Nevşehir Kalesi ve Çevresindeki Osmanlı Mimari Dokusu

Yıl 2011, Sayı: 59, 84 - 106, 04.04.2011

Sedat Bayrakal

Öz

Türk mimarisinde, monografik ya da kronolojik ölçekli araştırmalarda, mimarlık eserlerini konu alan çok sayıda çalışma vardır. Ancak eserlerin bağlı bulunduğu bölge ya da şehirlerin mimarlık tarihi açısından
gelişimi, yayılması gibi konuları içeren çalışmaların az olduğu dikkati çekmektedir. Nevşehir merkez bazlı böyle bir eksikliği gidermeye çalışan bu denemede, şehrin, ulu cami ve ticaret yapılarının etrafındaki
gelişimi görsel materyalle desteklenmiş, şehrin siluetine etki eden ve
onun gelişimine katkılar sağlayan ve 15’i ilk kez yayınlanacak olan tarihi eserlerin, Nevşehir’in gelişimindeki payı vurgulanmıştır. Kentsel görünümlerin yeni yapılaşma lehine geliştiği günümüz Türkiye’sinde, eski
dokunun gelişimini unutturmamak ve tarihi şehir kurgusunun rastgele değil de bilinçli bir şekilde uygulandığını ortaya koymak çalışmamızın amaçları arasındadır. 

Anahtar Kelimeler

Türk kent gelişimi, Osmanlı kenti, kentsel gelişim, Nevşehir, Nevşehir Kalesi

The Ottoman Architectural Texture in the Nevşehir Castle ahd its Vicinity

Öz

In monographic and chronological research in the Turkish architecture, there are a large number of studies about architectural works.
However, among the studies about the development and expansion of
the region or cities, architectural history are few. This study tries to fill
such a gap by studying on the Nevsehir center, its historical artifacts,
the grand mosque and trade centers developed around, supported by
visual material. These architectural texture affects the silhouette of the
city and makes contributions to the development of it. Fifteen of these
historical architects will be published for the first time, which underli nes the development of Nevsehir. In today’s Turkey where urban areas
develop in favour of new structuring, this study also aims at providing
the former texture’s development and at revealing that historical city
installation has been applied not randomly but consciously.

Anahtar Kelimeler

Turkish urban development, Ottoman city, urban development, Nevşehir, the Nevşehir Castle

Kaynakça

• Acun, Hakkı (1999), Manisa’da Türk Devri Yapıları, Ankara: TTK Yay.
• Aktuğ, İlknur (1992), Nevşehir Damat İbrahim Paşa Külliyesi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Aktuğ, Kolay İlknur (1993), “Damad İbrahim Paşa Külliyesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, VIII, İstanbul, s. 447-449.
• Aktüre, Sevgi (1973), “17. yüzyılın Başından 19. yüzyıl Ortasına Kadarki Dönemde Anadolu Osmanlı Şehrinde Şehirsel Yapının Değişme Süreci”, METU, Journey of the Faculty of Architecture, I/I, Ankara: 101-128.
• Aktüre, Sevgi (1978), 19. Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti Mekansal Yapı Çözümlemesi, Ankara
• Anadol, Köksal (1970), Nevşehir’de Damat İbrahim Paşa Külliyesi, İstanbul: Yapı Merkezi Yay.
• Aslanapa, Oktay (1986), Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul: İnkılap Kitabevi Yay.
• Başkan, Seyfi (2009), “İnebolu Örneğinde Tarihi Anadolu Kentlerinin Mekansal, Fiziksel Değişimi Üzerine Gözlemler”, X. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 03-06 Mayıs 2006, Ankara: 47-58.
• Baykara, Tuncer (1996), “Ulu Cami: Selçuk Şehrinde İskânı Belirleyen Bir Kaynak Olarak”, Belleten, LX/227, s. 33-60.
• Bilge, Arif (1966), Nevşehir ve Lale Devri Tarihi, Konya.
• Cerasi, Maurice M (1999), Osmanlı Kenti Osmanlı İmparatorluğunda 18 ve 19. Yüzyıllarda Kent Uygarlığı ve Mimarisi. Çev. Aslı Ataöv, İstanbul: YKY.
• Cezar, Mustafa (1977), Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Dinleyen, Mustafa (2008), Sularımız ve Nevşehir Çeşmeleri, Nevşehir Belediyesi Kültür Yay. (basım yeri belirtilmemiş)
• Ekiz, Mehmet (2006), Nevşehir’de Türk Dönemi Mimari Eserleri, (TC Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Ergenç, Özer (1982), “Mimar Sinan’ın Yaşadığı Dönemdeki Osmanlı Türk Kenti Hakkında Kısa Bilgiler”, Mimarlık, 82/5-6, sayı 179-180, Ankara: 22-24.
• Faroqhi, Suraiya (1994), Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, 2.bs. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Kırbıyık, Mehmet (2006), “Orduoğlu Camii”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları, sayı 5, Ankara: 18-19.
• Kuran, Abdullah (1971), “Orta Anadolu’da Klasik Osmanlı Mimarisi Çağının Sonlarında Yapılan İki Külliye”, Vakıflar Dergisi, IX, Ankara: 239-249.
• Mülayim, Selçuk (1996), “Nevşehir’de Türk Dönemi”, Nevşehir, Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yay, 124-143.
• Oflaz, Mustafa (1992), XVI. Yüzyılda Niğde Sancağı, (Ankara Üniv. Sosyal Bilimler Enst., Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Özcan, Koray (2006), “Anadolu-Türk Kent Tarihinden Bir Kesit: Selçuklu Döneminde Anadolu-Türk Kent Model(ler)i, Bilig, 38, Ankara: 161-184.
• Öztuna, Yılmaz (1998), Osmanlı Devleti Tarihi, I, Ankara.
• Sezgin, Uğur (2002), XVIII. Yüzyılda Nevşehir ve İlçelerindeki Osmanlı Dönemi Dini Mimari Eserleri (Yüzüncü Yıl Üniv. Sosyal Bilimler Enst. Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van.
• Sözen, Metin (2000), “XI. Yüzyıl ve Sonrası: Selçuklu ve Osmanlı Dönemi-Kümbet, Eyvan, Taçkapı, Kapadokya, (Ed. M. Sözen), 2. Baskı, Ayhan Şahenk Vakfı Yay. İstanbul: 396-479.
• Şemseddin Sami (1898), Kâmûsu’l-A’lâm, cilt 6, İstanbul.
• Tankut, Gönül (2007), The Seljuk City/Selçuklu Kenti., Ankara: ODTÜ Mimarlık Fak. Yay.
• Tanyeli, Uğur (1987), Anadolu Türk Kentinde Fiziksel Yapının Evrim Süreci (11.-15. Yüzyıl), İstanbul.
• Tuğlacı, Pars (1985), Osmanlı Şehirleri, Milliyet Yay. İstanbul.