Osmanlı’da Modernleşme/ Batılılaşma Sürecinin İç Mekân Donanımına Etkileri

Yıl 2007, Cilt: 15 Sayı: 45-46-47, 35 - 66, 02.02.2007

Deniz Demirarslan

Öz

Bu çalışma 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başlarında Osmanlı sarayları ve
konutlarında eşya ve mobilya kullanımlarındaki değişimlerin iç mekâna etkilerini irdelemektedir. Modernleşme ve batılılaşma hareketlerinin
görüldüğü bu süreçte ilk olarak Osmanlı İmparatorluğu’nun başşehri
İstanbul’da genel bir dönüşüm ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, bu çalışmada Osmanlı’nın günlük yaşamda kullandığı eşya ve mobilyalardaki dönüşümün nasıl ortaya çıktığı, Osmanlı’nın batılı anlamda eşya ve mobilya kullanımını neden seçtiği, bu dönüşümün insanlara nasıl sunulduğu
ve algılandığı araştırılmış, sonuçta saray ve çevresinde başlayarak konut
yaşamına yansıyan tüm bu yaşanan değişimlerin konut planlamalarını
nasıl etkilediği irdelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, batılılaşma, geleneksel konut, mobilya, eşya, Osmanlı saray mobilyası

Effects of the Process of Modernisation/ Westernisation on Interior Design in the Ottoman Empire

Öz

This study traces the transformation in the usage of interior space, furniture and household goods in Ottoman life at home and in palaces in
the late 19th and beginning of the 20th centuries. In that period during
which modernisation/westernisation movements accelerated, a general
transformation was seen in Istanbul, the capital city of Ottoman Empire.
Therefore, this study seeks to ascertain how this transformation was
reflected in household goods, goods that were used daily by the Ottomans, and their usage of interior space in houses; why the Ottomans
wanted to passes western household goods; what those goods represented for them and how they perceived that transformation. At last,
this study seeks to ascertain how this transformation of the palace and
house daily life reflected in house design. 

Anahtar Kelimeler

Modernisation, westernisation, traditional house, furniture, household goods, Ottoman palace furniture

Kaynakça

• Afife Batur, “Dolmabahçe Sarayı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Ankara, Kültür Bakanlığı, Tarih Vakfı, 1993-1995. Cilt 3.
• C. Issawi, The Economic History of the Middle East 1800-1914, Chicago, University of Chicago Press, 1966.
• Deniz Demirarslan, “Gelenekselden Çağdaşa Odalarımızda Depolama Mobilyası”, Furex Dergisi, Mayıs-Haziran 2005.
• Deniz Demirarslan, Serdar Aytöre, “Türklerde Oturma Mobilyasının Öyküsü”, Arredamento Mimarlık Dergisi, Kasım 2005.
• Deniz Esemenli, Osmanlı Sarayı ve Dolmabahçe, (1. basım) İstanbul, Homer Kitapevi ve Yayıncılık, 2002.
• Dolmabahçe Sarayı, Ankara, TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, Yayın No:28.
• Edhem Eldem, “Batılılaşma, Modernleşme ve Kozmopolitizm: Ondokuzuncu Yüzyıl Sonu ve Yirminci Yüzyıl Başında İstanbul”, Osman Hamdi Bey ve Dönemi İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1993.
• Esra Üstündağ Selamoğlu, Furniture and Household Goods in Late Nineteenth Century İstanbul, İstanbul, Bosphorus University. 2003.
• Fehmi Kızıl, Toplumsal Geleneklerin Konut İçi Mekân Tasarımlamasına Etkisi ve Toplumsal Geleneklerimizi Daha İyi Karşılayacak Konut İçi Fiziksel Çevre Koşullarının Belirlenmesi, İstanbul, İDGSA Yayınları no 81, 1981.
• Feryal İrez, XIX. Yüzyıl Osmanlı Saray Mobilyası, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını 23, 1988.
• F. Yaşar Yılmaz, “Dolmabahçe Sarayı’ndaki Mobilyalar”, Antikdekor Dergisi, (Şubat 2005).
• Helmuth von Moltke, Türkiye’deki Durum ve Olaylar Üzerine Mektuplar 1835-1839, Çeviri: Hayrullah Örs, Ankara, Türkiye İş Bankası Yayınları, 1960.
• İlber Ortaylı, Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek, İstanbul, Timaş Yayınları, 2006.
• “Istanbul: from Imperial to Peripheralized Capital”, The Ottoman City between East And West Aleppo, Izmır and Istanbul, Hazırlayanlar: Edhem Eldem, E. Goffman ve D. Masters, Cambridge, Cambridge University Press, 1999.
• Kudret Emiroğlu, Gündelik Hayatımızın Tarihi, Ankara, Dost Yayınları, 2001.
• Milli Saraylar Koleksiyonunda Hereke Dokumaları ve Halıları, Hazırlayanlar: Kenan Kaya, Yaşar Yılmaz ve diğ., İstanbul, TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, 1999.
• Mustafa Cesar, XIX. Yüzyıl Beyoğlusu, İstanbul: Akbank Yayınları, 1991.
• Niyazi Berkes, Türk Düşününde Bati Sorunu, İstanbul, Bilgi Yayınları, 1975.
• Nur Akın, 19. YY’ın İkinci Yarısında Galata ve Pera, İstanbul, Literatür Yayınları, 2002.
• Ottoman Empire in Miniatures, Ankara, Ministry of Culture and Tourism of the Turkish Republic, 1988.
• Pars Tuğlacı, Osmanlı Mimarlığı’nda Balyan Ailesinin Rolü, İstanbul, Yeni Çığır Kitapevi, 1993.
• Reha Günay, Türk Evi Geleneği ve Safranbolu Evleri, İstanbul, YEM Yayınları,1999.
• Sedad Hakkı Eldem, Türk Evi, Osmanlı Dönemi, Istanbul, Türkiye Anıt, Çevre, Turizm Değerlerini Koruma Vakfı: 1984, cilt 1.
• Uğur Tanyeli, “Osmanlı Barınma Kültüründe Batılılaşma-Modernleşme: Yeni Simgeler Dizgesinin Oluşumu”, Tarihten Günümüze Konut ve Yerleşme, İstanbul, Türk Tarih Vakfı Yayınları.
• Yabancı Gezginler ve Osmanlı Kadını, Hazırlayanlar: Burçak Evren ve Dilek Girgin Can, (1. baskı), İstanbul, Milliyet Yayınları, 1997.