ORGANİZASYON SORUMLULUĞU (TBK m. 66/III) VE TEHLİKE SORUMLULUĞU (TBK m. 71) İLİŞKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2017, Cilt: 12 Sayı: 2, 1 - 42, 31.12.2017

Mustafa Ünlütepe

Öz

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 66/ III hükmü, bir kusursuz
sorumluluk ve işletmesel alandaki genel sorumluluk düzenlemesi
niteliğinde olmak üzere, organizasyon sorumluluğunu (işletme sorumluluğu)
öngörür. TBK m. 71 ise genel tehlike sorumluluğunu düzenleme
altına alır. Organizasyon sorumluluğu ve tehlike sorumluluğu, farklı türdeki
işletmeler temel alınarak oluşturulmuştur ve sorumlu kişiler farklı
olarak belirlenmiştir. Diğer yandan, sorumlulukların aynı olayda yarışması sorunu ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı, söz konusu iki
sorumluluk arasındaki ilişkinin ortaya konulmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Adam çalıştıranın sorumluluğu, olağan sebep sorumluluğu, organizasyon sorumluluğu, tehlike sorumluluğu, işletme sorumluluğu, organizasyon, çalışma düzeni, organizasyon eksikliği, özen sorumluluğu

Kaynakça

• ADAL, Erhan. "Yeni Borçlar Kanununda Düzenlenen Tehlike Sorumluluğu Hükümlerinin Değerlendirilmesi", Prof. Dr. Ali Rıza Okur'a Armağan, MÜHF-HAD. Özel Sayı, Cilt: 20, Sayı: 1, Yıl: 2014, ss. 920-979. AHMEDOV, Ziya. Türk ve Azerbaycan Hukukunda Adam Çalıştıranın Hukukî Sorumluluğu. Gazi Üniversitesi SBE. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: 2012. AKARTEPE, Alpaslan. "Türk Borçlar Kanunu'nun Haksız Fiilden Doğan Borç İlişkileri Alanında Getirdiği Yenilikler ve Değişiklikler", EÜHFD. Cilt: XVI, Sayı: 1-2, 2012, ss. 159-190. 34 Yrd. Doç. Dr. Mustafa ÜNLÜTEPE ERÜHFD, C. XII, S. 2, (2017) AKÇURA KARAMAN, Tuba. Üreticinin Ayıplı Ürünün Sebep Olduğu Zararlar Nedeniyle Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluğu. İstanbul: Vedat, 2008. AKKAYAN-YILDIRIM, Ayça. "6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Dü- zenlemeleri Çerçevesinde Kusursuz Sorumluluğun Özel Bir Turu Olarak Tehlike Sorumluluğu", İÜHFM. Cilt: 70, Sayı: 1, 2012, ss. 203-220. ALTAY, Sabah. "6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Uyarınca Adam Çalıştıranın İşletme Faaliyeti (Organizasyonu) Dolayısıyla Sorumluluğu (TBK m. 66/3)", 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempozyumu (3-4 Haziran 2011), Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı, Prof. Dr. Cevdet Yavuz'a Armağan. 2. Bası. İstanbul: Legal, 2012, ss. 171-185. ALTOP, Atilla. "Değerlendirme Konuşması", 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempozyumu (3-4 Haziran 2011), Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı, Prof. Dr. Cevdet Yavuz'a Armağan. 