Âşık Şevki Halıcı’da Âşık Makamlan

Yıl 2001, Cilt: 13 Sayı: 37, 73 - 116, 01.01.2001

Mustafa Cemiloğlu Aydın Atalay

Öz

Âşık Şevki Halıcı Kars ili Çıldır ilçesindendir. 1930 doğumlu olan Halıcı hem
halk hikâyesi anlatmakta, hem de şiir söyleyebilmektedir. O, bize Tahir ile Zühre,
Cihan ile Abdullah ve Emrah ile Selvi gibi on beş tane halk hikâyesi anlatmıştır.
Zaman içerisinde yayımlanacak olan bu hikâyelerin icrası sırasında sazla söylediği
makamlı türküler onun hikâyeciliğine ayrı bir zenginlik katmaktadır. Yaşadığı
bölgedeki ozanlar tarafından çalınıp söylenen yetmiş civarındaki bu makamlann
icrası ayrı bir beceri istemektedir. Bunlar arasında yer alan divaniler, tecnisler ve
güzellemeler çokça icra edilen parçalar arasında yer almaktadır. Sanatçı bunları hem
ayrı olarak çalmakta hem de hikâyelerin içerisine yerleştirmektedir.
Hikâyelerin içerisine yerleştirilen bu türküler aynca işlevsel bir görev de
yapmaktadır. Hikâye kahramanının sevinçli, duygusal, hüzünlü ve üzüntülü olduğu
zamanlarda ayrı ayrı makamlar icra edilmektedir. Böylece hem hikâye
zenginleştirilmekte hem de dinleyenler etkilenmektedir.
Bu makalede Âşık Şevki Halıcı’nın çalıp söylediği yetmişten fazla makamdaki
türkülerin sözleri verilmiş, ondan alınan bilgiler doğrultusunda küçük
değerlendirmeler yapılmıştır.
Video kasette saklanmış olan bu müzik parçalarından dört tanesinin ayrıca
notaları da örnek olsun diye buraya eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

-

Amourette Şevki Halici’s Ministrel Tunes

Öz

The Poet Şevki Halıcı is from Çıldır, Kars. Halıcı, who was bom in 1930, can
both teli folk tales and poems. He has told us fıfteen folk tales among vvhich are
Tahir and Zühre, Cihan and Abdullah and Emrah and Selvi. During the
performances of these tales that are to be published later, the folk songs that he
sings vvith the accompany of the Turkish string instrument add a special aspect to his
ability to teli tales. The performance of these about seventy vvays of singing folk
songs that are played and sung by the poets who live in the same region as he does,
requires a different skill. Among these pieces that are mostly performed are
‘divanis’, ‘tecnises’, and Güzellemes’ that are kinds of folk song. The poet both
plays these separately and places them within the tales he telis.
These folk songs that are placed vvithin tales also have functional missions.
Separate folk song forms are performed accordingly with the psychological State of
the character of the tale, for example, a different form is performed vvhen the
character is happy, sensitive, or sad. Thus, both the tale is enriched and the audience
are impressioned.
In this article, I have supplied the words of the folk songs, in more than seventy
forms, that are both played and sung by the poet Şevki Halıcı and made little
comments based on the information that we got from him.
I have also attached the notes of the four pieces from these pieces that are videorecorded to provide some examples.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Ahundov(1972), Ehliman. Azerbaycan Dastanları C.V, Bakü 1972.
• Aslan( 1995),Ensar. 'Türk Ozan Geleneği İçerisinde Mehmet Ozani'nin Hayatı ve Sanatı', İpekyolu Uluslar Arası Türk Halk edebiyatı Sempozyumu Bildirileri Ankara 1995, s.57-67.
• Baranseli (1967), Mahir, 'Yaşayan Ozanlarımız: Şevki Halıcı1 Kars Eli, Yıl:3, S.33, s.8.
• Boratav(1988) P. Naili, Halk Hikayeleri ve Halk Hakâyeciliği, İstanbul 1988.
• Cemiloğlu(1999) Mustafa, Halk Hikayelerinde Doğum Motifi, Bursa 1999.
• Cemiloğlu(2000) Mustafa, Âşık Şevki Halıcı, Mili Folklor Bahar 2000.
• Cemiloğlu(2000) Mustafa, Âşık Şevki Halıcı, Hayatı, Sanatı, Şiirleri, Bursa 2000.
• Çobanoğlu(2000) Özkul, Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Ankara 2000.
• Dizdaroğlu 1968, Hikmet'Halk Şiirinde Türler'Türk Dili S.207.
• Ekici (1991) Savaş, 'Giresun İli Halk müziği Üzerine Bir Araştırma', Milli Folklor S.6,
• Ergin(1994), Muharrem, Dede Korkut Kitabı 1, Ankara 1994.
• Günay(1992) Umay, Türkiye'de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara 1992.
• Halıcı (1985) Mehdi, Halıcı, Dr. Mehdi. Konya Sazı ve Türküleri, İstanbul 1985.
• Kırzıoğlu (1964), F, Kars İlinde Halk Saz ve Oyun Havalarının Adları, Türk Kültürü Ağustos 1964, s.200.
• Köprülü (1989) Fuat, Edebiyat araştırmaları 1, İstanbul 1989.
• Makas (1982) Zeynelabidin, Azerbaycan Âşık Havaları, Kardaş edebiyatlar S. 1, 1982.
• Moran(1974) Berna, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri İstanbul 1974
• Oğuz (1990) M. Öcal, 'Âşık Makamları Üzerine Bir Değerlendirme' Milli Folklor Eylül 1990.
• Özbek (1985) Mehmet, 'Kars Yöresi Âşık Makamlarının Ezgisel Çözümlemesinde Metod', Türk Halk Edebiyatı ve Folklorunda Yeni Görüşler, Ankara 1985, s.406.
• Özgül,(1996) Mustafa ve Ark, Notalarıyla Uzun Havalarımız, Ankara.
• Sakaoğlu (1985), Saim ve Ark, Azerbaycan Âşıkları ve El Şairleri 1,11, İstanbul 1985, 1986.
• Sakaoğlu (1997) Saim, Meddah Behçet Mahir’in Bütün Hikâyeleri, Ankara 1997.
• Sakaoğlu(1999) Saim, Masal Araştırmaları, Ankara 1999.
• Şenel (1991) Süleyman, ‘Uzun Hava Tanımı ve Bu Tanım Etrafında Ortaya Çıkan Problemler’ IV. Milletler Arası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri 1991.
• Taşlıova (1976) Şeref, 'Kars ve Çevresinde Sazla Sesle Söylenen Âşık Makamlarının İsimleri' Uluslar Arası Folklor ve Halk Edebiyatı Semineri Bildirileri, Ankara 1976, s. 136.
• Taşlıova (1985) Şeref, 'Kars'ta Âşıklık Geleneği ve Halk Hikâyeleri' Türk Halk Edebiyatı ve Folklorunda Yeni Görüşler, Ankara 1985, s. 137.
• Türkmen (1983) Fikret, Tahir ile Zühre, Ankara 1983.