The Disintegration of Mind and Complexities of Mevlânâ in N. Hikmet’s Universe of Art

Yıl 2008, Sayı: 50, 83 - 110, 01.04.2008

Cafer Gariper Yasemin Küçükcoşkun

Öz

Nâzım Hikmet lived his childhood and early youth ages in a family and
society with western and eastern life styles. By one side he grows up
open to the western effects, on the other side to the eastern effects.
This dual structure creates in his inner life with the time a conflict
area that causes consciousness disintegration. İn his preteen years
he writes national and religious poems proper to the atmosphere of the period. From his grandfather who was one of Celaleddin-i Rumi's
followers, Nâzım Hikmet shows adherence to Celaleddin-i Rumi and
his world view. But later he opposes Celaleddin-i Rumi with a rubai he
writes. One year before his death he needs to revert to Celaleddin-i
Rumi in 1962 with his novel called Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim. İn this
paper we want to display Nâzım Hikmet's admination to Celaleddin-i
Rumi, later his turn against him, and return back to Celaleddin-i Rumi
again. We want to search his psychologycal foundations as an investigation topic, analyse the rubai he wrote against Celaleddin-i Rumi with
intertextual context, set up our opinions with the themes permanence
and transitoriness.

Anahtar Kelimeler

Celaleddin-i Rumi, rubai, intertextuality, ideology, consciousness shattering

Nâzım Hikmet'in Sanat Evreninde Bilinç Parçalanması ve Mevlânâ Karmaşası

Öz

Nâzım Hikmet, çocukluk ve ilk gençlik yıllarını batılı hayat tarzıyla doğulu hayat tarzının iç içe yaşandığı aile ve toplum içerisinde geçirir. Bir
yandan batı etkisine, diğer yandan doğu kültürüne açık yetişir. Bu ikili
yapı onun iç dünyasında zamanla bilinç parçalanmasına kadar giden
çatışma alanı yaratır. İlk gençlik yıllarında devrin atmosferine uygun
millî ve dinî şiirler yazar. Mevlevî dedesinden gelen etkiyle Mevlânâ'ya
ve onun dünya görüşüne bağlılık gösterir. Fakat, daha sonra yazdığı
bir rubai ile Mevlânâ'ya cephe alır. Ölümünden bir yıl önce 1962'de
Moskova'da yazdığı Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim adlı romanıyla tekrar
Mevlânâ'ya dönmek ihtiyacı duyar. Bu makalemizde Nâzım Hikmet'in
Mevlânâ hayranlığını, daha sonra ideolojik bakışla ona karşı çıkışını,
tekrar Mevlânâ'ya dönüşünü ortaya koymak, bunun psikolojik temellerini araştırma konusu yapmak, Mevlânâ'ya karşı yazdığı rubaisini
metinlerarasılık düzleminde çözümlemek, konuyu süreklilik-süreksizlik
açısından tartışmaya açmak istiyoruz.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Nâzım Hikmet, rubai, metinlerarasılık, ideoloji, bilinç parçalanması

