Lütfî Mehmed Dede ve Hilye-i Mevlânâ Adlı Eserine Göre Mevlânâ'nın Özellikleri

Yıl 2008, Sayı: 50, 59 - 82, 01.04.2008

Mustafa Erdoğan

Öz

Mevlânâ’nın soyundan gelen ve Manisa Mevlevîhânesi şeyhi Nakşî Ali
Dedenin oğlu olan Lütfî Mehmed Dede, babasının vefatından sonra
aynı Mevlevîhânede şeyhlik yapmış, 1737 yılında vefat etmiştir. Lütfî
Dedenin Hilye-i Mevlânâ adlı mesnevî tarzında bir eseri vardır. Mevlânâ
hilyelerinin Türk edebiyatındaki ilk örneği olan bu eser, yazma halinde ve 124 beyit uzunluğundadır. Lütfî Dede bu eserinde, Mevlânâ’nın
fizikî ve manevî portresini çizmiştir. Bu yazıda öncelikle Lütfî Dedenin
hayatından bahsedilmiş, ardından eseri incelenmiş ve bu esere göre
Mevlânâ’nın özellikleri üzerinde durulmuş, en son da eserin tam metni
verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mevlevî, hilye, Lütfî Mehmed Dede, Mevlânâ

Lütfî Mehmed Dede and the Characteristics of Mevlânâ According to his Hilye-i Mevlânâ

Öz

Lütfî Mehmed Dede, a descendant in the Mevlânâ’s family and son of
Nakşî Ali Dede, the sheikh of Manisa Mevlevîhâne became the sheikh
at the same Mevlevîhâne after his father’s death, and died in 1737.
Lütfî Dede has a work named Hilye-i Mevlânâ written in mesnevi style.
This work is the first sample of Hilye-i Mevlânâ type in Turkish literature,
is in written form and has a length of 124 couplets. In his work, Lütfî
Dede has drawn Mevlânâ’s physical and spiritual portrait. In this work
Lütfî Dede’s life explained first and then his work will be examined
Mevlânâ’s characteristics will be emphasized according to this work
and finally the full text will be given at the end.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Mevlevî, hilye, Lütfî Mehmed Dede

Kaynakça

• Ali Enver, Semâhâne-i Edeb, İstanbul 1309.
• Birrî Mehmed, Bülbüliyye ve Divan-ı Birrî, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum Eserler Bölümü, No. 54 (06 Mil MFA 1994 A 3983).
• Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, Haz. Mustafa Tatçı-Cemal Kurnaz, Ankara 2000, Bizim Büro Yay.
• Cunbur, Müjgan, "Manisa Mevlevîhânesi'nden Yetişen İki Şâir", Birinci Uluslararası Mevlânâ, Mesnevî ve Mevlevîhâneler Sempozyumu Bildirileri, Manisa, 2002, s. 267-274.
• Esrar Dede, Tezkire-i Şu'arâ-yı Mevleviyye, Haz. İlhan Genç, Ankara, 2000, AKM Yay.
• Fatin Davud, Tezkire-i Hâtimetü'l-Eş‘âr, [İstanbul] 1271.
• Günay, Mehmet, "XVII. Yüzyılda Manisa Mevlevîhânesi ve Şeyh Ali Efendinin Faaliyetleri", Birinci Uluslararası Mevlânâ, Mesnevî ve Mevlevîhâneler Sempozyumu Bildirileri, Manisa 2002, s. 333-342.
• Güngör, Zülfikar, Türk Edebiyatında Türkçe Manzum Hilye-i Nebevîler ve Nesîmî Mehmed'in
• Gülistân-ı Şemâil'i, AÜ SBE, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2000.
• Güngör, Zülfikar, "Türk Edebiyatında Hilye-i Nebevî Türünün Doğuşu, Gelişimi ve Sebepleri", Tasavvuf, Yıl 4, S. 10 (Ocak-Haziran 2003), s. 185-199.
• Hakani Mehmed Bey'in Hilye-i Şerîfe'si, Haz. Abdülkadir Karahan, İstanbul 1992, Sabah Gazetesi Yay.
• Horata, Osman, "Mevlânâ ve Divan Şairleri", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Osmanlı'nın Kuruluşunun 700. Yılı Özel Sayısı, Ankara 1999, s. 43-56.
• İhtifalci Mehmet Ziya Bey, Yenikapı Mevlevihanesi, Yayına Haz. Murat A. Karavelioğlu, İstanbul 2005, Ataç Yay.
• İpekten, Haluk -vd., Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara 1988, KTB Yay.
• İsen, Mustafa, "Tezkirelerin Işığında Divan Edebiyatına Bakışlar Divan Şairlerinin Tasavvuf ve Tarikat İlişkileri", Ötelerden Bir Ses Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Ankara 1997, s. 209-220, Akçağ Yay.
• Kur'ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Haz. Ali Özek-vd., Ankara 1993, TDV Yay.
• Lütfî Çelebi, Hilye-i Mevlânâ, Süleymaniye Kütüphanesi, Âtıf Efendi Bölümü, No. 2256.
• Manisalı Birrî Mehmed Dede Hayatı, Eserleri, Edebî Şahsiyeti ve Dîvânı, Haz. Rasih Erkul, Manisa 2000, Manisa Valiliği Yay.
• Mecmua-i Medâyih-i Mevlânâ, Tertip Eden Derviş Vâsıf, Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi, No. 2163.
• Mehmed Süreyya, Sicil-i Osmânî Yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye, C. 4, Dârü't-Tıbâatü'lÂmire, [İstanbul], Tarihsiz.
• Mevlânâ Müzesi Yazmalar Kataloğu II, Haz. Abdülbâki Gölpınarlı, Ankara 1971, M EB Yay.
• Mevlânâ Müzesi Yazmalar Kataloğu III, Haz. Abdülbâki Gölpınarlı, Ankara 1972, M EB Yay.
• Müstakimzâde Süleyman Sa'deddin, Mecelletü'n-Nisâb fi'n-Nisebi ve'l-Künâ ve'l-Elkâb, Ankara 2000 (Süleymaniye Kütüphanesi Hâlet Efendi Bölümü No. 628'den tıpkıbasım).
• Onay, Ahmet Talât, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Haz. Cemâl Kurnaz, Ankara 1992, TDV Yay.
• Sahîh Ahmed Dede, Mevlevîlerin Tarihi Mecmûatü't-Tevârîhü'l-Mevleviyye, Haz. Cem Zorlu, İstanbul 2003, İnsan Yay.
• Şentürk, Atillâ, Tahirü'l-Mevlevî, Hayatı ve Eserleri, İstanbul 1991, Nehir Yay.
• Tâhirü'l-Mevlevî, Mir'ât-ı Hazret-i Mevlânâ, İstanbul 1315. TDEA, C. 4, İstanbul 1981; C. 6, İstanbul 1986, Dergâh Yay.
• Tuman, Mehmet Nâil, Tuhfe-i Nâilî Divan Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri, Haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı, Ankara 2001, Bizim Büro Yay.
• Uluçay, M. Çağatay, Saruhanoğlulları ve Eserlerine Dâir Vesikalar, İstanbul 1940.
• Uluçay, M. Çağatay, Saruhanoğlulları ve Eserlerine Dâir Vesikalar-II, İstanbul 1946.
• Uluçay, M. Çağatay, Manisa Ünlüleri, [Manisa] 1946.
• Uzun, Mustafa, "Hilye", TDVİA, C. 18, İstanbul 1998, TDV Yay.