Etik, Bilimlerdeki “Derin” Etik ve Felsefenin Etik' i

Yıl 2005, Cilt: 15 Sayı: 44, 1 - 26, 04.12.2005

Yaman Örs

Öz

Ahlaki Değerler Felsefesi olarak felsefe etkinliğinin bir dalı olan Etik’te, değişik felsefe okulları / yaklaşımları arasında belki bu etkinliğin öteki dallarında olduğundan daha büyük ayrılıklar bulunmaktadır. Bilimsel felsefe okuluna bağlı bir felsefeci olarak yazarınıza göre bu felsefe dalının temel
kavramı 'ahlaki değerlerimiz'dir; biz bunlan, “bireyler ve bireyle toplum, birey-devlet, toplum-devlet
vb. (giderek insan öteki varlıklar ve tüm doğal çevre) arasındaki her türlü ilişkide tutum ve davranışlarımızın / eylemlerimizin ne ya da nasıl olması konusundaki istek ve dileklerimiz” olarak tanımlayabiliriz. Yüksek öğrenime dayanan uğraş alanlarının ahlaki değer sorunlarının incelendiği dallan ise, felsefedeki etik’in bu uğraşlar içindeki “farklılaşmış uzantıları” olarak görebiliriz.

Temel bilimleri de içine alacak biçimde, tüm akademik alanlar anlamındaki “bilim”in ahlaki
değer sorunlarının felsefe açısından incelendiği “bilim etik”inin sahtecilik, uydurmacılık, aşırmacılık
gibi olağan sorunlarının yanında, genelde onun kapsamına alınmayan, ancak genelde kişiler arası ilişkileri daha doğrudan ilgilendiren “derin” ahlaki sorunlar da vardır. Tek başına bir akademik alan kümesi oluşturan felsefenin ahlaki değerlerimiz yönünden sorgulanması ise, onun evrimi boyunca belki
tümüyle boşlanmış bir konu olarak burada ele alınacaktır. Kuşkusuz bu sorgulamanın yapılmamış olmasının da bir sonucu olarak felsefe etkinliğinde şarlatanlık konusu da, neredeyse hiç gündeme getirilmemiştir. Bu sonuncusu burada incelenirken, yerine göre onun bir örneğini oluşturabilen “etik danışmanlık” konusuna da yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Etik, uğraş etikleri, bilim etik’i, felsefenin etik’i, felsefede şarlatanlık

Ethics, The Deep Ethıcs Of Scıences And The Ethıcs Of Phılosophızıng

Öz

We see that Ethics, or the Philosophy of Moral Values, as a rule shovvs great differences,
perhaps more than any other branch of philosophy, from one philosophical school or approach to the
other. According to the approach of your author, who is a representative of the school of scientifıc
philosophy, the basic concept of this branch of philosophy is our ‘moral values’, vvhich we may define
as “our desires and vvishes of how our attitudes and conduct should be in any kind of relationship between individuals, the individual and the society, the individual and the State, the society and the
State and so on (and, also, between man and other living beings and the natural environment as a
whole)”.

We may see those branches whereby the moral problems of professional fields with an
academic background are philosophically inquired as the “differentiated extensions” of ethics as a
branch of phisosophy into the related fields.
We may consider falsification, fabrication, plagiarism and so on as being among “the ordinary
moral problems” of “science ethics”, where these problems are philosophically considered, the word
“science” signifying here ali academic fields and not only basic sciences. But there are other moral
issues involved in science which concem interhuman relationships in a more direct way. On the other
hand, as a topic which has almost totally been neglected throughout philosophical evolution, the moral
inquiry into philosophy as a unique academic discipline will also be discussed in this context. Besides,
and parallelly, charlatanism in philosophy, too, has almost never been an the agenda of ethics. And
while we discuss the latter here, we shall also treat “ethical advice” as a potenhtial instance of it.

