Tâhirü'l-Mevlevî'nin Hilye'sine Göre Mevlana

Yıl 2008, Sayı: 50, 197 - 222, 01.04.2008

Neslihan Koç Keskin

Öz

Arap edebiyatındaki şemaillerden ve hadis-i şeriflerden doğan, "süs,
bezek, vasıflandırmak, yaratılış, sûret, sıfat" gibi anlamlara gelen hilye, edebî tür terimi olarak Hz.Muhammed'in fizikî ve ruhî özelliklerini
anlatan eserlere verilen addır ve hilye-i sa'âdet/hilye-i şerîf/hilye-i nebeviye
adlarıyla da anılır. Hilye türü, Türk edebiyatında çok rağbet görmüş,
Hz. M uham m edi birlikte diğer peygamberler, Dört Halife, Aşere-i Mübeşşere, din ve tarikat büyükleri için de yazılmıştır. Yüzyıllar boyunca
eserleriyle okuyucuyla buluşan büyük mutasavvıf Mevlânâ Celâleddîn-i
Rûmî'ye (1207-1273) duyulan sevgi ve saygı, Lütfî Çelebi (ö.1737), Ali
Rızâ Efendi (ö.1905), Tâhirü'l-Mevlevî (1877-1951) gibi şairler tarafından kaleme alınan başka bir hilye türünü ortaya çıkarmıştır: Hilye-i
Mevlânâ.
Yazımızda, Tâhirü'l-Mevlevî'nin (1877-1951) Hilye-i Hazret-i Mevlânâ’sı
şekil ve içerik olarak incelenerek, Mevlânâ'nın bu eserde belirtilen özellikleri kaynaklardaki bilgiyle karşılaştırılmıştır. Yazımızın sonunda, 197
beyitten oluşan eserin Konya Mevlana Müzesi'nde bulunan yazma nüshasından tıpkıbasımı ve çeviri yazısı karşılıklı olarak sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hilye, Hilye-i Mevlânâ, Mevlânâ, Tâhirü'l-Mevlevî, Hilye-i Hazret-i Mevlânâ

Mevlana according to Tâhirul-Mevlevi’s Hilye

Öz

Hilye has several meanings like "ornament, decoration, to qualify, creation, duplicate, quality" rising from the features and sayings of the
Prophet in the Arab literature and is the name given as a literary term
to the works that describe the physical and psychological features of
the Prophet Mohammed. It is also called as hilye-i saadet, hilye-i şerif and
hilye-i nebeviye. Hilye type is written for the Prophet Mohammed and the other Prophets, the Four Caliphs, Aşere-i Mübeşşere and the great religious priors. The affection and respect shown to Mevlânâ Celâleddîn-i
Rûmî (1207-1273), the great mystic who got together with the readers
through his works, brought out another type of hilye written by the poets like Lütfî Çelebi (d.1737), Ali Rızâ Efendi (d.1905), Tâhirü'l-Mevlevî
(1877-1951). In our Hilye-i Mevlânâ article, by studying Tâhirü'l-Mevlevî's
Hilye-i Mübâreke-i Mevlânâ in terms of form and content, the features of
Mevlânâ are compared with the information in the resources. At the
end of our article, the facsimile copy in Konya Mevlânâ Museum and
the translation of the work consisting 197 couplets are presented reciprocally.

Anahtar Kelimeler

Hilye, Hilye-i Mevlana, Mevlana, Tâhiru'l-Mevlevi, Hilye-i Hazret-i Mevlana

Kaynakça

• Eflâkî, Şemseddin Ahmed (1986-1987), Menâkibu'l-Ârifîn, Ariflerin Menkıbeleri, c.I-II, trc. Tahsin Yazıcı, İstanbul.
• Ferîdûn bin Ahmed-i Sipehsâlâr (1977), Mevlânâ ve Etrafındakiler, trc. Tahsin Yazıcı, İstanbul.
• Güngör, Zülfikar (1994), Tahirü'l-Mevlevî(Olgun) Hayatı, Eserleri ve Dinî Edebiyatla İlgili Şiirleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1994.
• HakânîMehmet Bey Hilye-i Saadet (2005), haz. İskender Pala, İstanbul.
• Hidayetoğlu, Selahaddin (2005), Hazreti Mevlâna Muhammed Celâleddîn-i Rûmî, Hayatı ve Şahsiyeti, Konya
• Kılıçlı, Mustafa, "Hilye", TDV İslam Ansiklopedisi, C.18 s.44-47.
• Mecmûa-i Medâyih-i Mevlânâ, haz.Vâsıf, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, O. Ergin Yazmaları, No. 54, vr.1b-6a.
• Mecmûa-i Medâyih-i Mevlânâ, haz.Vâsıf, Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi, No. 2163, vr.1b6a.
• Mevlânâ Celâleddîn-i Rûm îŞerh-i Mesnevî(1971), haz. Tâhirü'l-Mevlevî, İstanbul, c.1-13.
• Olgun, Tâhir (1995), Çilehane Mektupları Tâhirü'l-Mevlevi'nin Mevlevi Çillesi Hatırat ve Tahassüsatını Havi Olarak Ahmet Remzi Dede'ye Mektuplar, haz. Cemal Kurnaz Gülgun Erişen, Ankara.
• Olgun, Tâhir (1995), Divan Edebiyatının Bazı Beyitleri'nin İzahına Dair Edebî Mektuplar haz. Cemâl Kurnaz, Akçağ Yay., Ankara.
• Olgun, Tâhir (1998), Müslümanlıkta İbadet Tarihi, haz. Cemal Kurnaz, Ankara.
• Pala, İskender, HakanîMehmed Bey Hilye-i Saâdet, İstanbul 2005.
• Sultan Veled (1976), İbtidâ-nâme, trc. Abdülbâki Gölpınarlı, Ankara.
• Şentürk, Ahmet Atilla (1991), Tâhirü'l-Mevlevî Hayatı ve Eserleri, İstanbul.
• Tâhirü'l-Mevlevî (1990), Matbuat Alemindeki Hayatım ve İstiklal Mahkemeleri, Ankara.
• Tâhirü'l-Mevlevî (1973), Edebiyat Lügati, Enderun Kitabevi, İstanbul, s.6-11.
• Tâhirü'l-Mevlevî (1315), Mir'ât-ı Hazret-i Mevlânâ, İstanbul. www.mevlanader.org. www.aksiyon.com.tr, Aksiyon Haftalık Haber Dergisi Arşivi, "Herkes Kendi Mevlanası'nı Çiziyor"(haz.Ülkü Özel Akagündüz), S.576, 12.19.2005.