Atatürk Dönem İnde İstanbul'un İmarı Ve Henrİ Prost Planının Basındaki Yankıları (1936- 1939)

Yıl 2007, Cilt: 16 Sayı: 48, 109 - 156, 01.10.2007

Seda Bayındır Uluskan

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’ni kültürle temellendiren Atatürk, kültür politikaları
kapsamında sanata ayrı bir önem vermiş, müzik, tiyatro ve sinema gibi sanat
dallarının yanı sıra mimari ve şehircilik çalışmalarıyla da yakından ilgilenmiştir. Ankara, 1930’larda şehirlerin çağdaş bir niteliğe kavuşması amacıyla bir
yandan şehir planları yaptırırken diğer yandan da ulusal mimariyi oluşturma
çabası içerisine girmiştir. 1930’larda planlanmaya çalışılan şehirlerin başında
İstanbul gelmiş ve bu şehrin imar planı ünlü Fransız plancı Henri Prost’a
yaptırılmıştır. Prost planı, İstanbul’da gerçek anlamda uygulanan ilk ve en
uzun süreli uygulama olarak tarihe geçmiştir. Fakat söz konusu planın hazırlık ve uygulama safhasında karşılaşılan problemler nedeniyle hem Prost hem
de planı dönemin basınında uzun süre şiddetle tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul’un imarı, İstanbul şehir planı, şehircilik, Henri Prost

The Reconstruction of İstanbul in Atatürk’s Period and the Reflections of the Plan of Henry Prost in the Press (1936-1939)

Öz

Atatürk, refurbishing the foundation of the Turkish Republic with culture,
gave special importance to arts in his cultural policies; thus, got interested
closely in architecture and city planning as well as such branches of arts as
music, theatre and cinema. While Ankara, one the one hand, striving for a
modern city planning, on the other hand, it struggled to form a national
architecture. In the 1930s, the priority in city planning was given to İstanbul; therefore, the development plan of city vvas granted to Henry Prost.
The Prost plan went down in history as the first and the longest-term application in the literal sense. However, due to the problems encountered
in the preparation and application stages of the plan, both Prost and his
plan were criticised harshly for a long time in the press of the period.

Anahtar Kelimeler

The reconstraction of İstanbul, İstanbul’s city plan, city planning (urbanizm), Henri Prost

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)*
• Süreli Yayınlar
• Gazeteler: Cumhuriyet, Son Posta, Tan, Vakit
• Dergiler: Arkitekt, Boğaziçi, Mimar
• Kitap ve Makaleler
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (ASD), C. 1-111, TTK, Ankara 1997.
• Akbulut, M. Rıfat, “Henri Prost”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. VI, s. 285-287.
• Altaban, Özcan, “Cumhuriyetin Kent Planlama Politikaları ve Ankara Deneyimi”, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, Der. Yıldız Sey, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998, s. 41-64.
• Alsaç, Üstün, Türk Kent Düzenlemesi ve Konut Mimarlığı, İletişim Yayınları, İstanbul 1993.
• Altmyıldız, Nur, Tarihsel Çevreyi Korumanın Türkiye’ye Özgü Koşulları (İstanbul 1923-1973), İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1997.
• Arseven, Celâl Esad, Şehircilik (Urbanizm), Devlet Basım Evi, Ankara 1937.
• Aru, Kemal Ahmet, “Türkiye’de İmar Planı Yarışmaları Tarihi”, Türkiye Birinci Şehircilik Kongresi, Der. Yiğit Gülöksüz, ODTÜ Yayınları, Ankara 1982, C. 11, s. 1-7.
• Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, Bateş Yayınları, İstanbul 1984.
• Batur, Afife, “Cumhuriyet Döneminde Türk Mimarlığı”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (CDTA), C. V, s. 1380-1413.
• Bayındır, Seda, Atatürk’ün Sosyo-Kültürel Politikaları (1931-1938), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2004.
• Cumhuriyet Devrinde İstanbul, MEB, İstanbul 1949.
• Doğusan, Gül Neşe, İstanbul “İmar” 1956-1960, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2004.
• İmar Komisyon Heyeti, “İstanbul Şehir Planı”, Arkitekt, S. 2 (1935), s. 61-68.
• Kocatürk, Utkan, Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1999.
• Kuban, Doğan, Türkiye’de Kentsel Koruma ve Kent Tarihleri ve Koruma Yöntemleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001.
• Kuruyazıcı, Haşan, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Alman Mimarlar”, Arkitekt, S. 4, (2002).
• “Millî Mimarî Meselesi”, Arkitekt, S. 9-10 (1939), s. 220-223.
• Nasır, Ayşe, Türk Mimarlığında Yabancı Mimarlar, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1991.
• S., Z., “Yabancı Mimarlara Verdiğimiz Servet”, Arkitekt, S. 3 (1938), s. 89.
• Tapan, Mete, “İstanbul’un Kentsel Planlamasının Tarihsel Gelişimi ve Planlama Eylemleri”, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, Der. Yıldız Sey, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998, s. 75-88.
• Tek, Vedat, “İstanbul’un İmarı Meselesi”, Mimar, S. 2, (1931), s. 35-37.
• Tekeli, İlhan,“Türkiye’de Kent Planlaması”, Türkiye Birinci Şehircilik Kongresi (6-8 Kasım 1981), Der. Yiğit Gülöksüz, ODTÜ Yayınları, Ankara 1982, C.II, s. 75.
• ________ , “Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Kentsel Gelişme ve Kent Planlaması”, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, Der. Yıldız Sey, İstanbul 1998, s. 1-24.
• Tufan, Aslan, “İstanbul’un Mukadderatım Ellerinde Tutanlar”, İstanbul Araştırmaları, C. VI, Temmuz 1998, s. 263-269.
• VVagner, Martin, “Şehir İnşaatında Sermayenin Rolü”, Arkitekt, S. 5-6 (1936), s. 139- 141.
• _______ , “İnşa Etmeyen Bir Millet Yaşamıyor Demektir”, Arkitekt, S. 10-11 (1937), s. 276-278.
• 50 Yılda İmar ve Yerleşme, İmar ve İskân Bakanlığı Yayınları, Ankara 1973.