Faith, İslam and Art

Yıl 2023, Sayı: 85, 59 - 90, 27.12.2023

Ahmet Hamdi Bülbül

https://doi.org/10.32704/erdem.2023.85.059

Öz

In primitive societies,one of the theories related to the connection
between faith and art is that art was emerged from magic and religion.
In those societies, not only art but also everything were under
the influence of faith. Extreme natural events were regarded as a
reflection of divine power and that power was materialized. That case
led worship which became the general action of human in process of
time. In societies shaped by faith, arts unavoidably tended to religion.
Art brings people together on common aims.With this feature,art
transfers the feeling of artist by the way of writing,painting or music
to the society which he lives in and to next generations.
Art objects reflect not only aesthetic concerns but also
traditions,customs,life styles,moral structures,the ways of behavior
that society adopted through historical development process. Thus,
that helps to spread social consciousness carrying the ideal culture of
the society.
At the beginning art,one of the most efficient ways of humankind’s
knowing nature, was equal status to religion and science.In course of
time faith and art have continued their existence through the works
of art which have been created with different ways and means.Both
religion and art serve to same aim in the matter of permanence.The
massage suggested by faith related to this world and the massage
suggested by art related to permanence act as a bridge which is
timelessness.Both religion and art have been united when they haven’t
been divided.The most impressive example of this can be seen in
Christian Art which the stories in both the Bible and the Hebrew Bible
were told by the way of paintings to illiterate people.
On the contrary Christian Art,Islamic Art doesn’t narrate the stories
and the themes in the Quran.Islamic artist doesn’t worry about this.The
connection between Islamic Art and the Quran verses are at stylistic
expression level.Islamic Art has to definitely act in accordance with
religious laws.
The mortailty of this world and eternity of afterworld are the basis
of İslamic faith. Islamic art developed in line with these principles is
the reflection of the Qur’an. Therefore, Islamic artists comprehend
art as a kind of worship. They see absolute beauty only in Allah and
His words with approval and appreciative understanding by looking
kindly on beauty.
In this article, the emerge of art and its connection with faith will
be discussed in light of Islamic art. The features of created artworks,
styles of ornamentation, symbolic figures, patterns and the connection
between art and faith will be examined in view of written and
visualsources.

Anahtar Kelimeler

Art, faith, İslamic art, symbolism, description, ornament.

İnanç, İslâm ve Sanat

Öz

toplumlarda inanç ile sanat arasındaki bağdan sebep sanatın, büyü
ve dinden doğmuş olduğu ileri sürülen kuramlardan biri olmasıdır. Bu
toplumlarda sadece sanat değil her şeyin inancın etkisinde olduğu gibi
büyük doğa olayları da kutsal güçlerin işi olarak değerlendirilmiş bu
güçler de somutlaştırılmıştır. Bu durum zamanla insanlarının genel
eylemi olan tapınmayı doğurdu. İnançlara göre şekillenen toplumlarda
sanatlar da ister istemez dine yönelmiştir.
İnsanları aynı hisler etrafında ortak hedefte birleştiren özelliğiyle
sanat, onu meydana getirenin yaşadığı duyguyu yazıyla, resimle veya
sesle canlı tutmak ve onu hem içinde bulunduğu topluma hem de
gelecek kuşaklara aktarır.
Sanat eserleri, estetik kaygıların yanı sıra, bir toplumun tarihsel gelişim
süreci içinde ortaya koyduğu yaşam tarzı, gelenek ve görenekleri,
ahlak yapısını ve davranış tarzlarını da yansıtır. Böylece bir toplumun
ideal kültürünü taşıyan toplumsal bilincin yaygınlaşmasına yardımcı
olur.
İnsanoğlunun doğayı tanımada en etkili yöntemlerinden biri olan
sanat, başlangıçta din ve bilime eşdeğer bir statüdeydi. İnanç ve
sanat zamanla karşılıklı çıkar ilişkisi ortak paydasında buluşarak
farklı yöntem ve araçlarla meydana getirdikleri eserlerle varlıklarını
sürdürmüştür. Hem din hem de sanat kalıcılık konusunda aynı amaca
hizmet etmektedirler. İnancın önerdiği bu yaşama ilişkin mesajlar
ile sanatın verdiği kalıcılık mesajı, zamanı aşan bir köprü görevi
görmektedir. Her iki unsur kendi aralarında ayrılığa düşmedikleri
zamanda bir bütünleşme de olmuştur. Bunun en çarpıcı örneği hem
Tevrat hem de İncil’de yer alan kıssaları okuma yazma bilmeyen
halka resim yoluyla aktaran Hristiyan sanatında görmek mümkündür.
Hristiyan sanatının aksine İslâm sanatı, Kur’an-ı Kerim’deki kıssaları
ve konuları tam anlamıyla yansıtmaz. İslâm sanatçısının böyle bir
kaygısı da yoktur. İslâm sanatı ile Kur’an-ı Kerim ayetleri arasındaki
bağ biçimsel ifade düzeyindedir. İslâm sanatı kesinlikle dinin
buyruklarına göre hareket etmek zorundadır.
Bu dünyanın faniliği ve öteki dünyanın sonsuzluğu İslâm inancının
temelini oluşturur. Bu ilke doğrultusunda gelişme gösteren İslâm
sanatı Kur’an-ı Kerim’in bir yansımasıdır. Bu yüzden sanatı bir ibadet
olarak algılayan İslâm sanatçıları, inançları ölçüsünde güzelliğe sıcak
bakarak onları tasvip ve takdir eden bir anlayışta olup mutlak güzelliği
yalnızca Allah’ta ve onun kelamında görür.
Bu makalede, sanatın ortaya çıkışı ve inanç ile olan bağı İslâm
Sanatı ışığında ele alınarak, meydana getirilen sanat eserleri, süsleme
programı, sembolik figürler ve desen özelinde inançla olan ilişkisi
yazılı ve görsel kaynaklar ışığında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Sanat, inanç, İslâm sanatı, sembolizm, tasvir, süsleme

