Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Joseph Stalin Döneminde Kullanılan Sovyet Propaganda Posterleri Üzerine İnceleme

Yıl 2018, Sayı: 61, 271 - 296, 05.12.2018

Caner Çakı

Öz

1920 yılında
kurulan Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (ESSC), 1922 yılında Sovyet
Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ne (SSCB) bağlı ülkelerden biri olmuştur.
Ermenistan, SSCB'den bağımsızlığını ilan edeceği 1991 yılına kadar Komünizm
ideolojisi altında kurulan idarelerce yönetilmiştir. Bu dönemde SSCB,
Ermenistan üzerinde nüfuzunu koruyabilmek için bir takım propaganda faaliyetinde
bulunmuştur. Özellikle, Joseph Stalin'in SSCB'nin yönetiminde bulunduğu dönemde
(1924-1953), Ermenistan üzerinde SSCB'nin yoğun bir propaganda faaliyetinde
bulunduğu görülmüştür. Sovyet propagandası bu dönemde özellikle posterleri etkin
bir şekilde propaganda amaçlı kullanmıştır. Bu çalışmada Stalin döneminde,
Ermenistan'da propaganda amaçlı posterlerden nasıl ve ne yönde yararlanıldığı
ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla Ermeni Moskova Müzesi ve Milletler
Kültürü'nce belirlenen dönemin etkili propaganda posterleri içerisinde amaçlı
örneklem metodu kullanılarak belirlenen, Stalin döneminde kullanılan 5
propaganda amaçlı poster (Sovyet Eğitimi, Sovyet Ailesi, Vatan Savunması, Genel
Taarruz, Sovyet Ermenistanı), nitel araştırma yöntemleri içerisinde yer alan göstergebilimsel
analiz yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Çalışma kapsamında belirlenen
posterler, Fransız Dil Bilimci Roland Barthes'ın düzanlam, yananlam ve mit
kavramları üzerinden ele alınmıştır. Elde edilen bulgular ışığında, posterlerde
Komünizm ideolojisinin "refah", "çağdaşlık",
"huzur" gibi olumlu metaforlar üzerinden sunulduğu, Stalin'in de
Ermeni halkı üzerinde kült lider olarak inşa edildiği sonuçlarına ulaşılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Ermenistan, Sovyetler Birliği, Komünizm, Propaganda, Poster

Kaynakça

• Akarcalı, Sezer, İkinci Dünya Savaşında İletişim ve Propaganda. Ankara: İmaj Yayınevi, 2003.
• Aziz, Aysel, Siyasal İletişim. 2. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2007.
• Berend, T. Ivan, 20. Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, Çev., Serpil Çağlayan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2011.
• Barthes, Roland, Bir Deneme Bir Ders: Eiffel Kulesi ve Açılış Dersi. Çev., Mehmet Rifat, Sema Rifat. 2. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2015.
• Barthes, Roland, Göstergebilimsel Serüven. Çev., Mehmet Rifat, Sema Rifat. 8. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2016.
• Barthes, Roland, S/Z. Çev., Sündüz Öztürk Kasar. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2016.
• Çakı, Caner "Nazi Almanyası Etkisindeki İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin Propaganda Posterleri Üzerine İnceleme". Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 2018, 11 (2), 252-272.
• Çakı, Caner, "Komünizm İdeolojisinde Kült Lider Olgusu:" Berlin'in Düşüşü" Propaganda Filmi'nin Alımlama Analizi". Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi, 2018. (9), 94-113.
• Çakı, Caner ve Gülada, Mehmet Ozan, "Vichy Fransası'nda İşgal Propagandası". Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2018, 7 (1), 53-80.
• Çakı, Caner ve Topbaş, Hasan, "Almanya İçin Alternatif Partisi’nin Göçmen Karşıtı Propaganda Faaliyetlerini 2017 Alman Federal Seçimleri Üzerinden Okumak". Erciyes İletişim Dergisi, 2018, 5 (4), 59-74.
• Çankaya, Erol, İktidar Bu Kapağın Altındadır. Gösteri Demokrasisinde Siyasal Reklamcılık. İstanbul: Boyut Yayın Grubu, 2008.
• Domenach, Jean Marie, Politika ve Propaganda. Çev., Tahsin Yücel, 2. Basım. İstanbul: Varlık Yayınları, 2003.
• Fiske, John. İletişim Çalışmalarına Giriş. Çev., Süleyman İrvan. 5. Basım. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2017.
• Gill, Graeme, "The Soviet Leader Cult: Reflections on the Structure of Leadership in the Soviet Union". British Journal of Political Science. 10(2). 167-186, 1980.
• Gökçe, Mustafa, "Yukarı Karabağ Sorunu ve Türkiye-Ermenistan İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme". Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6, 1., 1111-1126, 2011.
• Guiraud, Peirce, Göstergebilim. Çev., Mehmet Yalçın. 3. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi, 2016.
• Güngör, Nazife, İletişim Kuramlar ve Yaklaşımlar, 2. Baskı, İstanbul: Siyasal Kitapevi, 2013.
• Gürün, Kamuran, The Armenian File, The Myth of Innocence Exposed, 3.Printing, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2007.
• Hart, Basil Liddell, İkinci Dünya Savaşı Tarihi. Çev., Kerim Bağrıaçık. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2015.
• Jowett, S. Garth & O'donnell, Victoria, Propaganda & Persuasion. USA: Sage, 2014.
• Kalkan Kocabay, Hasibe, Tiyatroda Göstergebilim. İstanbul: E Yayınları, 2008.
• Kissenger, Henry, Diplomasi. Çev., İbrahim H. Kurt. 9. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2010.
• Kuruoğlu, Huriye, Propaganda ve Özgürlük Aracı Olarak Radyo. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2006.
• Macksey, Kenneth John, İkinci Dünya Savaşı’nda Askeri Hatalar. Çev., M. Tanju Akad. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2012.
• Matossian, Mary Allerton Kilbourne, The Impact of Soviet Policies in Armenia. Holland: Brill Archive, 1955.
• Öymen, Onur, Bir Propaganda Silahı Olarak Basın. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2014.
• Pisch, Anita, The Personality Cult of Stalin in Soviet Posters, 1929–1953: Archetypes, Inventions And Fabrications. Australia: ANU Press, 2017.
• Rees, E. Arfon, Leader Cults: Varieties, Preconditions And Functions. In The Leader Cult İn Communist Dictatorships (Pp. 3-26). London: Palgrave Macmillan, 2004.
• Riasanovsky, V. Nicholas, & Steinberg, D. Mark, Rusya Tarihi. (Çev. Figen Dereli). İstanbul: İnkılap Yayınları, 2011.
• Rifat, Mehmet, Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü: Kavramlar, Yöntemler, Kuramcılar, Okullar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
• Sığırcı, İlhami, Göstergebilim Uygulamaları, Metinleri, Görselleri ve Olayları Okuma. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Strong, Carol & Killingsworth, Matt, Stalin The Charismatic Leader?: Explaining The ‘Cult Of Personality’ as A Legitimation Technique. Politics, Religion & Ideology. 2011, 12(4). 391-411.
• Tanyeri Mazıcı, Emel ve Çakı, Caner, "Adolf Hitler’in Korku Çekiciliği Bağlamında Kamu Spotu Reklamlarında Kullanımı". Erciyes İletişim Dergisi. 2018, 5 (3). 290-306.Yaylagül, Levent, Kitle İletişim Kuramları. Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar. 8. Baskı. Ankara: Dipnot Yayınları, 2017.