Müzik Tarihine Ve Kültürel Müzikolojiye Sunduğu Katkılar Açısından Bahaeddin Ögel

Yıl 2021, Sayı: 80, 43 - 66, 21.06.2021

Feyzan Göher

https://doi.org/10.32704/erdem.948843

Öz

Genel Türk Tarihi alanının en önemli biliminsanlarından olan Prof.
Dr. Bahaeddin Ögel, kültürel tarih açısından son derece kıymetli
eserlere imza atmıştır. Onun kapsamlı eserleri, tarihin yardımcı olduğu
diğer alanlara da veri sunmaya devam etmektedir. Bahaeddin Ögel’in
eserlerinin en fazla ışık tuttuğu yan disiplinler, folklor ve müziktir.
Genel Türk tarihi veya mitoloji konulu yapıtlarında çok sayıda
müzikolojik veriye rastlamak mümkündür. Öyle ki onun eserlerine
başvurulmadan yazılmış Türk müzik tarihi çalışmaları, yetersiz kabul
edilir. Bunların yanı sıra Ögel’in müstakil olarak müzikoloji konulu
kitapları ve tebliğleri vardır. O, tarih biliminden getirdiği disiplinle,
vesikalara dayalı metodolojik müzikoloji yazımına da katkılar
sunmuştur. Müzik tarihi, organoloji (çalgı bilim), kültürel müzikoloji
gibi pek çok alt branşa veri sunan eserleri, bu eserlerin içeriği, ne gibi
yenilikler ve öneriler getirdiği, hangi kapıları açtığı, Bahaeddin Ögel’in
müzikle olan ilişkisinin temeli, bu makalenin odaklandığı hususlardır.
Betimsel karakterli bu çalışmada literatür taraması ile birlikte, Ögel’in
öğrencisi olmuş kıymetli biliminsanlarının görüşlerine de başvurulmuş;
yarı yapılandırılmış görüşme tekniğine dayalı olarak kendilerinden
konu ile ilgili bilgiler edinilmiştir.
Çalışmada Prof. Dr. Bahaeddin Ögel’in müzikoloji alanında veriler
içeren eserleri saptanmış; bu çalışmaların hangi alt dallara ışık
tuttuğu incelenmiştir. Ögel’in müzikolojiye veri sunan eserlerini genel
olarak ikiye ayırmak mümkündür. İlki, temelde Genel Türk Tarihi
veya mitoloji konulu olan ama içerisinde çeşitli alt başlıklar içinde
müzikolojik veriler barındıran eserler; diğeri ise Türk Kültür Tarihine Giriş serisinin sekizincisi olan “Mehter” ve dokuzuncusu olan “Türk
Halk Musikisi Aletleri” gibi doğrudan müzikolojiyi ilgilendiren
eserlerdir. Çalışmanın sonunda Ögel’in müzikolojik bilgiler barındıran
kitapları, makaleleri ve tebliğleri listelenmiştir. En son olarak Ögel’in
müzikoloji alanına sunduğu katkılar tablolaştırılmıştır. Bu katkılar
ana başlıklar halinde şu şekilde tespit edilmiştir: Türk müzik tarihine
ilişkin veriler (kronolojik gelişim ve değişimler), Türk müzik türlerine
ilişkin bilgiler, Türklerde askeri müzik (tuğ, nevbet, mehter teşkilatları,
görevleri, çalgıları), Organolojik bilgiler (çalgıların kökenleri
konusunda bilgiler, çalgıların sınıflandırılması vb.), Müzik ve mitoloji
konulu bilgiler (efsanelerde müzik, müzisyen ve çalgılar; çalgıların
yaradılış efsaneleri vb.), Müzik ile ilişkili kelimelere yönelik bilgiler
(üzerinde tartışma bulunan müzikal kelimeler hakkında tanımlama ve
tartışmalar; Türk dünyasında karşılığı olan ancak Anadolu Türklerince
pek fazla bilinmeyen müzikal kelimelerin tanıtımı; aynı isimli bir
çalgının farklı Türk topluluklarında aldığı isimsel ya da biçimsel
farklılıkların tespiti vb.)

Anahtar Kelimeler

Bahaeddin Ögel, Genel Türk Tarihi, Müzik Tarihi, Kültürel Müzikoloji

Bahaddin Ögel’s Contributions to Music History and Cultural Musicology

Öz

One of the most important scientists in the field of General Turkish History, Prof. Dr. Bahaeddin Ögel had written very valuable works in terms of cultural history. His extensive works continue to shed light on other areas in which history has helped. One of these fields is the history of music, which is a sub-branch of both musicology and history. The side disciplines that Bahaeddin Ögel’s works shed the most light on are folklore and music. It is possible to come across many musicological data in his works on general Turkish history or mythology. So much so that Turkish music history studies written without reference to his works are considered insufficient. In addition to these, Ögel has books and papers on musicology. With the discipline he brought from the science of history, he also contributed to methodological musicology writing based on documents. The main subject of this study is Ögel’s works on music history, organology, cultural musicology, the content of these works, and Bahaeddin Ögel’s relationship with music.