Kaynakça

• Ağaç, Saliha- Sakarya, Menekşe (2015). Hayat Ağacı Sembolizmi, IntJCSS, Vol.1, s.1-14.
• Arslan, Muhammet (2019). “Türk Mezar Taşlarında Kılıç Sembolizmi”, Tarihe Yön Veren Silah: Kılıç, Editörter: Dolga Akay-Süleyman Tekir, İstanbul: İdeal, s.79-109.
• Aykaç, Fettah (2018). K.A.C.Creswell’in Erken İslâm Mimarisi Araştırmaları ve Türkiye’de Sanat Tarihi Çalışmalarındaki Yeri C.1, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslâm Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı İslâm Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul.
• Bozkurt, Nejat (1995). Sanat ve Estetik Kurumları, İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Burckhardt, Titus (1994). Aklın Aynası, Geleneksel Bilim ve Kutsal Sanat Üzerine Denemeler, Çev. Volkan Ersoy. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Creswell, K. A. C. (1969). Early Muslim Architecture Umayyads A.d.622- 750, Vol. 1, Part II. Oxford: At The Clarendon Press.
• Çal, Halit (1999). “Osmanlı Kapı Halkaları ve Kapı Tokmakları”, Osmanlı, C.11, Editör Güler Eren, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s.275-284.
• Çam, Nusret (1993). “Türk İslâm Sanatlarında Altı Kollu Yıldız (Mühr-i Süleyman)”, Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Selçuklu Araştırmaları Merkezi, Konya: Selçuklu Üniversitesi Basımevi, s. 207-230.
• Çaycı, Ahmet (2007). İslâm Mimarisinde Anlam ve Sembol, Konya: Palmet.
• Esin, Emel (2004). Türk Sanatında İkonografik Motifler, İstanbul: Kabalcı.
• Ficher, Ernst (2018). Sanatın Gerekliliği, Çev. Cevat Çapan, İstanbul: Sözcükler Yayınları.
• Grabar, Oleg (1998). İslâm Sanatının Oluşumu, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Hançerlioğlu, Orhan (2016). Düşünce Tarihi, İstanbul: Remzi.
• İbn Hacer el- Askalani (2008). Feth’ul Bârî/Sahih-i Buhari, C.12, İstanbul: Polen Yayınları.
• İbn Haldun (2016). Mukaddime II, Yay. Haz. Arslan Tekin, İstanbul: İlgi Kültür Sanat.
• Kızılkaya, Orhan (2019). “Hâkimiyet ve Güç Sembolü Olarak Kılıç” Tarihe Yön Veren Silah: Kılıç, Editörter: Dolga Akay-Süleyman Tekir, İstanbul: İdeal, s.63-79.
• Kitab-ı Mukaddes (1958). İstanbul: Kitab-ı Mukaddes Şirketi Yayını.
• Koç, Turan (1995). Din Dili, Kayseri: Rey.
• Kur’an Yolu Meali (2020). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını.
• Kutup, Muhammed (1979). İslâm Düşüncesinde Sanat, Çev. Akif Nuri, İstanbul: Fikir Yayınları.
• Kurnaz, Cemal (1996). “Gül”, TDV İslâm Ansiklopedisi., Cilt 14, İstanbul, s.219-222.
• Küçük, Sevgi Kutluay (2000). “Sanat Tarihi Terminolojisinde Lotus ve Palmet”, Celal Esad Arseven Anısına Sanat Tarihi Semineri Bildirileri, Yay. Haz. Banu Mahir, İstanbul: MSÜ. Yayınları, s.253-259.
• Mardin, Şerif (2011). Din ve İdeoloji, İstanbul: İletişim.
• Musil, Alois (1902). Kusejr ῾amra und andere Schlösser östlich von Moab. Vienna: Wain
• Naef, Silvia (2015). İslâm’da “Tasvir Sorunu” Var mı?, Çev. Can Belge, İstanbul: Ayrıntı
• Nasr, Seyyid Hüseyin (1992). İslâm Sanatı ve Maneviyatı, Çev. Ahmet Demirhan, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Pala,İskender (2020). “Mühr-i Süleyman”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt.31, İstanbul, s.523-525.
• Schimmel, Annemarie (2011). Sayıların Gizemi, Çev. Mustafa Küpüşoğlu, İstanbul: Kabalcı.
• Tokat, Latif (2004). Dinde Sembolizm, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Tolstoy, Lev Nikolayeviç (1992). Sanat Nedir?, Çev. Baran Dural, İstanbul: Şule Yayınları.
• Turgut, İhsan (1991). Sanat Felsefesi, İzmir: Bilgehan Matbaası.
• Zeyrek, İsmail Naci (2014). Yahudilikte Dini Semboller, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Dinler Tarihi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa.