Topkapı Sarayı’ndaki Mushafın Gizi

Yıl 2010, Sayı: 58, 1 - 18, 06.06.2010

Şinasi Acar

Öz

Özellikle celî (büyük) yazılarda ketebesiz (imza) bir hattın hangi hattata
ait olduğunu tanımak ve belirlemek çok zordur. Çünkü her hattat
yazarken tüm dikkatini, yazısının, hocasından öğrendiği ve yürekten
inanıp belleğine kazıdığı en iyi kalıba uymasına verir ve hattının bu
en ideal güzelliğe yaklaşmasına çalışır. Ancak –sayıları çok az da olsa–
imzasız bir yazının hangi hattata, dahası o hattatın hangi dönemine
ait olduğunu tanıma ve belirlemede şaşılacak derecede hüner sahibi
olan üstatlar görülmüştür. Bu hususa hatta ilişkin makale ve kitaplarda
hiç değinilmediği gibi, hüner sahibi bu üstatların bu belirlemeyi
nasıl yapabildikleri konusunda -bugüne değin- üniversitelerin ilgili
bölümlerinde herhangi bir tez çalışması da yapılmış değildir.
Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde -Kanûnî’ye ithaf edilmişeşsiz güzellikte bir Kurân bulunmaktadır. Hat otoriteleri bu mushafın
hattatı konusunda anlaşmazlık içindedirler. Makalede bu mushaf ele
alınarak imzasız yazıların nasıl tanınabileceğine ilişkin kimi ipuçları
sunulmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

: İmzasız yazıların hattatının belirlenmesi, Abdullah bin İlyas, Abdullah Amasî, Abdullah Kırımî, Muhiddin Amasî, Hüseyin Hüsameddin Efendi, Şeyh Hamdullah

The Secret of the Kuran in the Topkapı Palace

Öz

It is a very difficult to determine the name and the period of an
unknown calligrapher’s work if it does not have a signature. In the
art of calligraphy and especially in the celî scripts the calligrapher
imitates basically the ideal forms. While writing every calligrapher fully
concentrates on the form he has learned from his master which he
whole heartedly believes uses the best form in achieving the ideal beauty.
On the contrary in the past, even though very few in number, there are
calligraphers very skilled in spotting the name and the period of the artisan. But there are no basic studies on how they achieve this skill.
This is not studied in books, papers and in the universities and there is
no known research made on this subject.
At the Topkapı Palace Museum in Istanbul there is a very preciously
written Koran with a beautiful calligraphy, decoration and binding
presented to the Sultan Suleiman the Lawmaker. Concerning this
Koran the calligraphy authorities are in conflict in identifying the name
of a known calligrapher of the period from the signature (ketebe) of the
manuscript. In this paper the above mentioned subject is studied in
detail and some clues are derived to give an end to this conflict.

Anahtar Kelimeler

Determining the calligraphers from their style, Abdullah bin İlyas, Abdullah Amasî, Abdullah Kırımî, Muhiddin Amasî, Hüseyin Hüsameddin Effendi, Sheikh Hamdullah

Kaynakça

• Atıl, Esin, The Age of Sultan Süleyman the Magnificent, National Gallery of Art, Washington 1987.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı, Fâtih Devri Hattatları ve Hat Sanatı, İstanbul Fetih Derneği neşriyatı / 12, İstanbul Matbaası, 1953.
• Habîb Efendi, Hat ve Hattâtân, Ebüzziya Matbaası, İstanbul 1305 (Milâdî 1888).
• Hüseyin Hüsameddin Efendi, Amasya Tarihi, Cilt 12 (Bkz. Dipnot 2).
• Meydan Larousse, “Abdullah Kırımî” maddesi, Cilt 1, Sayfa 20. Mustafa Âlî (Gelibolulu), Menâkıb-ı Hünerverân, (Neşreden İbnülemin Mahmud Kemâl), Matbaa-i Âmire, İstanbul 1926.
• Hattatların ve Kitap Sanatçılarının Destanları, (Sadeleştiren Dr. Müjgân Cunbur), Kültür Bakanlığı Yayınları/499, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1982.
• Müstakimzâde Süleyman Sa’deddin Efendi, Tuhfe-i Hattâtîn,(Neşreden İbnülemin Mahmud Kemâl), Türk Tarih Encümeni Külliyatı/12, Devlet Matbaası, İstanbul 1928.
• Nefeszâde, İbrahim, Gülzâr-ı Savâb, (Tashih ve tertib eden Kilisli Muallim Rıfat), Güzel Sanatlar Akademisi neşriyatı, İstanbul 1939.
• Serin, Muhittin, Hattat Şeyh Hamdullah, Kubbealtı neşriyatı / 29, İstanbul 1992.
• Suyolcuzâde Mehmed Necîb, Devhatü’l-Küttâb (Tertip ve tashih eden Kilisli Muallim Rıfat), Güzel Sanatlar Akademisi neşriyatı / 16, İstanbul 1942.