In this descriptive study, the opinions of valuable scientists who were his students have been consulted along with the literature review; based on the semi-structured interview technique, information on the subject was obtained from them. 

In the study, Ögel’s works containing data in the field of musicology have been determined; the sub-branches these studies shed light on have been examined such as music history, organology, cultural musicology. It is possible to divide Prof. Dr. Bahaeddin Ögel's works that present data to these fields into two. The first is the works that are mainly about General Turkish History or mythology, but contain musicological data in various sub-titles. The other is individual works that directly concern musicology, such as “Mehter” and “Turkish Folk Music Instruments”. At the end of the study, Ögel’s works on musicology have been classified. His books, articles and papers written independently on music or other subjects but containing musicological information have been listed. Finally, Ögel’s contributions to the field of musicology have been tabulated. These contributions have been identified under the main headings as follows: Data on Turkish music history (chronological development and changes), information on Turkish music types, military music in Turks (tuğ, nevbet, mehter teams, duties, instruments), Organological information (information on the origins of instruments etc.), Information on music and mythology (music, musicians and instruments in legends etc.), Information on words related to music (definitions and discussions on musical words on which there is a discussion; Introduction of musical words not well known to Anatolian Turks)

Anahtar Kelimeler

Bahaeddin Ögel, general Turkish history, music history, cultural musicology

Kaynakça

• Açıkgöz, Namık (1995). “Bir Kültür Dervişi”, Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, s.138-140.
• Akçora, Ergünöz (1995). “Vefatının Üçüncü Yılında Çeşitli Yönleriyle Bahaeddin Ögel”, Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, İstanbul:Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, s.116-127.
• Buharalı, Eşref (1995). “Merhun Hocam Bahaeddin Ögel’in Ardından”, Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, s.93-96.
• Büyüklimanlı, Hikmet (1995). “Hocam Prof. Dr. Bahaeddin Ögel”, Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, s.72-75.
• Göde, Kemal (1995). “Harput’tan Ötüken’e”, Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, s.108.
• Gündoğdu, Abdullah (1995). “Prof. Dr. Bahaeddin Ögel”, A.Ü.D.T.C.F. Tarih Araştırmaları Dergisi 28, s.321-330.
• Hassan, Ümit (1985). Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Kalafat, Yaşar (2009). “Yaşayan Eski Türk İnançları İtibariyle “Türk Mitolojisi” ve Prof. Dr. Bahaeddin Ögel”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2/8, s.212-220.
• Köksal, Hasan (1995). “Az ve Öz”, Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, s.144-145.
• Köymen, Mehmet Altay (1989). “Prof. Dr. Bahaeddin Ögel’in Vefatı Münasebetiyle Bazı Düşünceler”, Türk Dünyası Tarih Dergisi 29, s.61-62.
• Köymen, Mehmet Altay (1995). “Prof. Dr. Bahaeddin Ögel’in Kişiliği, Eserleri ve Fikirleri”, Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, s.54-61.
• Nakip, Mahir (1995). “Bahaeddin Ögel ve Türk Musikisi”, Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, s.128-131.
• Ögel, Bahaeddin (1987a). “Türk Müziği Araştırmaları ve Türk Kültür Tarihi”, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C.III., Ankara: Başbakanlık Basımevi, s.201-204.
• Ögel, Bahaeddin (1987b). “Kerkük Halk Musikisi ve Güneydoğu Anadolu” Irak Türkleri Sempozyumu Tebliğleri, Haz. M.Nakip ve Z.Köprülü, Ankara: Gazi Üniversitesi, Yayınları.
• Ögel, Bahaeddin (1987c). Türk Kültür Tarihine Giriş-Türk Halk Musikisi Aletleri, C.9, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özçelik, İsmail (2019). “Dersleri ve Eserleri Işığında Büyük Türk Tarihçisi Prof. Dr. Bahaeddin Ögel’in Tarih Tasavvuru ve Metodolojisi”, Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi 4/1, s.40-58.
• Seferoğlu, Ş. Kaya (1989). “Hocam Bahaeddin Ögel”, Türk Kültürü XXVII/320, s.745-757.
• Türkdoğan, Orhan (1995). “Ögel’i Anarken”, Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, s.78-81.
• Vural Göher, Feyzan (2017), “Kökenlerinden Günümüze Türk ve Makedon Düğünlerinde Davul-Zurna ile Tapan-Zurla”, TÜBAR XLII, s.273-298.
• Yuvalı, Abdülkadir (1993). Bahaeddin Ögel, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yuvalı, Abdülkadir (2007). “Bahaeddin Ögel” mad., İA, C.34, İstanbul, s.22- 23.
• Yuvalı, Abdülkadir ve Muhammet Beşir Aşan (1995). Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.