İNGİLİZ GENELKURMAY BAŞKANLIĞININ ERMENİ RAPORU: “TARİHSEL VE ETNOLOJİK AÇIDAN ERMENİLER” (5 NİSAN 1918)

Yıl 2013, Sayı: 44, 187 - 232, 01.05.2013

Tolga Başak

Öz

Bu çalışmada İngiliz Savaş Bakanlığı Genelkurmay Başkanlığının“Tarihsel ve Etnolojik Açıdan Ermeniler” başlıklı raporuna yer verilerekraporun kaleme alındığı dönemin uluslararası konjonktürel gelişmeleriışığında bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Ermeni tarihiyle ilgili bilgileriçeren rapor I. Dünya Savaşı’nın son yılı içinde hazırlanmıştır. RapordaTürk-Ermeni, Ermeni-Kürt, Ermeni-Gürcü, Ermeni-Rus, Ermeni-İran veErmeni-Azeri ilişkilerine ait değerlendirmeler yanında Rus ve Osmanlıİmparatorluğu’ndaki Ermeni nüfusuna ilişkin istatiksel verilersunulmaktadır. Adı geçen veriler kaynaklarıyla beraber incelenmiş vediğer kaynaklardaki bazı verilerle karşılaştırılarak genel birdeğerlendirme yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Savaşı, Ermeni Sorunu, Ermeniler

(THE ARMENIAN REPORT OF BRITISH WAR OFFICE, GENERAL STAFF: “HISTORICAL AND ETHNOLOGICAL NOTES ON THE ARMENIANS” (5TH APRIL 1918) )

Öz

This study presents the report of the British War Office, GeneralStaff on “Historical and Ethnological Notes on the Armenians.” In the lightof cyclical international developments of the era in which this report waswritten up, some evaluations are made. The report written in the last yearof I. World War includes some information on Armenian history. Aside fromassessments related to Turkish-Armenian, Armenian-Kurdish, ArmenianGeorgian, Armenian-Russian and Armenian-Iranian relationships somestatistical information on Armenian population are submitted in this report.This study also mentions the policy of British War Office on Armenians andlastly some statistical information revealed in this report are surveyed andcompared with some other information given in different sources

