Sabahattin Ali’nin “Ses” Hikâyesinde Mekân-İnsan İlişkisi

Yıl 2011, Sayı: 59, 121 - 128, 04.04.2011

Kamuran Eronat

Öz

“Memleketçi Edebiyat”ın en güçlü hikâyecilerinden biri olan Sabahattin
Ali, özellikle güçlü gözlem ve tasvirleri ile dikkatleri üzerinde toplamayı
başarmış ve bu bağlamda kaleme aldığı realist çizgideki eserleri ile
Türk toplumunun genel dokusuna temas etmeye çalışmıştır.
Türk dilinin anlatım zenginliğine son derece hakim olan Sabahattin
Ali, hikâyelerinde ince detaylara gösterdiği hassasiyetle tanınmış
ve estetik yönü güçlü hikâyeler kaleme almıştır. Hikâye tekniğinde
oldukça deneyimli ve bilgili olan sanatçı, bu türün temel yapısını
oluşturan mekâna ve karakter oluşumuna gösterdiği özenle de ön
plana çıkmaktadır. Nitekim sanatçının “Ses” hikâyesi, mekânın insan
karakterine yön veren dokusu ile dikkatleri toplamakta, kendisinin bu
unsurun önemine gösterdiği hassasiyet; onun ne kadar önemli bir
sosyal bilimci olduğunu da ortaya koymaktadır.
Hikâyede olay örgüsündeki devinimin farklı mekânlarda hız
kazanması, karakter gelişimine destek veren unsurların, özellikle de
dar ve geniş çerçeveli mekânlardaki eşya, araç ve gereçlerin ön plana
çıkması; yazarın tekniğinin, seçiciliğinin ve dikkatli değerlendirmelerinin
birer göstergesi sayılır. Bu perspektiften değerlendirecek olursak “Ses”
hikâyesi, sadece içerdiği tematik zenginlik ve duygu yoğunlaşmasındaki
niteliklerle değil, “mekân-insan” birlikteliğindeki realist çizgilerle
ayrıcalıklı bir değer taşımakta, ayrıntılardaki gizemli oluşumlar da
insan psikolojisinin travmatik yapısını ortaya çıkartmakta ve böylelikle,
hikâyedeki edebi ve estetik zenginlik üst noktalara taşınmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Mekân, insan, karakter, davranış, psikoloji

The Place and Character Relationship in Sabahattin Ali’s Story of “Ses”

Öz

As one of the most predominant narrators of “Country Letter”,
Sabahattin Ali accomplished to draw attentions by his powerful observations and descriptions. He also tried to touch on the Turkish
society’s general formation by his realist works.
Having a comprehensive knowledge of expressive richness of
Turkish language, Sabahattin Ali is known by his sensitivity to subtle
details and his aesthetically influential stories. As an experienced and
sophisticated artist in narrative techniques, he stands out with his
attentiveness to place and character formation that composes the basis
of narration. Thus Sabahattin Ali’s story of “Ses” draws attentions with
the shaping effect of place on human character; and his attentiveness
to the importance of this fact proves that he was a significant social
scientist.
The acceleration of the movement in the plot in different places
and distinguishing property of the elements supporting the character
development, specifically the objects and the equipments in narrow
and wide framed places are among the indicators of the narrator’s
technique, his selective and careful evaluations. From this point of
view, the story of “Ses” carries a privileged value not only with the
thematic richness and the properties in the emotional intensity but
also with the realistic approaches to place and character relationship.
The mysterious formations in the details also reveal the traumatic
structure of the human psychology. Consequently the literary and
aesthetic prosperity in the story reaches to peak points.

Anahtar Kelimeler

Sebahattin Âli, Ses, place, person, character, behavior, psychology, prisoners

Kaynakça

• Aktaş, Şerif (1991), Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş, 2.bs., Ankara, Akçağ Yay.
• Alangu, Tahir (1968), Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman, C.1, 2.bs., İstanbul.
• Ali, Sabahattin (2009), Kamyon, “Seçme Öyküler”, (Haz. Sevengül Sönmez), 3.bs., İstanbul, Yapı Kredi Yay.
• Baltaş, Zuhal ve Baltaş, Acar (2007), Bedenin Dili, 42.bs., İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Bourneur, Roland ve Quellet, Réal (1989), Roman Dünyası ve İncelemesi, (Çev: Hüseyin Gümüş), 1.bs., Ankara, Kültür Bakanlığı Yay.
• Çetin, Nurullah (2007), Roman Çözümleme Yöntemi, 5. bs., Ankara, Öncü Kitap Yay.
• Ertop, Konur (1998), “Sabahattin Ali’nin Masallarında Toplumsal Gerçek”, Varlık Dergisi, S. 1087.
• Kaplan, Mehmet (1984), Hikâye Tahlilleri, 2.bs., İstanbul, Dergah Yay.
• Korkmaz, Ramazan (2007), “Romanda Mekânın Poetiği”, Edebiyat ve Dil Yazıları (Mustafa İsen’e Armağan), 1.bs., Ankara.
• Korkmaz, Ramazan (1997), Sabahattin Ali (İnsan ve Eser), 1.bs., İstanbul, Yapı Kredi Yay.
• Kudret, Cevdet (1990), Türk Edebiyatında Hikâyeve Roman, C.III, İstanbul, İnkılap Kitabevi.
• Mutluay, Rauf (1972), 100 Soruda Çağdaş Türk Edebiyatı (1908-1972), 1.bs., İstanbul, Gerçek Yayınevi.
• Özkırımlı, Atilla (1998), “Yaşayan Sabahattin Ali”, Varlık Dergisi, S. 1087.
• Tekin, Mehmet (2001), Roman Sanatı 1 (Romanın Unsurları), 1.bs., İstanbul, Ötüken Yay.