Erken İslam Tarihinde Mistisizme Karşı Felsefe: Tûsî Ve Konevî Yazışmaları

Yıl 2025, Sayı: 6, 76 - 88, 30.06.2025

Çevirmen: Gülşen Yücel

Öz

Sufiler, filozoflar ve teologlar faklı düşünce ekollerine sahip olmaları nedeni ile eşyanın tabiatını açıklamak için farklı yöntemler ve kavramlar kullanmışlardır. Sufi, filozof ve teologların düşünceleri “Eşyanın tabiatı ve Allah ile ilgili bilgiyi edinmek için en güvenilir yöntem nedir?” ortak sorusunun cevaplandırılması bağlamında benzerlik gösterir. Peripatetik(Meşai) filozoflar eşyanın hakikatini anlamak ve mutlak doğruya ulaşmak için “aklın” (al-‘aql) yeterli olduğunu savunurlar. Sufiler ise aklın tek başına yeterli olmadığını savunur ve bu bilginin “keşif” (kashf) ile elde edilebileceğini ifade ederler. Teologlar ise yalnızca vahiy ile ulaşabileceği iddia ederler. Diğer bir farklılık kullanılan kelimelere yüklenen anlamlardır. İrade, akıl ve mantık kelimelerine her üç ekolde de farklı anlamlar yüklenmiş olduğu görülmektedir. Fakat bu farklılığın arasındaki ilk uzlaşma adımlarını İbn-i Sina’nın en etkili müntesibi olan Nasreddin Tûsî ve İbnü’l-Arabî’nin en önemli müridi ve müntesibi olan Sadrettin Konevî yazışmalarında görmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Tusî , Konevî , İrade , Akıl , Felsefe

Mysticism Versus Philosophy in Earlier Islamic History: The Al-Ṭūsī, Al-Qūnawī Correspondence

Öz

Sufis, philosophers and theologians have used different methods and concepts to explain the nature of things due to their different schools of thought. The thoughts of Sufis, philosophers and theologians are similar in terms of answering the common question, “What is the most reliable method for gaining knowledge about the nature of things and Allah?” Peripatetic (Mesha’i) philosophers argue that “reason” (al-‘aql) is sufficient to understand the reality of things and reach the absolute truth. Sufis argue that reason alone is not sufficient and state that this knowledge can be obtained through “discovery” (kashf). Theologians claim that it can only be reached through revelation. Another difference is the meanings attributed to the words used.It is seen that the words will, mind and logic have different meanings in all three schools. However, it is possible to see the first steps of reconciliation between these differences in the correspondence of Nasreddin Tusi, the most influential follower of Ibn-i Sina, and Sadrettin Konevi, the most important disciple and follower of Ibn Arabi.

Anahtar Kelimeler

Tusî , Konevî , Will , İntellect , philosophy