Traditional Playing Practice of Black Sea Fiddle in Greece

Yıl 2020, Sayı: 78, 189 - 212, 26.06.2020

Onur Şentürk

https://doi.org/10.32704/erdem.749159

Öz

The kemenche (Black Sea fiddle or Pontic lyra) is a bottle-shaped stringed instrument originated from the Black Sea region of Turkey. It is one of the most important figures of Black Sea music tradition as it has an original playing style and repertoire that differentiates this instrument from other bowed instruments. Today, kemenche is being performed not only in the Black Sea region of Turkey but also in Greece, where the Pontic Greeks have immigrated from the Black Sea region of Turkey at the beginning of the 20th century. In addition to that, kemenche remains as the most significant and symbolic musical instrument for both communities of Greek (Pontus people) and Turkish (Black Sea people). When the playing styles of these two groups are considered, it is possible to observe both similarities as well as differences. While similarities stem from similar origins shared by the two communities, the reasons for differences can be traced back to the changes of the cultural environment by one community, i.e. Pontic Greeks, through immigration and population exchanges. In the last ten-fifteen years, Black Sea traditional music gained great popularity and it had the opportunity to reach a wider audience. This popularity increased the number of people who wanted to engage in Black Sea music. Due to this fact, today there are many kemenche performers among the young generations compared to the past. Consequently, with the increase in the usage of Internet and cable system networks of mass communication, the cultural bonds between the Black Sea communities of Turkish and Greek heritage had the opportunity to interact with each other. Specifically, this cultural interaction valuably increased between the young generation kemenche players of both communities. For instance, among the Turkish kemenche players, the different kemenche playing style that is played in Greece has recently become popular and the Turkish kemenche players defined this new style as Greek style - “Rum tavrı”. In this paper, I aim to analyze the traditional performance of kemenche based on the data gathered from the field research I conducted in Greece between the years of 2016-2018, and it also discusses the playing techniques, repertoire, and evolution process of kemenche performing practice through the question “What is the Greek style- Rum tavrı?”.

Anahtar Kelimeler

music, Black Sea, tradition, immigration, performance, fiddle, kemenche

Karadeniz Kemençesinin Yunanistan’daki İcra Geleneği

Öz

Yaylı çalgılar ailesine mensup olan Karadeniz kemençesi, şekil ve çalım özellikleri itibariyle Türkiye sınırları içerisindeki Kuzey Doğu Anadolu (Doğu Karadeniz) bölgesine özgü bir çalgıdır ve bu bölgedeki müzik geleneğinin en önemli temsilcisidir. Karadeniz kemençesi diğer yaylı enstrümanlardan ayırılan özgün bir çalım tarzına ve repertuara sahiptir. Bugün, Karadeniz kemençesi sadece Türkiye'nin Karadeniz bölgesinde değil, 20. yüzyılın başlarında nüfus mübadelesi nedeniyle Yunanistan'a göç eden Karadenizli Rumlar tarafından da icra edilmektedir. Bu bağlamda Karadeniz kemençesi hem Türkiye’de hem de Yunanistan’da Karadenizli halkların en önemli ve sembolik çalgısı olarak karşımızı çıkmaktadır. Her ne kadar aynı ortak kültürel coğrafyadan geliyor olsalar ve birçok benzerliği hala barındırıyor olsalar da, aradan geçen neredeyse yüz yıllık bir zaman zarfından sonra, iki toplum arasında, gerek müzik, gerek dans, gerek diğer kültürel olgular açısından bir takım farklılıklar kaçınılmaz olarak ortaya çıkmıştır. Bu farklılıkların, özellikle mübadele ile birlikte farklı bir sosyo-kültürel ve politik çevreye yerleşmiş olan Karadenizli Rumların kemençe icra geleneklerine önemli ölçüde yansıdığı gözlemlenmektedir. Özellikle son 10-15 yıllık bir süreç içinde önemli bir popülerlik kazanan Karadeniz müziği, ana akım medya ve sosyal medya üzerinden daha geniş kitlelere ulaşmaktadır. Bu durum Karadeniz müziği icracılarında da bir artışa neden olmuş ve Karadeniz kemençesi icrası gençler arasında önemli düzeyde yaygınlaşmıştır. Buna ek olarak, kitle iletişim araçlarının ve internetin gelişmesiyle birlikte, Yunanistan’a göç eden Karadenizli Rumlar ve Türkiye’deki kemençe icracıları arasındaki iletişim ve etkileşim artmış, doğal olarak aynı kültürel geçmişten gelen bu insanların etkileşimi kemençe icralarına da yansımış, özellikle Türkiye’deki kemençe icracıları arasında, Yunanistan’daki Karadeniz göçmeni Rumlar arasındaki geleneksel icraya ilgi artmıştır. Yukarıda belirtilen etkenlere dayalı olarak Türkiye’deki kemençe icracıları arasında tanımlanan bir “Rum tavrı” söz konusu olmuştur. Bu makale, 2016-2018 yılları arasında Yunanistan’da gerçekleştirilen alan araştırmasının sağladığı veriler ışığında ve “Rum tavrı nedir?” sorusu bağlamında Yunanistan’’daki geleneksel kemençe icra pratiğinin gelişim ve değişim sürecini, çalım tekniği ve repertuar açısından ele alıp analiz etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

