Doğu Trakya Bölgesi Halk Müziğinde Ritim Kalıplarına Dair Bir İnceleme

Yıl 2020, Sayı: 79, 41 - 62, 21.12.2020

Canan Aykent

https://doi.org/10.32704/erdem.838421

Öz

Trakya bölgesi halk müziği müzikologlar için zengin öğelere sahiptir.
Bulgar-Yunan-Slav-Arnavut-Romen-Türk-Çingene toplulukları,
20. Yüzyıl başına kadar yedi yüzyıl hem birlikte hem kendi içlerinde
sürdürdükleri yaşamla çokkültürlü bir yapı sergilemişlerdir. 19.
Yüzyılın sonlarından itibaren bağımsızlık hareketleri ve Osmanlı
İmparatorluğu’nun dağılış dönemiyle beraber yeni çizilen sınırlara
göre farklı devletler oluşmuş ve bunun sonucu her topluluk kendi
devletinin sınırlarına göç etmiştir. Doğu Trakya’nın Türkiye sınırları
içinde kalan kentleri, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ ve İstanbul’un bir
kısmıdır. Bölgenin nüfusunu Balkanlar’dan göç eden Türkler ve Çingeneler
oluşturmaktadır.
Trakya’da yaşayan topluluklar müzik kültürü açısından, çalgılarda, ezgilerde,
ritimlerde ve dilde, bir yandan ortak, benzer unsurlar geliştirmiş
bir yandan da kendi kimliklerini korumuşlardır. Genellikle her
topluluk, kendi içinde kasaba bazında bir arada yaşamıştır. Bununla
beraber toplulukları kaynaştıran, kasabalar arası ticaret ve düğün gibi
sosyal etkinlikler olmuştur. Müzisyenler, bir kasabadan diğerine geçerek
birbirlerinin etkinliklerinde çalmışlar, böylelikle hem öteki müzikleri
öğrenmiş hem kendi müziklerini aktarmışlardır. Bu nedenle müzik,
topluluklar arası ortak kültürün oluşturulmasında en etkin araçlardan
biri olmuştur. Ritim bilgisi açısından ise bölgenin en karakteristik
özelliği “aksak” tartımlardır. 5, 7, 9, 11, 13, 15 zamanlı ritim kalıpları en
gelişmiş çeşitlemeleriyle bu coğrafyada çalınmaktadır. Doğu Trakya’da
5, 10 ve 9 zamanlı tartımlar öne çıkmakta, Batı Trakya’da ise 7, 9, 11 ve
üstü zamanlılar dikkati çekmektedir. Çalgılar içinde davul-zurna ikilisi
meydan sazlarının temsilcileridir. Dolayısıyla horo ve karşılama oyun
havaları repertuarın temelini oluştururlar.
Halk müziği derlemelerinde ezgilerin notaya alınması, araştırmaların
büyük çoğunluğunu oluşturmaktadır. Buna karşın ritme ilişkin bilgiler
ise genel olarak tempo ve tartımın yazılması ile sınırlı kalmaktadır. Ritim
kalıpları, tempo ve tartıma bağlı olarak yöresel tavırlara ve davulcunun
yaratıcılığına göre eser boyunca çok çeşitli olabildiği gibi çok yalın da
çalınabilmektedir. Bu bağlamda ritimlerin yöresel karakteristiklerini
belirlemek göründüğünden daha karmaşıktır. Çalışmanın amacı,
Doğu Trakya’nın Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ halk müziğinin
horo ve karşılama repertuarı içinden seçilmiş eserlerde çalınan ritim
kalıplarından örnekler vererek bölge ritimleri üzerine bilgi birikimine
katkıda bulunmaktır. Notaları yazılan ritim kalıpları eser boyunca en
sık çalınanlar arasından seçilmiştir. Aynı repertuar üzerinde yapılmış
ve yapılacak diğer icra incelemeleri yöre karakteristiklerini belirlemek
adına önemlidir. Türkiye dışında diğer ülkelerde de uygulanacak benzer
araştırmaların, Trakya kültür mirasının ritmik yapısına ilişkin genel bir
harita oluşturulması açısından faydalı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çokkültürlülük, Trakya Bölgesi, halk müziği, ritim, davul

A Study About Rhythmic Pattern on Eastern Thrace Region Music

Öz

Abstract
The Thracian region folk music has rich elements for musicologists. Bulgarian-Greek-Slavic-Albanian-Romanian-Turkish-Gypsy societies displayed a multicultural structure by co-existing with the society and by leading a life within themselves for 700 years until the beginning of the 20th century. Together with the independence movements and the dissolution period of the Ottoman Empire since the late 19th century, different states have been formed according to the newly drawn borders, and as a result, each society has migrated to the borders of its own state. The cities of Eastern Thrace remaining within the boundaries of Turkey, are Edirne, Kırklareli, Tekirdağ and a part of Istanbul. The population of the region is of Turks and Gypsies who has immigrated from the Balkans. Thracian societies, in terms of music culture developed similar elements in the instruments, melodies, rhythms and language, on the other hand, they have preserved their identities. Generally, each society lived together on a town basis. What united societies was their social activities such as inter-town trade and weddings. The musicians moved from one town to another and played in each other’s events, so they both learned the other music and transferred their own music. For this reason, music has been one of the most effective tools for creating a cross-community culture. In terms of rhythm knowledge, the most characteristic feature of the region is “odd” meters. 5, 7, 9, 11, 13, 15-time rhythmic patterns are played in this geography with the most advanced variations. In Eastern Thrace, 5, 10 and 9-time meters stand out, and in Western Thrace, 7, 9, 11 and above times attract attention. As instruments drum-zurna duo are representatives of the musical instruments. Therefore, horo and karşılama dance music form the basis of the repertoire. In folk music compilations, majority of the research is based on the transformation of tunes into note forms. In contrast knowledge regarding rhythm is generally limited to the writing of tempo and
meters. Rhythmic patterns, depending on the tempo and meters, can be played very plainly as well as variously depending on the local attitudes and the creativity of the drummer. In this context, it may be more complex than it seems to determine the local characteristics of rhythms. The aim of the study is to contribute to the regional folk music by compiling knowledge on the rhythmic patterns which are played in the horo and chosen from the karşılama repertoire of the folk music of Edirne, Kırklareli and Tekirdağ in Eastern Thrace. Rhythmic patterns whose notes are written, were chosen among the most frequently played throughout the work. Other executive investigations conducted and to be carried out on the same repertoire are important for determining local characteristics. It would be useful to conduct a similar reaseach in other countries other than Turkey in order to create a general map of Thracian cultural heritage in terms of rhythmic structure.

