Klâsik Türk Edebiyatında İdiyye Şiirleri (Bayram Şiirleri)

Yıl 2008, Sayı: 52, 125 - 136, 12.12.2008

Aysun Eyduran

Öz

Klâsik Türk edebiyatı şairleri, şiirlerinde içinde yaşadıkları toplumun
sosyal ve kültürel hayatını, bağlı bulundukları edebiyatın kurallarına
uyarak sanatsal bir üslûpla işlemişlerdir. Türk toplumunda önemli bir
yere sahip olan Ramazan ve Kurban Bayramı, özellikle kasidelerin nesib bölümlerinde olmak üzere gazel, kıta gibi nazım şekilleriyle yazılan
idiyyelerde (bayram şiirlerinde) belli başlı bir tema olarak ele alınmaktadır. İleri gelen kişilere sunulmak amacıyla yazılan idiyyelerde dönemin bayram anlayışı, düzenlenen bayram törenleri, oyun ve eğlenceler
vs. ayrıntılı biçimde sanatsal bir üslûpla anlatılmaktadır. Makalenin
amacı, eski dönemlerdeki bayram anlayışının, düzenlenen tören, oyun
ve eğlencelerin idiyyelere nasıl yansıdığını belirlemektir.

Anahtar Kelimeler

Klâsik Türk edebiyatı, idiyye şiirleri, bayram şiirleri, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı

Bayram (Idiyye ) Poems in Classical Turkish Literature

Öz

The poets of Classical Turkish Literature told about social and cultural
life of their society in their poetry, by applying an artistic style in
line with the rules of the literary tradition in which they inhered. The
bayrams (religious holidays) of Ramadan and Kurban, which have
a significant place in Turkish society, are the main themes used
in bayram poems (idiyye) written in verse styles such as gazelle and
quatrain, and especially in the nesib section of the classical kaside. The
Bayram understanding of the period, the bayram festivals, games
and entertainments are illuminated through an artistic style in these
bayram poems written to be presented to the leading figures of the
time. The purpose of this article is to determine how the understanding
of bayram, the festivals, games and entertainments in old times are
reflected in bayram poems (idiyye). 

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, idiyye poems, bayram poems, Ramadan and Kurban Bayrams

Kaynakça

• Ahmed Paşa (1966), Ahmed Paşa Divanı, (hzl. Ali Nihad Tarlan), İstanbul: MEB Yay.
• Antakyalı Münîf (1999), Antakyalı Münîf Divanı, (hzl. Sabahattin Küçük), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Bâkî (1994), BâkîDîvânı, Tenkitli Basım, (hzl. Sabahattin Küçük), Ankara: TDK Yay.
• Cevrî (1981), Cevrî-Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni, (hzl. Hüseyin Ayan), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.
• Cinânî (1994), Cinânî, Hayatı, Eserleri Dîvânının Tenkildi Metni, (hzl. Cihan Okuyucu), Ankara: TDK Yay.
• Devellioğlu, Ferit (1986), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Enderunlu Vâsıf (yıl:?), Enderunlu Vâsıf Divanı, (hzl. Rahşan Gürel), İstanbul: Kitabevi Yay.
• Fehîm-i Kadîm (1991), Fehim-i Kadîm Hayatı, Sanatı, Dîvâni ve Metnin Bugünkü Türkçesi, (hzl. Tahir Üzgör), Ankara: AKM Yay.
• Fuzûlî (1990), FuzûlîDivanı, (hzl. Kenan Akyüz vd.), Ankara: Akçağ Yay.
• Haşmet (1994), Haşmet Külliyatı, Dîvân, Senedü'ş-şu'arâ, Vilâdet-nâme (Sûr-nâme), İntisâbü'lMülûk (Hâb-nâme), (hzl. Mehmet Arslan, İ. Hakkı Aksoyak), Sivas: Dilek Matbaacılık.
• Hayâlî (1945), HayâlîBey Divanı, (hzl. Ali Nihad Tarlan), İstanbul: MEB Yay.
• Mesihî (1995), MesîhîDivanı, (hzl. Mine Mengi), Ankara: AKM Yay.
• Nâ’ilî (1990), Nâ'ilîDivanı, (hzl. Haluk İpekten), Ankara: Akçağ Yay.
• Nâbî (1997), NâbîDîvânı, (hzl. Ali Fuat Bilkan), İstanbul: MEB Yay.
• Necâtî (1997), Necati Beg Divanı, (hzl. Ali Nihad Tarlan), İstanbul: MEB Yay.
• Nedîm (1972), Nedîm Divanı, (hzl. Abdülbâki Gölpınarlı), İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri Yay.
• Nef'î (1993), NefîDîvânı, (hzl. Metin Akkuş), Ankara: .Akçağ Yay.
• Nev'î (1977), Nevî Divan, Tenkidli Basım, (hzl. Mertol Tanyeri, M. Ali Tanyeri), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak. Yay.
• Neylî (2005), Neylîve Dîvânı, (hzl. Sadık Erdem), Ankara: AKM Yay.
• Onay, Ahmet Talat (2007), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, (hzl. Cemal Kurnaz), Ankara: TDV Yay.
• Sâbit (1991), Bosnalı Alaeddin Sabit, Divan, (hzl. Turgut Karacan), Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yay.
• Seyyid Vehbî (1991), Seyyid Vehbî ve Divanının Karşılaştırılmalı Metni, (hzl. Hamit Dikmen), Ankara: AÜSBE Doktora Tezi.
• Şeyh Gâlib (1993), Şeyh Gâlib (Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umûmî Tahlîli ve Divânın Tenkidli Metni), (hzl. Naci Okçu), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Şeyhülislâm Es'ad (1997), Şeyhülislâm Es'ad ve Dîvânı, (hzl. Muhammet Nur Doğan), İstanbul: MEB Yay.
• Şeyhülislâm Yahyâ (2001), Şeyhülislâm Yahyâ Divânı, Tenkitli Metin, (hzl. Hasan Kavruk), Ankara: MEB Yay.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1977), "Bayram", İstanbul: Dergah Yay., C.1, s.361-364 .