Some Income Sources in Göynük-Bolu, and Their Administration: Timar, Zeamet, and Mukataas, (H. 1154- 1307/A.D. 1741-1889)

Yıl 2007, Cilt: 16 Sayı: 48, 55 - 84, 01.10.2007

Zeynel Özlü

Öz

The incomes of timar, zeamet and mukataa in Göynük, Bolu were granted
to the iltizam for a period of one year mostly. Among the mukataas in
Göynük are mukataas for coffee and sheep, the Mihal Bey Mukataa,
Göynük and tevabii mukataa and Etmekçibaşı Ocas mukataa.
The sources of income in Göynük were managed by the tax collectors
(mültezim). Among them the tax of sheep and etmekçi hassı mukataas
were trasformed to be the state land held by a private owner (malikane).
The registers kept by qadis provide information on both the subject of
malikane, as well as the conflicts among them.  Some of the income sources documented by Timar, Zeamet and
mukataas were the fines called cerime and tax items taken from basic needs of obligatory consumption. Perhaps the most remarkable one
among them was the one taken from silk called öşr-i harir indicating that
the silk production was made in the town.

Anahtar Kelimeler

malikane, tax-farming, mu/caiaa-divided tax-revenues, Göynük mukataas

GÖYNÜK'E ( BOLU ) AİT BAZI GELİR KAYNAKLARI VE İDARESİ : TIMAR, ZEAMETV'E MUKA TAAIAR (H. 115 4 -130 7 /M. 1741-1889)

Öz

Göynük’te bulunan tımar, zeamet ve mukataa gelirleri çoğunlukla bir
yıllığına iltizama verilmiştir. Göynük’ün belli başlı mukataalar, kahve ve
aded-i ağnam mukataası, Mihal Bey Mukcitaası, Göynük ve tevabii
mukatası ve Etmekçi Başı Ocas Mukataasıdır. Göynük’e ait gelir kaynakları mültezimler aracılığıyla idare edilmiştir.
Bunlar içerisinde aded-i ağnam ve etmekçi hassı mukataaları malikaneye
dönüştürülmüştür. Şer’iye sicilleri gerek malikane konuları gerekse bunlar
arasındaki ihtilaflar hakkında bizi bilgilendirmektedir.
Tımar, zeamet ve mukataaların belgelere yansıyan belli başlı gelir kaynakları cerime dediğimiz cezalar ve zorunlu tüketim maddelerinden alınan
sıradan vergi kalemleridir. Bunlar içerisinde belki de en önemlisi, “öşr-i
harir” olarak tanımlanan ve bölgede ipek böcekçiliğinin yapıldığının göstergesi olan vergidir.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Göynük, vakıf, malikane, iltizam, mukataa, köy