Anahtar Kelimeler

Multiculturalism, Thrace Region, folk music, rhythm, drum

Kaynakça

• Acaroğlu, Türker (1982). “Balkan Halkbiliminde Türk Etkileri”. II. Milletlerarası Türk Folklor Bildirileri I. s 1-25.
• Artun, Erman (1992). Tekirdağ Halk Oyunları Araştırması. Tekirdağ: Doğuş Tesisleri.
• Ay, Göktan (1999). Folklor (Halkbilim). İstanbul: Pan Yayınları.
• Aykent, Canan (2002). Asma Davulun Trakya Bölgesi’ne Özgü Ritmik Yapısı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Çolakoğlu, Ömer (1984). Karşılama Türk Halk Bilimi ve Trakya Yöresinde Araştırmalar. İstanbul: Gümüş Basımevi.
• Demirsipahi, Cemil (1975). Türk Halk Oyunları. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Duygulu, Melih (2006). Türkiye’de Çingene Müziği. Batı Grubu Romanlarında Müzik Kültürü. İstanbul: Pan Yayınları.
• Gazimihal, Mahmut Ragıp (1959). “Yurt Dışında Türk Davulu”. Halkbilgisi Dergisi. Yıl: 10, c. 5. s. 1-2
• Gazimihal, Mahmut Ragıp (1999). Türk Halk Oyunları Kataloğu C.3. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Guboğlu, Mihail (1982). “Romen Folklorunda Türkler”. II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi bildirileri. s. 105-117.
• Kösemihal, Mahmut Ragıp (1937). Balkanlarda Musiki Hareketleri. İstanbul: Numune Matbaası.
• Oğuz, M. Öcal (1987). “Kırklareli’de Derlenen Bulgaristan Türklerinin Masal ve Türküleri”. Türk Folklorundan Derlemeler. s. 121-123.
• Özkan, İsmail Hakkı (1994). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Sarı, Ayhan (2002). “Kırkpınar Güreş Müziği’nde Esrarengiz Ritm”. 641 Yıldır Yaşatılan Kırkpınar. s. 33.
• Trærup, Birthe (1970). East Macedonian Folk Songs. Kopenhag: Akademisk Forlag.
• Uğurlu, Nurer (2009). Folklor ve Etnografya Halk Türkülerimiz. İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Üngör, Ethem Ruhi (1974). “Türk Davulu”. I. Uluslararası Türk Folklor Semineri Bildirileri: 8-14 Ekim 1973. S. 216-245.
• Üngör, Ethem Ruhi (1985). “Türk Musikisinin Balkanlara Etkileri Arasında 11 Zamanlı Usul İlişkileri”. Türk Folkloru Araştırmaları 1985/2, s.119-132.
• Üngör, Ethem Ruhi (1992). “Pehlivan Musikisi”. IV. Milletlerarası Türk Folklor Kültürü Kongresi Bildirileri C. 3. s. 343-370.
• Yarkın, Ferruh (2014). Türk Müziğinde Usuller. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Yükselsin, İbrahim Yavuz (2001). “Bir Grup Kimliği Olarak “Çalgıcılık: Edirne Romanlarında Profesyonel Müzisyenliğin Grup Kimliğindeki Rolü”. Müzikoloji Dergisi Simpozyum Bildirileri, s, 134-140.
• Yükselsin, İbrahim Yavuz (2001). “Güreş Müziğinde İcra ve Yaratıcılık: Edirneli Roman Müzisyenlerin Kırkpınar Güreşlerindeki Rolü”. Müzikoloji Dergisi Simpozyum Bildirileri, s, 141-147.
• Bugariska, Branka (1999). “Macedonian Traditional Vocalsinging”. (Erişim Tarihi: 12 Nisan 2001), http://blesok.mk/en/sound/reviews-sound/ macedonian-traditional-vocalsinging-09/
• Kalliopi Stiga ve Evangelia Kopsalidou. “Music and Traditions of Thrace (Greece): A Trans- Cultural Teaching Tool 1”. (Erişim Tarihi: 10 Aralık 2019), file:///C:/Users/User/Downloads/Dialnet- MusicAndTraditionsOfThraceGreece. 3825375.pdf
• “A Brief History Of Greek Music”. (Erişim Tarihi: 08 Kasım 2019), https:// www.helleniccomserve.com/musichistory.html
• “Music and Dance Tradition of Thrace, Greece’s Northeastern Region”. (ErişimTarihi: 24 Aralık 2019), http://www.ohfs.org
• “The Bulgarian Wedding”. (Erişim Tarihi: 28 Kasım 2019), http://ifccsa.org/ bulgfolk.html
• “Zournas & Daouli: An Inseparable Musical Tradition”. (Erişim Tarihi: 08 Kasım 2019), file:///C:/Users/User/Pictures/uhfds.pdf