Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Darağacı Romanında Şeyh Bedreddin İmgesinin Dönüşümü

Yıl 2007, Cilt: 17 Sayı: 49, 151 - 182, 02.12.2007

Cafer Gariper Yasemin Küçükcoşkun

Öz

Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Darağacı adlı tarihî romanında 15.
yüzyıl başlarında Osmanlı devletinin geçirmiş olduğu siyasî ve sosyal
çalkantılar arasında Şeyh Bedreddin ayaklanmasına da yer verilir. Romanın kurmaca dünyasında tarihî kişilik olarak Şeyh Bedreddin yerini
alır. Musa Çelebi’nin yanında kazaskerliğe kadar yükselen Şeyh Bedreddin, Darağacı romanında bilim adamı kimliği ile siyasî fikirleri ve politik
ihtirasları arasında sıkışmış bir kişilik olarak belirir. Onun adı etrafında
başlatılan başkaldırı hareketi devletin zayıf bir dönemine rastlaması
bakımından sarsıcı olur. Çelebi Mehmed, Şeyh Bedreddin ve müritleri
etrafında başlayan sosyal bünyeyi sarsmaya, siyasî birliği bölmeye yönelik hareketi bastırarak ülkenin birliğini sağlamayı başarır. Romanın
kurmaca dünyasında felsefî, ilmî, siyasî ve sosyal fikirleriyle beliren, tereddüt ve korkularıyla insanî yönü öne çıkan, bazen düşüncelerinin çarpıtıldığını ileri süren Şeyh Bedreddin, politik ihtiraslarıyla çevresinin
kışkırtmaları sonucu başkaldırının liderliğine kadar sürüklenir. Bunun
bedelini darağacında hayatıyla öder. Çalkantılar ve başkaldırı içerisinde o, kimliğinden çok kişiliği etrafında oluşturulan “Şeyh Bedreddin”
imgesinin dönüşümünün kurbanı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Necati Sepetçioğlu, Şeyh Bedreddin, Darağacı, tarihî roman, imge

The Transformation of the Şeyh Bedreddin Image in the M. N. Sepetçioğlu’s Novel, Darağacı

Öz

Bedreddin’s rebellion are told. In the fictional world of the novel, Sheikh Bedreddin appears as the historical figure. In the novel Daragaci
Sheikh Bedreddin who was promoted as “kazasker” (the head of kadis)
during the reign of Musa Celebi, seems to be a personality who got
caught in between his identity as scholar and his political thoughts
and passions. The uphearal which was shaped around his personality
proved to be traumatic for it coincided with the weak period of Ottoman Empire. Çelebi Mehmed succeeds to put down the movement of
Sheikh Bedreddin and his apostles, that is well adapted for a purpose
to shake the social structure and to break down the political consolidation. In the novel Sheikh Bedreddin appearing with philosophical,
scientific, political and social thoughts; also with hesitation and fear
maintains to be distorted, but gets to be the leader of the rebellion beacuse of his political passions. Sheikh Bedreddin pays this with his life
on the gallows. In the time of rebellion and trouble, he gets to be the
victim of the “Sheikh Bedreddin” image, more than his real identitiy.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Necati Sepetçioğlu, Sheikh Bedreddin, Darağacı (Gallows), historical novel, image

Kaynakça

• Âşıkpaşaoğlu Tarihi (1992), (Haz. Atsız), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
• Balivet, Michel (2000), Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Carr, Edward Hallet (1993), Tarih Nedir, (Çev. Misket Gizem Göktürk), İstanbul: İletişim Yay.
• Dindar, Bilâl (1992), “Bedreddin Simâvî”, İslâm Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul: DİA Yay., 331-334.
• Gariper, Cafer (2006), “Nâzım Hikmet’in Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Destanı’nı Metinlerarasılık Çerçevesinde Okuma Denemesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi VI. Uluslararası Dil, Yazın, Deyişbilim Sempozyumu Bildiriler 1-2 Haziran, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Basımevi, s. 117-123.
• Guénon, René (2001), Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi, (Çev. Fevzi Topaçoğlu), İstanbul: İnsan Yay.
• Gürsel, Nedim (1992), Nâzım Hikmet ve Geleneksel Türk Yazını, İstanbul: Adam Yay.
• İnalcık, Halil (2003), Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600), İstanbul: YKY
• Jung, Carl Gustav (2001), İnsan Ruhuna Yöneliş Bilinçaltı ve İşlevsel Yapısı, (Çev. Aslan Yalçıner), İstanbul: Say Yay.
• Mehmed Neşrî (1957), Kitab-ı Cihan-nümâ -Neşrî Tarihi-, C. II, (Haz. Faik Reşit UnatMehmed A. Köymen), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Nâzım Hikmet (1997), Benerci Kendini Niçin Öldürdü? Şiirler 2, İstanbul: Adam Yay.
• Ocak, Ahmet Yaşar (1998), Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Sepetçioğlu, Mustafa Necati (2004), Darağacı, 15. baskı, İstanbul: İrfan Yay.
• Severcan, Şefaettin (1997), “Şeyh Bedreddin’in Hayatı ve Eserleri”, Şeyh Bedreddin, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yay.
• Stevens, Anthony (1999), Jung, (Çev. Ayda Çayır), İstanbul: Kaknüs Yay. Telli, Ahmet (1992), Hüznün İsyan Olur, 7. baskı, Ankara: Doruk Yay.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988), Osmanlı Tarihi, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yay.
• Yalçın, S. Dilek (2000), “Şeyh Bedreddin ya da Tarihsel Gerçeklikten Kurgusal Söyleme”, Türkbilig, Sayı: 1, s. 158-177.
• Yaltkaya, M. Şerefettin (1994), Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin, İstanbul:Kitabevi Yay.
• Yûnus Emre (1997), Yûnus Emre Divânı, (Haz. Faruk K. Timurtaş), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.