Türkçe Eş, Yakın ve Zıt Anlamlı Deyimler Üzerine Anlam Bilimsel Bir Tasnif Denemesi

Yıl 2024, Sayı: 87, 269 - 272, 31.12.2024

Erdoğan Erbay

Öz

Fayda ile zevkin birlikte hayat bulduğu günlük dil, ömrün süratli akışı
içerisinde bazen yeni manalar kazanıp zenginleşir, bazen de mana
kayıplarına maruz kalır. Hayat gibi, dil de, zamana ve şartlara bağlı olarak
daimî bir değişim yaşar. Bugün meydana gelen gelişmeler, hem hızlı hem de
dönüştürücü özellikler taşımaktadır. İnsanın varlık gösterdiği tüm alanları
işgal edip, insanın aidiyet ve mensubiyet hislerini huzursuzluk ve kaosa
çeviren yenilikler, dilin imkânlarını da ortadan kaldırmaya devam etmektedir.
Ancak, bir dilin imkânları ve kabiliyetleri, dile gösterilen iltifata ve rağbete
bağlı olarak yukarıya doğru ivme kazanır. Sözlü ve yazılı kullanım, dilin
dinamikliği veya statikliği için bir ölçü kabul edilebilir.
Deyimler, dilin önemli parçalarından biridir: “Deyimler, Türkçenin ifade
gücünü artıran, kendisine özgü oluşum kurallarıyla en az bir sözcüğünde
mecaz anlam taşıyan, kalıplaşmış söz gruplarıdır” diyen Hasan Ali Çetin,
Türkçenin söz dağarı açısından zenginliğine delil teşkil edecek bir çalışma
ortaya koymuştur. Çetin’in, Türkçe Eş, Yakın ve Zıt Anlamlı Deyimler Üzerine
Anlam Bilimsel Bir Tasnif Denemesi adlı eseri, Atatürk Kültür Merkezi
Başkanlığının yayınlarından olup, 2024 tarihinde okur ile buluşmuştur.
Kitap dört ana bölüm, sonuç ve kaynakçadan oluşmaktadır. Birinci bölüm
Deyim Kavramı Üzerine Genel Bilgiler; ikinci bölüm Oluşum Biçimlerine
Göre Deyim Çeşitleri; üçüncü bölüm Eş, Yakın ve Zıt Anlamlı Sözcükler;
dördüncü bölüm Türkçe Eş, Yakın ve Zıt Anlamlı Deyimler Üzerine Anlam
Bilimsel Bir Tasnif Denemesi başlıkları ile sıralanmışlardır.

Anahtar Kelimeler

dil, deyim, deyim tasnifi, eş anlamlı deyimler, zıt anlamlı deyimler, Hasan Ali Çetin, deyimler sözlüğü

Kaynakça

• Çetin, Hasan Ali (2024). Türkçe Eş, Yakın ve Zıt Anlamlı Deyimler Üzerine Anlam Bilimsel Bir Tasnif Denemesi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• https://akmb.gov.tr/e-yayinlar/turkce-es-yakin-ve-zitanlamli-deyimler-uzerine-anlam-bilimsel-bir-tasnif-denemesi