From “Image” to “İmge”: The Literary “War” of Attilâ İlhan

Yıl 2014, Sayı: 67, 19 - 32, 01.12.2014

Yalçın Armağan

https://doi.org/10.32704/erdem.537399

Öz

Although image is a concept which is among the most favorite term in
contemporary literary criticism, and in poetry criticism in particular,
it is a hard task to define image as a critical term. The difficulty in
defining image remains unchanged since the term was frequently used
in Turkey in 1950’s and also in 1960’s when the term gained wide
currency. Attilâ İlhan, who is the pioneer in using the term image in
Turkey, attributes image a central role in his critical essays between
1952 and 1967. Image in Attilâ İlhan’s critical vocabulary does not
have a stable meaning, and is used for different purposes. Whereas
İlhan uses image to indicate the frailty of the “social realist” literature
in early 1950’s, he uses the concept to prove that Garip is a “formalist”
poetry in 1955, and that İkinci Yeni “misuses” the image in 1960’s.
Examining why he needed to employ image for criticizing those three
different literary styles, it is possible to realize the inconsistency in
İlhan’s claims. 

Anahtar Kelimeler

Aesthetics, social realism, modern Turkish poetry, Garip, İkinci Yeni

“Image”dan “İmge”ye Attilâ İlhan’ın Edebiyat “Savaşı”

Öz

Günümüzde edebiyat eleştirisinin, daha özelde şiir eleştirisinin en
gözde terimlerinden biri imge olsa da, bu terimin kavramsal sınırlarını çizmekte zorlanıldığı görülür. Türkiye’de edebiyat eleştirisi alanında
1950’lerden itibaren öncesine nazaran daha sık biçimde kullanılmaya
başlanan ve asıl olarak 1960’larda yaygınlaşan imge teriminin tanımlanmasında, başından beri birtakım sorunlar yaşandığı dikkat çeker.
Bu kavramın yaygınlık kazanmasında öncü bir konuma sahip olan
Attilâ İlhan, 1952 ile 1967 arasındaki eleştirel yazılarında estetik teorisinin merkezî kavramı olarak imgeye yer vermiş ve farklı dönemlerde imge kavramını farklı bağlamlarda kullanmıştır. İlhan, 1950’lerin
başında “toplumcu gerçekçi” edebiyatın estetik düzeyindeki eksikliğe
işaret etmek, 1955’te Garip şiirinin “biçimci” olduğunu iddia etmek ve
1960’larda ise İkinci Yeni’nin imgeyi “yanlış” biçimde kullandığını kanıtlamak için bu kavrama başvurmuştur. Bu üç farklı edebiyat anlayışını
eleştirirken imge kavramını nasıl ve hangi amaçla kullandığına bakınca,
İlhan’ın iddialarındaki belirsiz noktaları görmek olanaklı hale gelebilir.

Anahtar Kelimeler

Estetik, toplumcu gerçekçi edebiyat, modern Türk şiiri, Garip şiiri, İkinci Yeni

Kaynakça

• Arslanbenzer, Hakan (2012). “İmgenin Ölümü”, Neo-Epik Şiir, İstanbul: Okur Kitaplığı, s.15-30.
• Cemal Süreya (2000). “Folklor Şiire Düşman”, Toplu Yazıları I: Şapkam Dolu Çiçekle ve Şiir Üzerine Yazılar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.192-194. (Bu yazı ilk kez A dergisinin Ekim 1956 tarihli sayısında yayımlanmıştır.)
• Cöntürk, Hüseyin (2006). “Tasartı (Image) Üzerine” Çağının Eleştirisi, Cilt 1, Haz. Ege Berensel, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.419-435. (Bu yazı ilk kez 1956 yılında Pazar Postası’nda yayımlanmıştır.)
• Furbank, P. N. (1970). Reflections on the Word Image, Londra: Secker & Warburg.
• İlhan, Attilâ (1980). Gerçekçilik Savaşı, İstanbul: Yazko Yayınları. —— (1990). Hangi Edebiyat, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. —— (1983). İkinci Yeni Savaşı, İstanbul: Yazko Yayınları. —— (2002). Nam-ı Diğer Kaptan: Attilâ İlhan’ı Dinledim, Söyleşi: Selim İleri, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnce, Özdemir (1995). “İmgenin Serüvenleri”, Şiir ve Gerçeklik, İstanbul: Can Yayınları, s.17-53.
• Karataş, Turan (2008). “İmge”, Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Sütun Yayınları.
• Koçak, Orhan (1996). “Güneşte Çözülenler: Anday’da Duygu ve Resim”, Melih Cevdet Anday Günleri, Haz. Şükrü Erbaş, Ankara: Edebiyatçılar Derneği, s.115- 127.
• Memet Fuat (2000). “Sunu”, İkinci Yeni Tartışması, İstanbul: Adam Yayınları, s.8-9.
• Reyhan, Hakan (2012). Attilâ İlhan’ın Siyasal Düşüncesi: Türkiye’de Ulusalcılığın Kökenleri, Ankara: Phoenix Yayınları.
• Rifat, Oktay (1996). “Önsöz”, Perçemli Sokak, Bütün Şiirleri, Cilt 1, İstanbul: Adam Yayınları, s.175-176. (Kitap ilk kez 1956’da yayımlanmıştır.)
• Sarmaşık, Belgin (2004). “Meraklısı İçin Önsöz”, Açtırma Kutuyu, Attilâ İlhan, Ankara: Bilgi Kitabevi, s.11-14.
• Şklovski, Viktor (1995). “Bir Teknik Olarak Sanat”, Yazın Kuramı, Haz. Tzevetan Todorov, Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.66-82.
• Wellek, René ve Austen Warren (1983). Yazın Kuramı, Çev. Yurdanur Salman ve Suat Karantay, İstanbul: Altın Kitaplar.