Kaynakça

• Abdullah Cevdet (1921), Dilmesti-i M evlânâ ve Gazâlî'de Marifetullah- Rubâiyyât-ı Gazalî, Örfîde Şiir ve İrfan, Kütüphâne-i İctihad, aded: 44, İstanbu l: Orhaniye Matbaası. Akay, Hasan (2003), Şiiri Yeniden Okumak (Bir Yapı Çözümleme Girişimi), İstanbul: Kitabevi yay.
• Aktaş, Şerif (1997), "M illî R om an tik Duyuş Tarzı ve Türk Edebiyatı-V : Nâzım Hikmet", Türkiye Günlüğü, S.48, s.115-128.
• Aktulum, Kubilây (1999), Metinlerarası İlişkiler, Ankara: Öteki Yay.
• Arendh, Hannah (1996), Geçmişle Gelecek Arasında, (Çev. Bahadır Sinaa Şener), İstanbul: İletişim Yay.
• Bezirci, Asım (1993), Nâzım Hikmet, 3. bs., İstanbul: Çınar Yay.
• Cebeci, Oğuz (2004), P sikan alitik E debiyat K uram ı, İstanbul: İthaki Yay.
• Cevizci, A hmet (2005), P aradigm a Felsefe Sözlüğü, 6. bs., İstanbul: Paradigma Yay.
• Corm , Georges (2003), Doğu -Batı: Hayali Kırılm a, (Çev. A. Nüvit Bingöl), İstanbul: İthaki Yay.
• Çeleb i, Asaf Hâlet (1939), Mevlânâ'nın Rubâîleri, İstanbul: Kanaat Kitabevi Neşri.
• Çelik, Nur Betül (2005), İdeolojinin Soykütüğü I: M arx ve İdeoloji, Ankara: Bilim ve Sanat Yay
• Çetin, Nurullah (2004), Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Rubaî, Ankara: Hece Yay.
• Devellioğlu, Ferit (1982), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
• Eliot T. S. (1983), Edebiyat Üzerine Düşünceler, (Çev. Sevim Kantarcıoğlu), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Fordham , Frieda (2001), Jung Psikolojisinin Ana Hatları, (Çev. Aslan Yalçıner), 5. b s., İstanbul: Say Yay.
• Fromm , Erich (2000), Kendini Savunana İnsan, (Çev. Necla Arat), 8. bs., İstanbul: Say Yay. Göze, Ergun (1991), Peyami Safa Nâzım Hikmet Kavgası, 5. bs., İstanbu l: Boğaziçi Yay.
• Günaydın, Yusuf Turan (2007), "Mevlevi Geçmiş, Maddeci Dünya Görüşü ve Nâzım Hikmet’in Şiirinde Tasavvuf", Hece Türkçenin Sürgün Şairi Nâzım Hikmet Özel Sayısı, S. 121, s. 323-331.
• Gürsel, Nedim (1992), Nâzım Hikmet ve Geleneksel Türk Yazını, İstanbul: Adam Yay.
• Gürsel, Nedim (2001) D oğum unun Yüzüncü Yılında D ünya Şairi Nâzım H ikm et, İstanbul: Can Yay.
• Kaplan, Mehmet (1987), Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar, İstanbul: Dergâh Yay.
• Kılıç, Mahmut E. (1997), "Dergâhların kapatılması ve Nâzım Hikmet’in Bir Şiirine Uygulanan Sansür Üzerine Düşünceler", Dergâh Edebiyat Sanat Kültür Dergisi, S. 86, s. 11.
• Kulliyât-i Şems yâ Dîvân-i Kebîr, muştem ilber-Kasa’id ve gazeliyyât ve mukatta’ât-i Fârsî ve..., I-X, bâ -tashîhât ve havâşî-i Bedî’uzzam ân-i Furûzânfer, Tahran: Dân işgâh-i Tahran, 1336-1346h ş., VIII, s. 235, R ubai No: 1395.
• Memet Fuat (2000), Nâzım Hikmet, İstanbul: Adam Yay.
• Memet Fuat (2001), Nâzım Hikmet Üstüne Yazılar, İstanbul: Adam Yay.
• Meriç, Cemil (1980), Mağaradakiler, 2. bs., İstanbul: Ötüken Neşriyat A. Ş. yay.
• Nâzım Hikmet (1970), Bursa Cezaevinden Vâ-Nü'lara Mektuplar, İstanbul: Cem Yay.
• Nâzım Hikmet (1994), 835 Satır Şiirler 1, İstanbul: Adam Yay.
• Nâzım Hikmet (1996a), Nâzım ile Piraye Mektuplar 1, 11. bs., İstanbul: Adam Yay.
• Nâzım Hikmet (1996b ), Kemal Tahir'e Mapusaneden Mektuplar, İstanbul: Milliyet Yay.
• Nâzım Hikmet (1997a) İlk Şiirleri Şiirler 8, İstan bu l: Adam Yay.
• Nâzım Hikmet (1997b ), Şiirler 3, İstanbul: Adam Yay.
• Nâzım Hikmet (1997c), Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim , 11. bs., İstan bu l: Adam Yay.
• Ö n eş, M u stafa (1967), "Nâzım H ikm et’in Şiiri", Yeni Dergi, S. 31, s. 267-289.
• Ö n eş, M u stafa (1973), "Nâzım H ikm et’in R u baileri Üzerine N otlar", Y ansım a, S. 18, s. 70-71.
• Öneş, M ustafa (2006), Şiir Kuşatması, İstanbul: Say Yay. Özarslan, Ersin (2003), N âzım H ikm et -H a y a tı ve Şiiri-, Ankara: H a cettep e Ü niversitesi So syal B ilim ler E n stitü sü Doktora Tezi.
• Öztürk, Nurettin (2001), Türk Edebiyatında İnsan, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• Politzer, Georges (1997), Felsefenin Temel İlkeleri, 7. bs., İstan bu l: So syal Yayınları,
• Sertel, Zekeriya (1991), Mavi Gözlü Dev Nâzım Hikmet ve Sanatı, 2. bs., İstanbul: Belge Yay.
• Shayegan, Daryush (2002), Yaralı Bilinç G eleneksel Toplum larda K ültürel Şizofreni, (Çev. H aldun Bayrı), 4. b s., İstan bu l: M etis Yay.
• Şeyh Galib Divânı (1994), (Haz. M uhsin Kalkışım ), Ankara: Akçağ Yay.
• Tanpınar, A hm et Hamdi (1982), 19 uncu A sır Türk E debiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Tanpınar, Ahm et Hamdi (1992), Edebiyat Üzerine M akaleler, 3. bs., İstanbul: Dergâh Yay.
• Timuçin, Afşar (1979), N âzım H ikm et'in Şiiri, Alaz Yayınları, 2. bs., İstanbu l.
• Vâlâ N ureddin (1988), Bu Dün yadan Nâzım Geçti, 5. bs., İstan bu l: Cem Yay.
• Yavuz, Hilmi (2003), K ara Güneş, İstan bu l: Can Yay.
• Yeniterzi, Emine (1995), M evlânâ C elâleddin R üm î, Ankara: Türkiye D iyanet Vakfı Yay.