Anahtar Kelimeler

Ethics, ethics of the professions, science ethics, ethics of philosophizing, charlatanism in philosophy

Kaynakça

• Batuhan. H. Bilim ve Şarlatanlık, 5. B., İstanbul, Bulut Yayınları, 1999.
• Örs. Y. “Teaching Medical Ethics in the Subjunctive Mood”, Bulletin o f Medical Ethics, Sa. 93: 31-36, 1993.
• Örs, Y. “Bilim Etkinliğinde Değer Sorunları”, TÜBA Bilimsel Toplantı Serileri: 1 - Diınya'da ve Türkiye’de Bilim, Etik ve Üniversite, Ankara, Türkiye Bilimler Akademisi; s. 61 63, 1994.
• Örs, Y. “The Irresistible Rise of Scientifıc Philosophy; Philosophism and the Ethics of Philosophizing”, Synthesis Philosophica, C. 22 (Sa. 2): 447- 460, 1996.
• Örs, Y. Bilimsel Felsefenin İşığında, Ankara, Öteki Yayınevi, s. 61-95 ve 211- 227, 1998,
• Örs, Y. “Bilim. Etik. Seçkincilik, Şarlatanlık”, Bilim ve Ütopya, Sa. 80: 56-60 ve 81: 83-85, 2001.
• Örs, Y. “Postmodern Anarşi, Kavramsal Aldatmaca ve Felsefi Şarlatanlık”, Bilim ve Ütopya, Sa. 96: 50-52, 2002.
• Örs. Y. “Türkiye Bilimler Akademisinin bir Yayını ve Bilim Konusunda Birtakım Temel Yanlışlar”, Üniversite ve Toplum Internet Dergisi, 3 (1 ) (Mart) 2003,
• Örs, Y. “Psikiyatride Giderek Artan bir Olumsuzluk: “Felsefeleşme”, “Felsefe, Felsefcleşme ve Psikiyatri: Antifelsefe Yaklaşımının Işığında Psikopatoloji” ve “Psikoloji ve Psikiyatrinin Işığında Felsefeciler ve Felsefe Okulları”; Psikiyatri, Felsefe, Antifelsefe - “Psikiyatri ve Felesefe” Alanında Geliştirilmiş Kavramlar ve Yaklaşımlar, Çizgi Tıp Yayınevi, Ankara, 2004; s. 146-153, 154-182 ve 183-201.
• Örs. Y. “Felsefenin Etiği / Felsefecilerin Etiği”, Çağdaş Türk Dili, Sa. 201: 465- 467 (Kasım). 2004.
• Örs, Y. “Felsefede “Şarlatanlık”: Olmazsa, Neden? Oluyorsa, Nasıl?” Çağdaş Türk Dili, Sa. 202: 513-515 (Aralık), 2004.
• Örs. Y.; Büken, N. Ö. (1998) “Tıbbi Etikte Sorun Kümeleri”, 3. Tıbbi Etik Sempozyumu (1997) Bildirileri, Ankara, Biyoetik Derneği Yayınları 3, s. 3-8.
• Reichenbach, H. The Rise of Scientifıc Philosophy, Berkeley ve Los Angeles, University of California Press, s. 50-73, 276-302, 312-324; 34-36; 313- 319. 1951, 1966.
• Sokal, A.; Bricmont. J. Impostures Intellectuelles, Paris: Editions Odile Jacob. (Fransızcasının çok benzeri İngilizcesinden Türkçeye de çevrilmiştir: A. Sokal ve J. Bricmont, Son Moda Saçmalar: Postmodern Aydınların Bilimi Kötüye Kullanmaları, çev. M. Baydur ve O. Onaran, İletişim Yay., İstanbul, 2002.)
• Türkiye Bilimler Akademisi, Bilimsel Araştırmalarda Etik ve Sorunları, Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Ankara, 2002.
• Williams, B. Ethics and the Limits of Philosophy, Cambridge (Mass.): Harvard University Press, 1985.