Anahtar Kelimeler

First World War, Armenian Question, Armenians, Armenia

Kaynakça

• ADONTZ, N., Histoire d’Arménie: Les Origines (du X au VI s.av. J.C.), Paris, 1946.
• ARSLAN, Ali, Kutsal Ermeni Papalığı, İstanbul, 2005.
• ARSLANIAN, Artin H., “British Wartime Pledges, 1917-1918”, Journal of Contemporary History, Volume:13, Number: 3, (July, 1978), s.517-529.
• ASLAN, Kevork, Armenia and the Armenians, New York, 2005.
• ASLAN, Yavuz, “Rus İstilasından Sovyet Ermenistanı’na Erivan (Revan) Vilâyetinin Demografik Yapısı, (1827-1922),” Yeni Türkiye, Ermeni Sorunu Özel Sayısı, II, (Mart-Nisan, 2001), Yıl: 7, Sayı: 38, s. 1017-1028.
• BAL, İdris; ÇUFALI Mustafa, Dünden Bugüne Türk-Ermeni İlişkileri, Ankara, 2003.
• BAŞAK, Tolga, İngiltere’nin Ermeni Politikası, İstanbul, 2008.
• BOURNOUTIAN, George A., A Concise History of the Armenian People, USA, 2002.
• BOZKURT, Gülnihal, Alman-İngiliz Belgelerinin ve Siyasi Gelişmelerin Işığı Altında Gayrimüslüm Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu (1839- 1914), Ankara, 1989.
• BOZKUŞ, Yıldız Deveci; KÜÇÜKER Sultan Deniz, Armenia, Ermeniler ve Armenia Bölgesinin Eskiçağ Tarihi, Ankara, 2011.
• BRAUDE, Benjamin, “Millet Sistemi’nin İlginç Tarihi”, Osmanlı’dan Günümüze Ermeni Sorunu, Ankara, 2000, s.131-145.
• BURNEY, C. A.; LANG David Marshall, The Peoples of the Hills: Ancient Ararat and Caucasus, London, 1971.
• CUINET, Vital, La Turquie d’Asie, IV. Cilt, Paris, 1890-1994.
• ERCAN, Yavuz, “Osmanlı Devleti’nde Müslüman Olmayan Topluluklar (Millet Sistemi), Osmanlı’dan Günümüze Ermeni Sorunu, Ankara, 2000, s.45-163.
• ERSAN, Mehmet, Selçuklular Zamanında Anadolu’da Ermeniler, Ankara, 2007.
• FORAND Paul G., “Accounts of Western Travellers Concerning the Role of Armenians and Georgians in Sixteenth Century Iran”, The Muslim World, LXV, 4 (1975), s. 246-278.
• GARIBOV, Mahir, I. Dünya Savaşı’ndan Günümüze Azerbaycan-Ermenistan İlişkileri, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006.
• GARITTE, Gérard, “La Source Grecque des “Trente Articles” Géorgiens Contre les Arméniens”, HA, XC, 1-12 (1976), s.111-116.
• GIBB H.; BOWEN H., Islamic Society and the West, V.I., Part II, Oxford, 1969.
• GROUSSET, René, Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, İstanbul, 2005.
• GÜLER, Ali; AKGÜL, Suat, Sorun Olan Ermeniler, Ankara, 2003.
• GÜNALTAY, Şemseddin, Yakın Şark IV. Romalılar Zamanında Kapadokya, Pont ve Artaksiad Krallıkları, Ankara, 1951.
• HENZE, P. B., “Fire and Sword in the Caucasus: The Nineteenth Century Residence of North Caucasian Mountaineers”, Central Asian Survey, II, 1 (1983), s.5-44.
• HOVANNISIAN, Richard G., “Caucasian Armenia Between Imperial and Soviet Rule the Interlude of National Independence”, Transcaucasia, Essays in the History of Armenia, Azerbaijan and Georgia, Ed. Ronald Grigor Suny, The University of Michigan, 1983, s. 259-291.
• İLTER, Erdal, “Ermenistan Adı, Ermenilerin Menşei ve Türk-Ermeni İlişkileri Konusunda Tespitler”, Dünden Bugüne Türk-Ermeni İlişkileri, Ed. İdris Bal, Mustafa Çufalı, Ankara, 2003, s.3-10.
• JONES, Stephen F., “Georgian-Armenian Relations in 1918 to 1920 and 1991- to 1994: A Comparison”, Transcaucasia, Nationalism, and Social Change, Ronald Grigor Suny (Edt.), The University of Michigan Press, 1996, s.441- 460.
• JOSEPH, Somakian Manough, Empires in Conflict: Armenia and the Great Powers, 1895-1920, New York, 1995.
• KARPAT, Kemal H., Osmanlı Nüfusu, 1830-1914, İstanbul, 2010.
• KILIÇ, Davut, Osmanlı Ermenileri Arasında Dini ve Siyasi Mücadeleler, Ankara, 2006.
• KIRAKOSSIAN, Arman J., British Diplomacy and the Armenian Question, from the 1830’s to 1914, London, 2003.
• KOCAŞ, Sadi, Tarih Boyunca Ermeniler ve Türk-Ermeni İlişkileri, Ankara, 1967.
• KÖYMEN, M. Altay, Selçuklu Devri Türk Tarihi, Ankara, 1989.
• KURAT, Yuluğ Tekin, “Çok Milletli Bir Ulus Olarak Osmanlı İmparatorluğu”, Osmanlı’dan Günümüze Ermeni Sorunu, Ankara, 2000, s.163-171.
• KÜÇÜK, Cevdet, “Osmanlı Devleti’nde Millet Sistemi”, Ermeni Sorunu Özel Sayısı, II (Mart-Nisan 2001), Ankara, s.692-702.
• KÜRKÇÜOĞLU, Erol, Roma’dan Selçuklu İdaresine Ermeniler, Erzurum, 2005.
• LANG, David Marshall, Armenia, Cradle of Civilisation, London, 1980.
• LÉART, Marcel, La Question Arménienne â la Lumiéere des Documents, Paris: A Challemel, 1913.
• LONG, James, The Position of Turkey in Relation to British Interests in India, East India Association, London, 1876.
• LYNCH, H. F. B., Armenia, Travels and Studies, II, London, 1901.
• MACLER, Fréderic, La Nation, Arménienne, Son Passé, ses Malheurs, Paris, 1923.
• MANGO, Andrew, Atatürk, Modern Türkiye’nin Kurucusu, Türkçesi: Füsun Doruker, İstanbul, 2006.
• MARTIN, V. De Saint, Mémoires Historique et Géogrophiques sur l’Arménie, Paris, 1818.
• MCCARTHY, Justin, Müslümanlar ve Azınlıklar, İstanbul, 1998.
• MCCHARTY, Justin, “Ermeni Terörizmi: Zehir ve Panzehir Olarak Tarih”, Uluslararası Terörizm ve Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı Sempozyumu, Ankara Üniversitesi, 1984, s. 81-91.
• ORMANIAN, Malachia, L’Eglise Arménienne, Paris, 1910.
• ÖZKAYA, İnayetullah Cemal, Le Peuple Arménien et les Tentatives de Reduire le Peuple Turc en Servitude, İstanbul, 1971.
• PANOSSIAN, Razmik, The Armenians: From Kings and Priests to Merchants and Commissars, New York, 2006.
• PETERMANN, A., Mitteilungen aus Justus Peterke’s Geographischer Anstalt 24 (1878)
• REDGATE, A. E., The Peoples of Europe The Armenians, USA, 1998.
• SARIAHMETOĞLU, Nesrin, Azeri-Ermeni İlişkileri, (1905-1920), Ankara, 2006.
• SEVİM, Ali, Genel Çizgileriyle Selçuklu-Ermeni İlişkileri, Ankara, 1983.
• SONYEL, Salahi, “Hristiyan Azınlıklar ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Dönemi”, Yeni Türkiye, Ermeni Sorunu Özel Sayısı, II (Mart-Nisan 2001), Ankara, s.687-692.
• SONYEL, Salahi, The Ottoman Armenians, Victims of Great Power Diplomacy, London, 1987.
• SÜREYYA, Münir, Ermeni Meselesinin Siyasî Tarihçesi, (1877-1914),T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın No: 53, Ankara, 2001.
• TETVADZE, Şota; TETVADZE Otar, Somhebi Sakartveloşi, Tiflis, 1999.
• THOMSON, Robert W., Mouses, Khorenatzi’s History of Armenia, England, 1980.
• TOROSSIAN, S., “Soviet Policy in the Armenian Question”, Caucasian Review, IV, (Münich, 1957), s. 9-22.
• TOYNBEE, Arnold J., Armenian Atrocities, The Murder of a Nation, London, New York, Toronto, 1915
• TOYNBEE, Arnold J., The Western Question in Greece and Turkey, A Study in the Contact of Civilisations, London, Bombay, Sydney, 1922.
• URAS, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul, 1987.
• YERASIMOS, Stefanos, I. Dünya Savaşı ve Ermeni Sorunu, Ankara, 2002.
• YERASIMOS, Stefanos, Milliyetler ve Sınırlar, Balkanlar, Kafkasya ve Orta Doğu, İstanbul, 2000.