Kaynakça

• Yayınlanmamış Arşiv Vesikaları
• a ) İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• D. BRM, Dosya, 24245, Gömlek, 13.
• D. BRM, Dosya, 24211, Gömlek, 39.
• b ) Ankara Milli Kütüphane Arşivi
• Göynük Kadı Sicili, N o : 1318 (1 1 5 4 -1 1 6 6 )
• Göynük Kadı Sicili, N o : 1319 (1261 - 1 2 6 2 )
• Göynük Kadı Sicili, No : 1380 (1 1 1 2 -1 1 1 3 )
• Göynük Kadı Sicili, N o : 1381 (1 1 1 3 -1 1 1 1 )
• Göynük Kadı Sicili, N o : 1382 (1 1 1 8 -1 1 8 0 )
• Göynük Kadı Sicili, No : 1383 (1182 - 1184 )
• Göynük Kadı Sicili, No : 1384 (1189 -1190)
• Göynük Kadı Sicili, No : 1385 (1196-1202)
• Göynük Kadı Sicili, No : 1386 (1 288 -1 2 8 9 -1 3 0 6 - 1301)
• Diğer Kaynaklar
• Süreli Yayınlarda Basılmış Yazılar :
• Akgündüz, Ahmet (2002), “Osmanlı Hukukunda Vakıflar, Hükümleri Ve Çeşitleri”, Türkler, C. 10, s. 447- 460.
• Aktan, Coşkun (1991), “Osmanlı İltizam Sistemi”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 71, s. 73-79.
• Aydın, Veli (2002), “Osmanlı Mâliyesinde Bir İç Borçlanma Örneği Olarak Esham Uygulaması”, Türkler, C. 14, s. 340- 350.
• Barkan, Ömer Lütfi (1974), “Timar”, İslam Ansiklopedisi, C. 12/1, Birinci Baskı, İstanbul: MEB Yayını, s. 286-333.
• Barkan, Ömer Lütfi (1975), “Feodal Düzen ve Osmanlı Tımarı”, Türk İktisat Tarihi Semineri, Ankara, s. 1-24.
• Beşirli, Mehmet (2004), “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Sivas Eyaletinin İdari Ve Ekonomik Yapısına Genel Bir Bakış”, Akademik Araştırmalar Dergisi, 6 / 22, s. 51- 70.
• Cihan, Ahmet, Doğan, İlyas (2002), “Osmanlı Toplumsal Yapısı ve Sivil Toplum”, Türkler, C. 10, s. 292- 314.
• Emecen, Feridun M. (1998), “Osmanlılarda Devlet, Toplum ve Mahkeme”, 18. Yüzyıl Kadı Sicilleri Işığında Eyüp’te Sosyal Yaşam”, Editör Tülay Artan, İstanbul, s. 7 3 -8 1 .
• Ergenç, Özer (1988), “XVIII. Yüzyılda Osmanlı Sanayi Ve Ticaret Hayatına İlişkin Bazı Bilgiler”, Belleten, LII / 203, s. 501-533.
• Genç, Mehmet (1981), “18. Yüzyıla Ait Osmanlı Mali Verilerinin İktisadi Faaliyetin Göstergesi Olarak Kullanılabilirliği Üzerinde Bir Çalışma”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 2 /10, s. 33- 55.
• Genç, Mehmet (2003), “Osmanlı Mâliyesinde Malikane Sistemi”, Osmanlı İmparatorluğun’nda Devlet ve Ekonomi, İstanbul, s. 99 -118.
• Karaman, Deniz (2004), “XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Ankara Sancağındaki Malikane Mukataalara Dair Bazı Bilgiler”, Bilig-Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 29, s. 139- 176.
• Karaman, Deniz (2005), “Şer’iye Sicillerine Göre XVIII. Yüzyılda Ankara Damga Mukataası ”, Bilig - Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Kış, 32, s. 179-222.
• Kütükoğlu, Mübahat S. (1999), “Osmanlı İktisadi Yapısı”, Osmanlı Devleti Tarihi, C. 2, Editör E. İhsanoğlu, İstanbul, s. 548- 565.
• Küçükkalay, A. Mesud,- Çelikkkaya, Ali (2002), “Osmanlı Vergi Sistemi ve Bir Vergi Tahsil Yöntemi Olarak İltizam”, Türkler, C. 10, s. 878 - 892.
• Oflaz, Mustafa, “ Osmanlı Dirlik Sistemi”, Türkler, C. 10, s. 695 - 708.
• Özlü, Zeynel (2006a), “Göynük Kent Merkezi’nde Bulunan Vakıflar ve Vakıf Görevlileri ”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 10, S.26, s. 193 - 208.
• Özlü, Zeynel (2006b), “Terekeler İşığında Göynük’te Konutlarda Mekan Düzenlemesi”, Türk Dünyası Araştırmaları, Temmuz- Ağustos, s. 103 -142.
• Özlü, Zeynel (2006c), “Göynük Kırsal Alanında Bulunan Vakıflar ve Vakıf Görevlileri”, EKEV, Akademi Dergisi, Yıl: 10, S.27, s. 297- 310.
• Özlü, Zeynel (2007), Tanzimat Döneminde Anadolu’da Kır ve Kent Hayatı Bolu- Göynük Örneği, Ankara : Berikan Yayınevi.
• Tabakoğlu, Ahmet (2002), “Klasik Dönemde Osmanlı Ekonomisi”, Türkler, 10, s. 653 - 694.
• Kitap ve Tezler :
• Abacı, Nurcan (2001), Bursa Şehri’nde Osmanlı Hukukunun Uygulanması (17. Yüzyıl), Ankara : Kültür Bakanlığı Yayını.
• Akdağ, Mustafa (1995), Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi 2 (1453-1559),İstanbul: Cem Yayınevi.
• Cin, Halil (1985), Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, 2. Baskı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Cin, Halil, Akyılmaz, S. G. (1995), Tarihte Toplum ve Yönetim Tarzı Olarak Feodalite ve Osmanlı Düzeni, Konya : Selçuk Üniversitesi. Yayınları No: 124.
• Çadırcı, Musa (1997), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara : TTK Yayını.
• Çınar, Hüseyin (2000), 18. Yüzyılın İlk Yarısında Aymtab Şehrinin Sosyal Ve Ekonomik Durumu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eldem, Vedat (1970), Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartlan Hakkında Bir Tetkik, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnalcık, Halil (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal tarihi 1300- 1600, Çev. Halil Berktay, C .l, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• İnalcık, Halil (1992) Tanzimat ve Bulgar Meselesi Doktora Tezinin 50. Yılı 1942- 1992, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Kazıcı, Ziya (1991), İslam Müesseseleri Tarihi, İstanbul.
• Özkaya, Yücel (1985), XVIII. Yüzyılda Osmanlı Kurumlan ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
• Öztürk, Nazif (1995), Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesi, Ankara. Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Öztürk, Yücel (2000), Osmanlı Hakimiyetinde Kefe 1475 - 1600, Ankara : Kültür Bakanlığı Yayını.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 1, İstanbul: Meb Yayını.
• Sevinç, Necdet (1985), Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Düzeni, İstanbul: Uçdal Neşriyat.
• Tabakoğlu, Ahmet (1985) Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Mâliyesi, 1. Baskı, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Üçok, Coşkun-Mumcu, Ahmet-Bozkurt, Gülnihal (1996) Türk Hukuk Tarihi, Ankara: Savaş Yayınları.