Osmanlı Arşivlerine Göre Sinop Hapishanesi’nin Durumu

Yıl 2008, Sayı: 51, 53 - 76, 03.08.2008

Kemal Daşcıoğlu

Öz

Osmanlı devletinde hapis ceza ve uygulamalarının başlangıçta yaygın bir ceza olarak görülmezken sonraki dönemlerde ve özellikle de
Tanzimat’tan sonra etkin bir ceza yöntemi olarak benimsendiği görülmektedir. XIX. yüzyıldan itibaren ise hapis cezası bütün suçlar için
uygulanan bir ceza haline gelmiştir. Osmanlı devletinde Tanzimat döneminde çıkarılan ceza kanunları hapis cezasını asli cezalar arasına
sokmuş ve etkin bir şekilde uygulanmaya başlanmıştır.

Hapis cezasının yaygınlaşması ile birlikte ülkenin değişik yerlerinde
yeni hapishaneler yapılmıştır. Bu meyanda Osmanlı devleti, kaleleri ve
buralarda bulanan zindanları ceza infaz yerleri olarak değerlendirme
yoluna gitmiş ve kalebentlik cezasına çarptırılanları ülkenin değişik
mıntıkalarındaki kalelerde bulunan hapishanelere göndermiştir. Osmanlı devletinde XIX. yüzyılın başlarından itibaren ön plana çıkan kalehapishanelerden birisi de Sinop Kalesi’nde bulunan hapishanedir. Sinop Hapishanesi XX. yüzyılın başlarından itibaren siyasi mahkûmların
gönderildiği ceza infaz yerlerinden birisi olmak itibariyle dikkati çeker.
Cezaevi ve sürgün yeri olarak Cumhuriyet devrinde de önemini sürdüren Sinop Hapishanesi ile ilgili olarak arşiv kayıtlarında birçok belge
bulunmaktadır. Bu çalışmada ceza ve hapishane tarihimizde önemli bir
yere sahip olan Sinop Hapishanesi ile ilgili belge ve bilgiler verilmeye
çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hapis, Sinop Hapishanesi, ceza, Osmanlı

The Sinop Prison according to the Ottoman Archives

Öz

Essentially, imprisonment and its implementations were not a common form of punishment in the Ottoman Empire in the beginning;
however, later, especially after the Tanzimat Era, imprisonment was
adopted as an effective means of punishment. After the 19th century, imprisonment was an option for all types of crimes. The laws passed
during the Tanzimat Era in the Ottoman Empire included imprisonment as one of the main forms of punishment and it was executed
effectively.

With the spread of imprisonment, the new prisons were opened in
different parts of the country. Consequently, the Ottoman Empire used
fortresses and prison cells as places of punishment, and those who
were sentenced to confinement in a fortress would be sent to different
fortress-prisons around the country. Since the beginning of the 19th
century, one of the most noticeable fortress-prisons in the Ottoman
Empire has been the Sinop Castle Prison. Since the early 20th century
as well, the Sinop Prison captures the attention as one of the places
in which political prisoners have been serving their sentence. There
are several documents in the archival records about the Sinop Castle
which maintained its importance as a prison and a detention center
during the Republican era as well. In this study some facts based on
the archival documents about the prison will be presented. 

