Mîtrâ Elyâtî’den Bir Küçürek Öykü Örneği: Karanlıkta Kalıyoruz

Yıl 2020, Sayı: 79, 225 - 238, 21.12.2020

Aysel Yıldız Erol

https://doi.org/10.32704/erdem.838801

Öz

Küçürek öyküye temel olan ve günümüzde yaygın olarak öykü
terimiyle karşılanan hikâyenin, özellikle modern duyarlılıklar ve
modernist yaklaşımlar sonucunda çok değişik örnekleri üretilmiştir.
En yaygın örneği ise kısa öykü olarak adlandırılan metinlerdir. 20.
yüzyılın son çeyreğinden itibaren daha çok ön plana çıkan minimal
öykü, Batı edebiyatında; short short story, flash fiction, sudden fiction;
Türk edebiyatında; küçürek öykü, çok kısa öykü, kısa kısa öykü;
Fars Edebiyatında ise; dâstânek, dâstân-i kûtâh-i kûtâh ve dâstân-i
ḫeylî kûtâh olarak isimlendirilmektedir. Küçürek öyküler bütün bir
hikâyenin aksine sadece bir sahne ya da bir kişi üzerine odaklanan kısa
öykülerdir. Karakter tahlili, olayın geçtiği mekân tasviri, betimlemeler
en aza indirgendiğinden okuyucuya yorumlama ve farklı açılardan
yaklaşım imkânı tanınmaktadır. Çalışmamızın temel örneklemini
Fars Edebiyatından seçtik, bu yüzden küçürek öykü tanımı için Farsça
literatüre baktığımızda; “dâstânek, dâstân-i kûtâh-i kûtâh ve dâstân-i
ḫeylî kûtâh” gibi birkaç farklı terim ile karşımıza çıkmaktadır. Hikâye
edebiyatı terimi olan dâstânî kûtâhî kûtâh’ın akılda kalan en önemli
özelliği son derece kısa (500 ila 1500 kelime) olmasıdır. Farsçada
dâstânek olarak adlandırılan küçürek öykü olayları ve durumları
yorumlayan öykünün aksine uzunluktan yoksundur, sadece olaylardan
ve durumlardan bahseden bir niteliktedir. Genellikle bir sahne ya da bir
kişi üzerine yoğunlaşır ve bunlar üzerinde tahlilde bulunur. Hareketli
olan öykünün aksine daha durgundur.
Bu çalışmada, öykünün Farsçası ve Türkçe çevirisi verildikten
sonra, 1950 Tahran doğumlu olan Mîtrâ Elyâtî’nin hayatı hakkında
kısa bir bilgi verilecek, sonrasında küçürek öykünün Fars ve Türk
Edebiyatındaki yerinden bahsedilecektir. Mîtrâ Elyâtî’nin 2001 yılında
Gulşîrî Vakfı ve Öykü Evi ödüllerini alan Matmazel Keti adlı kitabının
en etkileyici ve dikkat çekici öyküsü olarak gösterilen Karanlıkta
Kalıyoruz öyküsünün, yapısal ve tematik açıdan tahlili yapılacaktır.
Öykü, bir anne, çocuğu, yeni kocası ve hikâye anlatıcısı olan ölmüş
eski koca arasında geçmektedir. Yaşanan diyaloglarda anlaşılmaktadır
ki çocuk, annesi ve pek de hoşlanmadığı üvey babası ile yaşamaktadır.
Bu sırada anlatıcının bir fotoğraf çerçevesinden okuyucuya seslendiği
dikkatimizi çekmektedir. ‟Karanlıkta Kalıyoruz” küçürek öyküsü,
geçmiş ile bugünün, hayal ile gerçekliğin iç içe geçmesiyle oluşan bir
öyküdür. Hikâyenin okuyucuda gerçeklik izlenimini uyandırması,
ayrıntıların objektif olarak tasvir edilmesinden kaynaklanmaktadır. Bu
nedenle de okuyucu; hikâyeye karşı oluşan, duygu yoğunluğunu, merak
ve heyecanı hiç kaybetmiyor.

Anahtar Kelimeler

Kısa öykü, küçürek öykü, dâstânek, Mîtrâ Elyâtî, Karanlıkta Kalıyoruz

Example of A Küçürek Story From Mîtrâ Elyâtî: We Stay in the Dark

Öz

Abstract

Story, which is the basis of the minimal story and is widely regarded as story, has produced many different examples, especially as a result of modern sensibilities and modernist approaches. The most common example is short stories. Minimal story which is more prominent, since the last quarter of the 20th century, it is named in the Western literature as, short story, flash fiction, sudden fiction; in Turkish literature; küçürek story, very short story, short short story; in Persian literature; dâstânek, dâstân-i kûtâh-i kûtâh ve dâstân-i ḫeylî kûtâh. Küçürek stories are devoid of length and, unlike the story focus on a scene or a person. Since the character analysis, the description of the place where the event takes place, the descriptions are minimized, the reader is given the opportunity to interpret and approach from different angles. We chose the main sample of our study from Persian Literature, so when we look at the Persian literature for a short story definition; It appears with several different terms such as “dastânek, dastân-i kûtâh-i kûtâh and dastân-i ḫeylî kûtâh”. The most important feature of dastânî kûtâhî kûtâh, which is the term story literature, is that it is extremely short (500 to 1500 words). Unlike the story that interprets events and situations, the short story, which is called dastânek in Persian, lacks length, it only talks about events and situations. Usually he concentrates on and analyzes a scene or a person. Unlike the moving story, it is more static.

