“Kemine” Short Stories Told in Turkestan

Yıl 2001, Cilt: 13 Sayı: 37, 163 - 204, 01.01.2001

İsmail Görkem

Öz

The original name of what is known as Kemine eommonly in the area of
Turkestan, espeeially in Turkoman oral literatüre, and to a lesser extent in the
Kirghiz, Kazakh and Uzbek oral literatures is Memmetveli [Mehmet Veli].
The information about Kemine is more in the form of oral sayings rather
than historical facts. It has been surmised that he was bom in 1770s and died in
1840s around the age of 70. It has been said that he had religious education under
the guidance of a mollah for 6-7 years after his primary education. As a poet, he
used "Molla Veli" and "Kemine" as his pen names. It has been said that the reason
vvhy he used the pen name "Kemine" is due to its meanings of "ili will", "inferiority"
and "extreme modesty".
He has been accepted and appreciated by the Turks living in the area of
Turkestan because of his poverty, sense of humor and artistic qualities. He has been
stili popular in the Turkestan oral culture as a poet and espeeially as "a popular
anacdote character".
In this article, after a brief and general revision of Kemine's poems
collected through oral tradition, the issue of his becoming "a popular aneedote
character" among people has been focused on. The perspeetives of Turkish research
ers on Kemine and majör characteristics of the aneedotes have been analyzed in
parallel with the aneedotes given in the appendix of this article. Another appendix to
this article is the Turkey Turkish translation of 62 Turkoman Turkish aneedotes
from a study (Ahundov 1940) which has not been very eommonly used in literatüre
related to Kemine.

Anahtar Kelimeler

-

Türkistan’da Anlatılan Kemine Fıkraları.

Öz

Türkistan sahasında özellikle Türkmen, daha az bir oranda da Kırgız, Kazak ve
Özbek sözlü edebiyatlarında bilinen Kemine'nin asıl adı Memmetveli[Mehmet
Veli]’dir.
Kemine hakkındaki bilgiler, tarihsel bakımdan gerçek olmaktan çok, sözlü
rivayetler şeklindedir. Tahminen 1770'li yıllarda doğan Kemine, 1840'lı yıllarda 70
yaşlarındayken ölmüştür. İlk tahsili sonrasında, bir molladan 6-7 sene kadar dinî
ilimler tahsil ettiği söylenmektedir, şair olarak "Molla Veli" ve "Kemine"
mahlaslarını kullanmıştır. Kemine mahlasını onun "kemlik, aşağılık" ve "aşın
tevazu" sebebiyle tercih ettiği rivayet edilmektedir.
Fakirliği, nüktedanlığı ve sanatkârlığı sebebiyle Türkistan sahasında yaşayan
Türkler tarafından benimsenip sevilmiştir. Şair ve özellikle "ortak fıkra-tipi" olarak
Türkistan sözlü kültür ortamında, daha sağlığından başlayarak bu güne kadar
yaşatılmıştır.
Makalede, önce Kemine'nin sözlü gelenekten derlenmiş olan şiirleri genel olarak
kısaca değerlendirilmiş, daha sonra da onun özellikle halk nezdinde bir "ortak fıkratipi" mertebesine nasıl yükseldiği/yükseltildiği hususu tartışılmıştır. Fıkra-tipi
Kemine hakkında Türk ilim adamlarının kanaatleri, ona atfedilen fıkraların belli
başlı özellikleri, makale ekindeki fıkra metinlerinden hareketle değerlendirilmiştir.
Makalenin sonuna ise Türkmenistan'a ait Kemineyle ilgili literatürde pek
kullanılmayan bir çalışmadan (Ahundov 1940) seçilen 62 fıkra Türkmen
Türkçesi'nden Türkiye Türkçesi'ne aktarılıp ilâve edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• -