümsüzlüğü isteyişi/arayışı temel çatışma noktalarından birisini oluşturur. Tanpınar’ın özellikle
günlükleri incelendiğinde görülecektir ki, ölüm/ölümlü olma ve ölümsüzlük onun yaratma eyleminin altında yatan en önemli unsurlardan
birisidir. Bu durum karşısında Tanpınar, eserlerinde kaçınılmaz olarak
bilinçli veya bilinçaltı ölüme dair imgeler kullanmaktadır. Ölümün
kesin bir tanımının olmayışı, bu konuda düşünen herkes için farklı
bir anlamlandırmanın doğmasına neden olmaktadır. Tanpınar insan,
sanatçı, toplum adamı olarak ölümü kendisince yorumlamış ve bu edinimlerini eserlerine yansıtmıştır. Bu imgeler, farklı eserlerinde benzer
kullanımlar ve eşanlamlarla karşımıza çıkar. Bu çalışma, Tanpınar’ın
kullandığı imgelerden belli başlıları seçilerek örneklendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk şiiri, Ahmet Hamdi Tanpınar, ölüm, imge, metafor

Images of Death in Ahmet Hamdi Tanpınar’s Poetics

Öz

This study explores literary symbols employed in Ahmet Hamdi
Tanpınar’s works which reflect his thoughts on death. According to
Tanpınar, death is a philosophical question that reflects the tragic
side of life, a question that has a deep impact on his thoughts. His
realization of his mortality as an artist on the one hand, and his search
for immortality through his body of work, history, society, and culture
that he is in, are one of the main points of conflict in his works.
An analysis of Tanpınar’s works reveals that the ideas of death and
mortality are at the core of his process of writing. As a result he uses,
consciously or subconsciously, symbols related to death. The fact that
death does not have a clear description leads one to give it a different
meaning. Tanpınar, as a human being and as an artist, as well as a
member of the society, interpreted the subject in his own way and
reflected upon these in his works. These symbols represent themselves
as synonyms or in similar wording in his various works. This article
explores main images employed in Tanpınar’s works. 

Anahtar Kelimeler

Turkish poetry, Ahmet Hamdi Tanpınar, death, image, metaphorz

Kaynakça

• Aksan, Doğan (1998). Anlambilim, Ankara: Engin Yayınevi.
• Balcı, Yunus (2008). Tanpınar Trajik Bir Şair ve Şiiri, İstanbul: 3F Yayınevi.
• Bauman, Zygmunt (2000). Ölümlülük, Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri, Çev.
• Nurgül Demirdöven, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayrak, Özcan (2008). “Ölümün Gizemi ve Simgesel Bir Unsur Olarak Yahya Kemal ve Tanpınar’ın Şiirine Yansıması”, Akpınar 13.
• Beyatlı, Yahya Kemal (2011). Kendi Gök Kubbemiz, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Campbell, Joseph ve Bill Moyers (2010). Mitolojinin Gücü, Çev. Zeynep Yaman, İstanbul: MediaCat Kitapları.
• Çonoğlu, Salim (2007). Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Ölüm, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Enginün, İnci ve Zeynep Kerman (2008). Günlüklerin Işığında Tanpınar’la Başbaşa, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Gilson, Paul (1986). Batı Şiirinden Çeviriler, Çev. Sezai Karakoç, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Günay, Ünver ve Harun Güngör (2003). Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dini Tarihi, İstanbul: Rağbet Yayınları.
• İşeri, Kamil ve Sercan Demirgüneş (2008). “Sessiz Gemi Şiirinin Anlambilimsel/ Göstergebilimsel İncelenmesi”, Türkoloji Araştırmaları Dergisi 3/4.
• Jung, Carl Gustav (1992). Ölüm ve Ruh, Ölümün Anlamı, Çev. Doğan Özkan, İstanbul: Merkuri Yayınları.
• Kaplan, Mehmet (2001). Tanpınar’ın Şiir Dünyası, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kocatürk, Saadettin (1981). “Mevlânâ’da Ölüm Kavramı”, Millî Kültür 8.
• Kolcu, Ali İhsan (2002). Zamana Düşen Çığlık: Tanpınar’ın Şiirinin Epistemolojik Temelleri & Tanpınar’ın Şiir Estetiği, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Malpas, Feff ve Robert C. Solomon (2006). Ölüm ve Felsefe, Çev. Nur Küçük, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Maurois, Andrè (1961). Yaşamak Sanatı Hayatın Küçük Felsefesi, İstanbul: Kanaat Yayınları.
• Okay, Orhan (2012). Bir Hülya Adamının Romanı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ömer Hayyam (2009). Dörtlükler, Çev. Sabahattin Eyüboğlu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Parlatır, İsmail (1998). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1998). Edebiyat Üzerine Makaleler, Haz. Zeynep Kerman, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ——— (1999). Sahnenin Dışındakiler, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ——— (2000). Yaşadığım Gibi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• ——— (2002). Huzur, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ——— (2006a). Beş Şehir, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ——— (2006b). Hikâyeler, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ——— (2009a). Aydaki Kadın, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ——— (2009b). Bütün Şiirleri, Haz. İnci Enginün, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Yalom, Irvin D. (2008). Güneşe Bakmak Ölümle Yüzleşmek, Çev. Zeliha İyidoğan Babayiğit, İstanbul: Kabalcı Yayınları.