In this study, after giving the Persian version and its translation, a brief information about Mitra Elyati’s life who was born in 1950 in Tehran, will be given, and then the place of küçürek story both in Turkish and Persian Literature will be mentioned. We will analyze, We Stay in the Dark, which is shown as one of the most impressive and remarkable short stories of Mitra Elyati’s Mademoiselle Cathy, which is also has won Golshiri and Khaneh Dastan prices in 2001, in structural and thematic way. The story takes place between a mother, her child, her new husband and a dead old husband who is a storyteller. It is understood in the dialogues that the child lives with his mother and stepfather whom he does not like very much. In the meantime, we notice that the narrator addresses the reader from a photo frame. We Stay in the Dark, is a story formed by the intertwining of past and present, dream and reality. The fact that the story evokes the impression of reality in the reader stems from the objective description of the details. Therefore, the reader; He never loses the intensity of emotion, curiosity and excitement that arises against the story.

Anahtar Kelimeler

Short story, küçürek story, dâstânek, Mitra Elyati, We Stay in the Dark

Kaynakça

• Aslan, C. (2007). Sait Faik Abasıyanık’ın Öykülerinde Kurgu ve Anlatım Teknikleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• BATES, H. E. (2001). Yazınsal Bir Tür Olarak Kısa Öykü. (çev: G. Ezber,).
• Buran, A. (2012). Bilim Alanlarında Terimlerin Önemi ve “Küçürek Öykü” Terimi, Turkish Studies, 7(4), 21-25. doi: 10.7827/TurkishStudies.3924
• Çetişli, İ. (2009). Batı Edebiyatında Edebi Akımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Dovletîyân: (2010). Berrsî-yi Şurû’-i Dâstân der Dâstânek. Ketâb Mâh-i Edebiyyât, 32, 68-71. http://ensani.ir/file/download/ article/20120326165217-3016-421.pdf (Erişim: 12.04.2019).
• Enverî, Ḥ. (2015). Ferheng-i Feşorde-i Soḫen. (13. Baskı)
• Erden, A. (2002). Kısa Öykü ve Dilbilimsel Eleştiri. İstanbul: Gendaş Kültür.
• Ġiyâs̱î, Z. (2014). Sâḫtâr-i Dâstânek der Berḫî ez Ḥikâyethâ-yi Golistân. Roşd-i Âmûzeş-i Zebân ve Edeb-i Fârsî, 105, 12-13. http://ensani.ir/file/ download/article/20130623091319-9552-131.pdf (Erişim: 12.03.2019).
• Hüsrevşahi, H. (2005). İran Edebiyatı Öykü Antolojisi. İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Kanar, M. (1998). Hikâye. Diyanet İslam Ansiklopedisi. https:// islamansiklopedisi.org.tr/hikaye#2-fars-edebiyati (Erişim: 10.04.2019).
• Kanar, M. (1999). Çağdaş İran Edebiyatının Doğuşu ve Gelişmesi. İstanbul: Say Yayınları.
• Kaplan, M. (2000). Hikâye Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karataş, T. (2007). Edebiyat Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Korkmaz, R. (2003). Küçürek Öykü Türü ve Örnek Bir Öykü Çözümlemesi Ferit Edgü’nün “Öç”ü. Adam Öykü, (49), 25-30.
• Korkmaz, R. Deveci, M. (2017). Türk Edebiyatında Yeni Bir Tür: Küçürek Öykü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Maḥmûdî, M. (2016). Ḫaneş-i Zen Miḥver-i (Feminîstî) Do Dâstânek Ez Mîtrâ Elyâtî, Mecmû‛a-yi Maḳâlehâ-yi Dehomîn Beynelmilel-i Tervîc-i Zebân ve Edeb-i Fârsî, 363-370. https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper. aspx?id=50599 (Erişim: 03.04.2019).
• Moran, B. (2000). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1. İstanbul: İletişim
• Ören, A. (2013). Üstkurgu Kavramı Üzerine Üstkurgusal Karışıklıklar. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, 5(3), 223-237. http://www.dieweltdertuerken.org/index.php/ZfWT/article/view/504/ aoren (Erişim: 20.03.2019).
• Özata Dirilikyapan, J. (2010). Kabuğunu Kıran Hikâye Türk Öykücülüğünde 1950 Kuşağı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Rûzbeh, M. (2003). Edebiyyât-i Mu‛asir-i Îrân (Nes̱r). (7. Baskı). Tahran: Rûzgâr Yayınları.
• Sağlık, Ş. (2014). Hikâye/Anlatı/Yorum. Ankara: Hece Yayınları.
• Soysal Eşitti, A. (2016). Julio Cortazar’in Açıklamalarin Yazgısı Adlı Küçürek Öyküsü Üzerine Bir İnceleme. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 32 (32), 205-209. doi: 10.17498/kdeniz.279284
• Şerîfî, M. (2013). Ferheng-i Edebîyât-i Fârsî. (5. Baskı). Tosun, N. (2007). Aforizmanın Hikâyesi: Kısa Kısa Öykü, Heceöykü, (20), 86-93.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. (1981). Hikâye. (4. Cilt). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Yâḥaḳḳî, M. (2000). Cûybâr-i Leḥẓeha. Tahran: Câmî Yayınları. Yazıcı, H. (1998). Hikâye. Diyanet İslam Ansiklopedisi. https:// islamansiklopedisi.org.tr/hikaye#1 (Erişim: 17.03.2019).
• Yıldız, E. (2001). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim Yayınları.