müzik, Karadeniz, gelenek, göç, icra, yaylı çalgı, kemençe

Kaynakça

• Annoyanakis, F., (1991). Greek Popular Musical Instruments, Melisa Publishing House, Greece.
• Duygulu, Melih, (2014). Türk Halk Müziği Sözlüğü, Pan Yayıncılık, İstanbul
• Efstathiadis, Stathis I. (1992). Τα Τραγούδια του Ποντιακού Λαού. Πολυτιμο Κεφάλαιο της Λαογραφίας μας. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη. [The Songs of the Pontic People. A Valuable Chapter of our Folkloric Studies. Thessaloniki: Kyriakidis bros.]
• Öztürk, Özhan., (2005). Karadeniz Ansiklopedik Sözlük Cilt I-II, Heyamola Yayınları, İstanbul.
• Tsahourides, Matthaios, (2007). Pontic Lyra in Contemporary Greece, Unpublished Ph.D Dissertation, Goldsmith University of London.
• Tsekouras, Ioannis. (2016). Nostalgia, Emotionality, and Ethno-regionalism in Pontic Parakathi Singing, Unpublished Ph.D Dissertation, University of Illinois, Urbana:USA.
• Haris Kyriakidis (16.12.2016) Görüşme kaydı. Paliokomi, Serres: Yunanistan
• Nikos Zournatzidis (17.03.2017) Görüşme kaydı. Kallithea, Atina: Yunanistan
• Panagiotis Aslanidis (10.04.2017). Görüşme kaydı. Ambelokipo, Selanik: Yunanistan
• Antonis Papadopoulos (25.12.2017) Görüşme kaydı. Stavroupoli, Selanik: Yunanistan
• http://www.pontos-news.gr/article/191457/giorgos-posinakidis-oposinaks-apo-hapsikioi-tis-ano-matsoykas (son erişim tarihi 30. 04.2020)
• http://www.kotsari.com/laografia/asmata/49-tsortants-santa-tsortanikas-tsortanidis-antartiko-santa-trapezounta-kilkis (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• http://globalsanta.blogspot.com/2012/09/blog-post_4591.html (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• http://santa-pontos.blogspot.com/2008/05/blog-post_20.html (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• https://www.youtube.com/user/PontianYouthUnion/videos (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• http://www.pontos-news.gr/article/11427/o-akoyrastos-lyraris-savvelisgiakoystidis (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• http://www.kotsari.com/laografia/340-savvelis-giakoustidis-liraris (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• https://www.youtube.com/watch?v=P4xkNKCKyPY&t=475s (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=iMt863- fSl0&feature=emb_title (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• https://www.youtube.com/watch?time_continue=2&v=PTwJVzohS0Q&feature=emb_title (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• https://www.youtube.com/watch?v=WqQv1o6flNs (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• https://www.youtube.com/watch?v=tTZDVKMZOrk (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• https://www.youtube.com/watch?v=ZSwtaquuyQk (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• https://www.youtube.com/watch?v=z0hCKkjsxAs (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• https://www.youtube.com/watch?v=FRP6uP_9-e4&t=108s (son erişim tarihi 30.04.2020)
• https://www.youtube.com/watch?v=0HysYPxNyyg (son erişim tarihi 30.04.2020)
• https://www.youtube.com/watch?v=UyEUeiNXdeg (son erişim tarihi 30.04.2020)
• https://www.youtube.com/watch?v=X6sz_QRNgO8 (son erişim tarihi 30.04.2020)
• Figür 6, Kişisel arşiv, Onur Şentürk
• Figür 7, https://www.youtube.com/watch?v=IS_FDnTFIGg (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
• Figür 8, h t t p s : / / w w w. y o u t u b e . c om / w a t c h ? v = i I - e M s R w _ -g&fbclid=IwAR12TSwCS4VQmsCdHa-7-xg48sngXLE_bI9AYqmRsnD GLiO1BPI81k1sbfc&app=desktop (son erişim tarihi 30. 04. 2020)