Anahtar Kelimeler

Ottoman prisons, the Sinop Prison, punishment, legal enforcement

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları:
• BOA. DH. MB. HPS. nr. 1/4 (12. Ra. 1329 /13.03.1911); 6/8 (14. B. 1332/ 08.06.1914), 17/16 (29.Ra. 1338 /22. 12.1919); 82/8 (15.B.1338/04.04.1920); 112/44 (06.C.1332 /02.05.1914); 155/14 (1 Temmuz 1331/13.07.1915); 156/26 (1 Teşrinisani 1331/14 Kasım 1915); 157/8 (1 Mart 1332 /06.03.1916); 157/65 (1 Temmuz 1332 /14.07.1916); 164/53 /1 Teşrinisani1335 (01.11.1919); 103/2 (12. Za.1327 /25.11.1909);147/12 (27.S.1331 /05.02.1913); 147/16 (05.Ra.1331/12.02.1913); 96/33 (02.N.1331/05.08.1913); 90/2 (28.S.1332/26.01.1914); 112/44 (06.C.1332 /02.05.1914); 103/13 (23.M.1329 /24.01.1911); 104/11 (01.Ş.1330/16.07.1912); 104/25 8 Eylül 1328/21.10.1912); 54/49 (21.Ra.1332 /17.02.1914); 108/51 (29.Z.1336 /05.10.1918); 50/16 (02.Ş.1333 /15.06.1915); 54/17 (13 Teşrinievvel 1329 /26.10.1913); 105/15 (26 Kanunuevvel 1329 /08.01.1914); 81/9 (26.08. 1335/26.08.1919); 11/41 (16.B.1308 /25.02.1891); 91/24 (27.R.1333 /14.03.1915); 57/53 (02.Ca.1333 /17.03.1915); 37/27 (20.Ca.1337 /21.02.1919); 162/96 (25.C.1337 /28.03.1919); 147/27 (13.Ra.1331 /20.02.1913); 89/65 (04.R.1332 /02.03.1914).
• BOA. DH. MKT. nr. 1427/79 (6. Ş.1304 /28.06.1887); 1436/21 (2.Za.1304 /23.07.1887); 1531/89 (3. Z.1305 /11.08.1888); 1540/70 (02. M.1306 /08.09.1888); 1416/58 (8.B.1304 /01.04.1887); 1423/95 (3. N.1304/26.05.1887)
• BOA. DH. MUİ. nr. 79-2/27 (11.B.1328 /19.07.1910); 125/42 (28.N.1328 /03.10.1910); 125/42 (9. N. 1328 /14.09.1910)
• BOA. MV. nr. 203/73 (3.Z.1334 /01.10.1916)
• BOA. MKT. MHM. nr. 376/94 (12. Za 1283/18.03.1867)
• BOA. DH. UMVM. nr. 71/5 (27.C.1332 /23.05.1914)
• BOA. İ. HD. nr. 145/7471 (2. Ca.1263/18.04.1847)
• BOA. İ. MVL. nr. 444/19756 (5. Ş.1277/16.02.1861)
• BOA. MKT. UM. nr. 464/21 (22.N.1277 /03.04.1861)
• BOA. DH. İD. nr. 28-1/5 (23 Kanunusani 1329 /05.02.1914)
• Kitap ve Makaleler:
• Avcı, Mustafa, “Ceza Yargılaması Hukuku Tarihimizde Koruma Tedbirlerinden Tutuklama”, http://www.dicle.edu.tr/dictur/suryayin/khuka/cezayargilamasi.htm (15.05.2006).
• Aydın, M. Akif, “Osmanlı Ceza Hukuku”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt:7, s. 478-480.
• Bardakoğlu, Ali, “Hapis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt:16.
• Çakmakoğlu Kuru, Alev, Sinop Hapishanesi, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2004.
• Demirbaş, Timur, “Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların ve Cezaevlerinin Evrimi”, Hapishane Kitabı, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2005.
• Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 11. Baskı, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 1993..
• Gönüllü, Ali Rıza, “20. Yüzyılın Başında Alanya Hapishanesi”, Zindanlar ve Mahkûmlar, (Haz. Emine Gürsoy-Naskali; Hilal Oytun Altun), Babil Yayınları İstanbul 2006.
• Gültekin, Yıldız, Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatı (1839-1908), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2002.
• Heyd, Uriel, Studies in Old Otoman Criminal Law, Oxford, London, 1973.
• Hülagu, Metin, Hapis Cezası, Rey Yayıncılık, Kayseri 1996.
• Ünal, M. Ali, “XV. ve XVI. Yüzyıllarda Sinop Kazası”, XII. Türk Tarih Kongresi (12-16 Eylül 1994) Kongreye Sunulan Bildiriler, Cilt 3, Ankara 1999, s. 795–797.
• Yurt Ansiklopedisi, “Sinop”, cilt 9, Anadolu Yayıncılık, İstanbul 1982-1983, s. 6746-6834.
• http://mitglied.lycos.de/sinopetours/sinoptur.htm (10.04.2006).
• http://www.dergibi.com/yazarlar/ha_013.asp (13.06.2006)
• http://www.forumuz.biz/disarda_deli_dalgalar_sinop_cezaevi-132652t.html (15.07.2006)
• http://mitglied.lycos.de/sinopetours/sinoptur.htm (10.04.2006).