Ottoman Castles In North-West Black Sea Region In The Sources

Yıl 2019, Sayı: 76, 163 - 184, 28.06.2019

Gönül Güreşsever Cantay

https://doi.org/10.32704/erdem.572878

Öz

ABSTRACT

This research paper
introduces the collective living buildings which were built as fort, fortress
and citadels in today’s lands once were watery fields, which was formed by the
aluvions brought from the beginning close havza of Black Sea By planning,
application technics, methods and properties of military structures.

The main source of the
study depends on Evliya Celebi’s Seyahatname but confirmated by the other
existing and published materials such as plans, pictures and original written
sources. Ottoman’s interest in this subject during 15th-17th centuries is also
tried to emphasize.

Anahtar Kelimeler

Fort, Fortress, Citadel, Outskirt, Suburb, Bender Fortress

Kaynaklarda Kuzeybatı Karadeniz'de Osmanlı Kaleleri

Öz

ÖZ

Bu araştırma metni
Karadeniz kapalı havzasının Orta Avrupa'dan başlayarak, çeşitli nehir, ırmak ve
derelerle beslenerek büyüyen ve taşıdığı alüvyonlarla kuzeybatı Karadeniz kıyı
çizgisini sürekli değiştiren alüvyonlarla oluşan, önceleri bataklık iken günümüzde
kara olarak tanınmakta olan, sulu zeminlerdeki yapılaşmalar ki, hisar, kale,
kale-şehir olarak meydana getirilmiş toplu yaşam yapılarının planlaması,
uygulama teknikleri, yönetimi ve askerî yapı özellikleriyle tanıtmakta.
Çalışmanın ana kaynağını Evliya Çelebi'nin Seyahatname eseri oluşturmakla
beraber varsa yayınlanmış plan, resimlerle özgün yazılı kaynağın verdiği
bilgilerin teyidi yapılmaya çalışılmaktadır. Osmanlı Devleti'nin 15-17.yüzyıl
süresince konuya ilgisi de vurgulanmağa çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hisar, kale, Kale-şehir, Varoş, Bender Kalesi

Kaynakça

• Akalın,Şükrü Haluk (2011). Seyyâh-ı Âlem Evliya Çelebi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Altınay, A.Refik (1936). Türk Mimarları, İstanbul.
• Barkan, Ö.L. (1942). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler”, Vakıflar Dergisi, c .II, Ankara, s.279-386.
• Barkan, Ö.L. (1942). “Vakıfların Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Kullanılmasında Diğer Şekiller”, Vakıflar Dergisi, c. II, s.354-365, Ankara.
• Cantay, Gönül (21-23 Nisan 1988). “Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Kitabelerinde Yapıların Adlandırılması”, Sanat Tarihinde Terminoloji Semineri.
• Cantay, Gönül (1993). “16. yüzyıl Külliyelerinin Şehirlerin Tarihî Topografyasını Belirlemesi”, Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, s.75-78, Konya.
• Cantay, Gönül (1994), “Ahlat ve Van’ın Şehir Kuruluşu”, IV. Ahlat Kültür Haftası, (20-24 Ağustos 1994/Ahlat), Bildiriler, Ankara.
• Çulpan, Cevdet (1966). “Moldovya’da Bender Kalesi Kitabesi”, Türk Kültürü, IV/46, s.881-883.
• Güreşsever, Gönül (1975). Anadolu’da Osmanlı Devri Kervansaraylarının Gelişmesi, İ.Ü.E.F. Sanat Tarihi Bölümü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Güreşsever (Cantay), Gönül (2001). “Osmanlı Döneminde Güneydoğu Anadolu’da Ticaret Yolları ve Menzil Kuruluşları”, Ortadoğu’da Osmanlı Dönemi Kültür İzleri Uluslararası Bilgi Şöleni (25-27 Ekim 2000, Hatay), c. 1, s. 131-137Ankara.
• Güreşsever (Cantay), Gönül (2002). “Ahlat ve Van’ın Şehir Kuruluşu”, Prof. Dr. Halûk Karamağaralı Armağanı, Ankara, s. 55-70.
• Güreşsever (Cantay), Gönül (2003). “Kayseri’de Selçuklu Yapılaşmasının Önemi ve Koruma”, Erciyes Üniversitesi Kayseri Yöresi Araştırmaları Merkezi (KAYTAM), Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildiriler, (10 – 11 Nisan 2003, Kayseri.), s. 101-110, Kayseri.
• Güreşsever (Cantay), Gönül (2004). “Doğu Anadolu’nun Aldığı Göçler ve Diyarbakır”, T.C. Diyarbakır Valiliği, 1. Uluslararası Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır Sempozyumu (20-22 Mayıs 2004, Diyarbakır) Bildiriler, s. 25-32, Diyarbakır.
• Güreşsever (Cantay), Gönül (2007). “Yollar, Göçler ve Mardin Kale Şehri”, Artuklular (I. Uluslararası Artuklu Sempozyumu Bildirileri 25-27 Ekim 2007 Mardin),c. 2, s.167-178.
• Güreşsever (Cantay), Gönül (2007). “Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn ile Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde Sivas”, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, 21-25 Mayıs 2007, c. 1, Sivas 2007, s. 7-13.
• Güreşsever (Cantay), Gönül (2008). “Filibe Tarihi Topografyasında Hüdavendigâr Külliyesi”, Bulgaristan,Filibe Murat Hüdavendiğar Cuma Camii Bildirileri, (7 Haziran 2008), s.1-6. Filibe.
• Eren,Meşküre (1960). Evliya Çelebi Seyahatnamesi Birinci Cildinin Kaynakları Üzerinde Bir Araştırma, İstanbul. Ergin, Osman (1939). Türk Şehirlerinde İmaret Sistemi, İstanbul.
• Evliya Çelebi (1970). Seyahatname. c.7 , (Zuhuri Danışman tabbı), s. 279, İstanbul.
• Eyice, Semavi (1992). “Bender Kalesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c.5, s.431, kol.3, İstanbul. Gözaydın, Nevzat (1972). “Evliya Çelebi Seyahatnamesi Üzerine”, Türk Kültürü, X/119, Eylül 1972. s.28-30.
• Heyet: İnstitut Naradov Azii (1961) Evliya Çelebi Kniga puteşestivija- zemley Moşdavii i Ukrayiny, Moskva.
• Konyalı, İ. Hakkı (1948). Mimar Koca Sinan’ın Eserleri, İstanbul.
• Kuban, Doğan (1961). “Türk Şehir Yapısı Üzerine”, Mimarlık ve Sanat, I, s.37-41 İstanbul.
• Meriç, Rıfkı Melül (1965). Mimar Sinan Hayatı, Eseri I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
• Orhonlu, Cengiz (1967). Osmanlı İmparatorluğu’nda Derbend Teşkilâtı, İstanbul.
• Sönmez, Zeki (1988). Mimar Sinan ile ilgili Tarihi Yazmalar-Belgeler, Mimar Sinan Üniversitesi Yayını, İstanbul.
• Ülken, H. Ziya (1970). “Bir Türk Sitesinin Kuruluşu”, Yeni İnsan, S. 86, s.18- 24, İstanbul.
• Ülken, H. Ziya (1971) “Vakıf Sistemi ve Türk Şehirciliği”, Vakıflar Dergisi, S. 9, s. 13-38, Ankara
• http://forum.zamki-kreposti.com.ua