Kimlik Arayışından Bireyselleşmeye: Cihan Aktaş'ın Seni Dinleyen Biri Romanında Çiftsesli Söylem

Yıl 2019, Sayı: 76, 47 - 64, 28.06.2019

Münire Kevser Baş

https://doi.org/10.32704/erdem.572847

Öz

ÖZ

Roman
ve öykü kitaplarının yanı sıra kamusallık, sanat ve siyaset etrafında araştırma
ve denemeleriyle bilinen bir yazar olarak Cihan Aktaş, “kadın” konusuna özel
bir ilgi gösterir. Kamuoyunda İslamî kimliği ile tanınan yazarın eserlerinde,
geleneksel veya kolektif rollerinden ziyade birey olarak kadının varoluşunu
anlamlandırma ve konumunu sorgulama deneyimlerini merkeze alan bir yaklaşım
dikkat çekicidir. Nitekim Seni Dinleyen
Biri adlı romanında Aktaş, söz konusu türden bir sorgulama sürecini
deneyimleyen Meral karakteri ekseninde, 1980’li yıllarda İslamî kimlik arayışı
sürecindeki bir grup üniversiteli genç kızın yaşadığı bireysel değişim ve
dönüşümlere odaklanır.

Romanın
teknik bakımdan önemli yönü ise, başkişi Meral’in bireysel deneyimindeki
sorgulayıcı tutumunu yansıtmak ve gerçekliğin farklı cephelerine ışık tutmak
üzere metnin çiftsesli olarak yapılandırılmış olmasıdır. Bu bağlamda çalışmada Mihail
Bahtin’in kuramsal terminolojisinden hareketle eserdeki söz konusu çiftsesliliği
sağlayan unsurların incelenmesi hedeflenmektedir. Daha ziyade gizli polemik,
gizli diyalog ve polemik vurgu taşıyan itiraf ifadeleriyle gerçekleşen
çiftsesliliğin, romanın içeriğini şekillendirdiği ve aynı zamanda Meral’in
çiftdeğerli bakış açısına sahip bir karakter olarak kurgulandığı görülmektedir.
Ayrıca romanda birbirine karşıt söylemlere yer verilmesinin yanında bu türden
söylemlerin birbirlerine ilişkin eleştirilerine imkân tanınmış olması da dikkat
çekicidir. Böylelikle Seni Dinleyen Biri,
monolojik bir yapı ve söylemle sınırlandırılmaksızın farklı gerçeklikleri
okuyucuya duyurabilecek tekniklerle inşa edilen kurgusuyla benzer romanlardan
farklı bir nitelik taşır.

Bu
çalışmada romanın, Türkiye'deki İslamî kadın bireyin sorgulama sürecini temsil
eden dikkat çekici kurgusundaki farklı yaklaşımların açığa çıkarılması
hedeflenmektedir. Bunun yanında geleneksel ya da modern kollektif kadın
kimliklerinden bireyselleşmeye evrilen bir dönüşüm sürecinde deneyimlenen
çiftdeğerliliğe işaret eden çiftsesli söylemin de irdelenmesi amaçlanmaktadır.
Söz konusu hedefe yönelik olarak Mihail Bahtin’in yaklaşım ve terminolojisi
esas alınacaktır.

Çalışmanın sonucunda Meral’in sorgulama ve
itirazları ile eş zamanlı olarak süregiden bir kimlik arayışının, bireyselleşme
ve kendini gerçekleştirmeye dönüşmüş olduğuna ilişkin bir değerlendirme
hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, bireyselleşme, çiftseslilik, Cihan Aktaş, Seni Dinleyen Biri

From Seeking For Identity To Individualization: Dialogic Discourse In Cihan Aktash’s Novel Seni Dinleyen Biri

Öz

ABSTRACT

From  Seeking  For Identity To Individualization: Dialogic Discourse In Cihan Aktash’s Novel  Seni Dinleyen Biri

Cihan Aktaş
shows a special interest in the subject of “woman” as a writer who is known not
only for her novels and short stories but also researches and essays on
institutionalism, art, and, politics. In the works of the writer, who is known
for her Islamic identity, it is remarkable that she centralizes women’s
experiences while they seek for the meaning of their existence and question
their status. Hence, Aktaş focuses on individual changes and transformations
experienced by a group of college girls during the process of seeking Islamic
identity in the 1980s, on the axis of Meral, who experienced this kind of
questioning process.

The
technique-wise significance of the novel is that it is dialogically structured
so as to enlighten the different sides of reality and to reflect questioning
attitude in the individual experience of the protagonist, Meral. In this
context, the study aims to examine the elements which provide the
aforementioned dialogic to the novel through theoretical framework of Mikhail
Bakhtin. It is evident that not only Meral is created as a character with a
dialogic perspective, but also the dialogic actualized through hidden polemic,
hidden dialogue and confessing statements with polemical emphasis structures
the content of the novel. It is also noteworthy that conflicting discourses and
their critiques of each other are made available in the novel. Therefore, Seni
Dinleyen Biri is of a distinctive quality considering that its plot is able to
reflect different realities to the reader and does not limit itself with
monological structure and discourse.

The target
of this study is to reveal various approaches of the remarkable fiction that
represents the interrogation of Islamic women in Turkey. Additionally, it is
aimed to examine the dualism which points to the duality experienced in the
transformation process which evolved from traditional or modern collective
women identities to individualization. The approach and terminology of Mihail
Bahtin will be taken as the ground.

As a result
of the study, it is intended to evaluate whether an ongoing search for identity
with Meral’s inquiries and objections turned into individualization and
self-realization.

Anahtar Kelimeler

Cihan Aktash, novel, dialogic discourse, individualization, Seni Dinleyen Biri

Kaynakça

• Aktaş, Cihan (2016). Seni Dinleyen Biri, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Bahtin, M. Mihail (2004). Dostoyevski Poetikasının Sorunları, Metis Yayınları,İstanbul.
• Bahtin, Mihail (2005). Sanat ve Sorumluluk-İlk Felsefî Denemeler-, Çev: Cem Soydemir, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Bakhtin (2001). Karnavaldan Romana-Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar-, İngilizceden çev: Cem Soydemir, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Çayır, Kenan (2015). Türkiye’de İslamcılık ve İslamî Edebiyat-Toplu Hidayet Söyleminden Yeni Bireysel Müslümanlıklara-, İstanbul Bilgi Ün. Yayınları, İstanbul.
• İlyasoğlu, Aynur (2015). Örtülü Kimlik-İslamcı Kadın Kimliğinin Oluşum Ögeleri-, Metis Yayınları, İstanbul.
• Köse, Elifhan (2014). Sessizliği Söylemek-Dindar Kadın Edebiyatı, Cinsiyet ve Beden-, İletişim Yayınları, İstanbul.