2. Bası. İstanbul: Legal, 2012, ss. 201-205. ANTALYA, Gökhan. "Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler", MÜHF-HAD. Cilt: 14, Sayı: 4, Yıl: 2008, ss. 63-83. (Sorumluluk). ANTALYA, Gökhan. "Sözleşmenin Kurulması, Haksız Fiil, Sebepsiz Zenginleşme", Türk Borçlar Kanunu'nun Değerlendirilmesi Sempozyumu, LHD. Yıl: 3, Sayı: 34, Ekim 2005, ss. 3632-3636. (Haksız Fiil). ANTALYA, Gökhan. "Türk Borçlar Kanunu Tasarısı Paneli", HPD. Sayı: 4, Ağustos 2005, ss. 70-72. (Panel). ANTALYA, O. Gökhan. Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt I. İstanbul: Beta, 2012. (Borçlar Genel). Organizasyon Sorumluluğu (TBK m. 66/ III) ve Tehlike Sorumluluğu (TBK m. 71) … 35 APATHY, Peter. "Schandenersatzreform-Gefährdungshaftung und Unternehmerhaftung", Juristische Blätter. Heft: 4, April 2007, 129. Jahrgang, ss. 205-219 ARPACI, Abdülkadir. "Yeni Türk Borçlar Kanunu'nun Getirdiği Değişiklikler", İstanbul Barosu, SEM, Staj Eğitim Merkezi, Cumartesi Forumları-4. 2. Basım. İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları, 2012, ss. 47- 104. ATAMER, Yeşim M.. "Revize Edilmiş Türk Borçlar Kanunu Tasarısına İlişkin Değerlendirme ve Teklifler", HPD. Sayı: 6, Mayıs 2006, ss. 8-37. AYDIN ÖZDEMİR, Elif. Akit Dışı Sorumlulukta Maddi Zarar ve Tazmini. Ankara: Adalet, 2013. AYDINLI, İbrahim. Türk İş Hukukunda İşyeri ve İşletme Kavramları. Ankara: Demiryol-İş Eğitim Yayınları, 2001. AYDOĞDU, Murat. Sivil Amaçlı Nükleer Santral İşletenin ve Nükleer Madde Taşıyanın Hukuki Sorumluluğu. Ankara: Adalet, 2009. BECKER, Hermann. Berner Kommentar, Bd. VI/1, Allgemeine Bestimmungen, Art. 1-183 OR. 2. Auflage. Bern: Stämpfli, 1945. Bericht der Studienkommission für die Gesamtrevision des Haftpflichtrechts an den Vorsteher des Eidg. Justiz- und Polizeidepartements. August 1991. (Studienkommission). BERTSCHINGER, Urs. "Organisationshaftung-Eine Schweizer Perspektive", Tradition und Fortschritt im Recht, Jahrbuch junger Zivilrechtswissenschaftler. Stuttgart: 1999, ss. 177-188. BRANDES, Thomas. Die Haftung für Organisationspflichtverletzung. Frankfurt am Main/Berlin/Bern/New York/Paris/Wien: Peter Lang, 1994. BREHM, Roland. Berner Kommentar, Bd. VI/1/3/1, Allgemeine Bestimmungen, Die Entstehung durch unerlaubte Handlungen, Art. 41-61 36 Yrd. Doç. Dr. Mustafa ÜNLÜTEPE ERÜHFD, C. XII, S. 2, (2017) OR. HAUSHEER/WALTER (Hrsg.). 3. Auflage. Bern: Stämpfli, 2006. (BK). BURCUOĞLU, Haluk. "Seminer: Borçlar Kanunu'nun Getirdiği Yenilikler", İz. BD. Yıl: 77, Sayı: 2, Mayıs 2012, ss. 9-91. BUZ, Vedat. "Aynı Şahsın Farklı Hukuki Sebeplerle Sorumluluğu: TBK. m. 60 Üzerine Düşünceler", BATİDER. Cilt: XXIX, Sayı: 2, Haziran 2013, ss. 19-57. BÜYÜKSAĞIŞ, Erdem. "Tehlike Esasına Dayanan Genel Sorumluluk Kuralı Üzerine Eleştirel Değerlendirmeler", DEÜHFD. Cilt: 8, Sayı: 1, 2006, ss. 1-19. ÇEKİN, Mesut Serdar. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Madde 71 Çerçevesinde Tehlike Sorumluluğu. İstanbul: Oniki Levha, 2016. ÇELİK, Çelik Ahmet. "6098 Sayılı Yeni Türk Borçlar Kanunu'nda Yeni Bir Düzenleme İşletme Tehlikeleri ve Tehlike Sorumluluğu", Yargı Dünyası. Sayı: 189, Eylül 2011, ss. 11-23. DECHENAUX, Henri/TERCIER, Pierre. Sorumluluk Hukuku. ÖZDEMİR, Salim (çev.). Ankara: 1983. DEMİR, Mehmet. Tıbbi Organizasyon Kusuru Açısından Hastanelerin Hukuksal Sorumluluğu. Ankara: Turhan, 2010. ERDEM, Mehmet. "TBK Uyarınca Tehlike Sorumluluğu", 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempozyumu (3- 4 Haziran 2011), Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı, Prof. Dr. Cevdet Yavuz'a Armağan. 2. Bası. İstanbul: Legal, 2012, ss. 213-222. EREN, Fikret. "Karayolları Trafik Kanununa Göre Motorlu Araç İşletenin Akit Dışı Sorumluluğunun Hukuki Niteliği ve Unsurları", AÜHFD. Cilt: 39, Sayı: 1-4, 1982-1987, ss. 159-212. (Araç İşleten). Organizasyon Sorumluluğu (TBK m. 66/ III) ve Tehlike Sorumluluğu (TBK m. 71) … 37 EREN, Fikret. Borçlar Hukuku, Genel Hükümler. 21. Baskı. Ankara: Yetkin, 2017. (Borçlar Genel). ERİŞGİN, Nuri. "Tehlike Bağı", AÜHFD. Cilt: 49, Sayı: 38 Yrd. Doç. Dr. Mustafa ÜNLÜTEPE ERÜHFD, C. XII, S. 2, (2017) HAVUTÇU, Ayşe. "Sözleşmenin Kurulması, Haksız Fiil, Sebepsiz Zenginleşme", Türk Borçlar Kanunu'nun Değerlendirilmesi Sempozyumu, LHD. Yıl: 3, Sayı: 34, Ekim 2005, ss. 3613-3628. HELVACI, İlhan, "Hukuka Aykırı Eylemlerden Sorumluluğa İlişkin Hükümler", HPD. Sayı: 4, Ağustos 2005, ss. 101-108. HONSELL, Heinrich. "Die Haftung für Hilfspersonen", Festschrift für Ingeborg Schwenzer zum 60. Geburtstag; Private Law (Band I)-national global comparative (Band II). BÜCHLER/MÜLLER-CHEN (Hrsg.). Bern: Stämpfli, 2011, ss. 779-789. İNAN, Ali Naim/YÜCEL, Özge. İNAN Borçlar Hukuku Genel Hü- kümler. 4. Baskı. Ankara: Seçkin, 2014. JÄGGI, Peter. "Diskussionsvotum am Schweizer Juristentag 1967", ZSR. Neue Folge, Band 86, Zweiter Halbband, 1967, ss. 754-757. KAYIHAN, Şaban. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. 4. Baskı. Ankara: Seçkin, 2014. Kazancı Mevzuat ve İçtihat Bilgi Bankası. www.kazanci.com (çevrimiçi). (Kazancı İçtihat Bankası). KENDİGELEN, Abuzer. ÜLGEN, Hüseyin/ TEOMAN, Ömer/ HELVACI, Mehmet/ KENDİGELEN, Abuzer/ KAYA, Arslan/ NOMER ERTAN, N. Füsun. Ticari İşletme Hukuku. İstanbul: Vedat, 2006. KILIÇOĞLU, Ahmet M.. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. 20. Bası. Ankara: Turhan, 2016. KOCH, Bernhard. "Enterprise Liability", European Group on Tort Law, Principles of European Tort Law, Text and Commentary. Wien/New York: Springer, 2005, ss. 93-100. (PETL Art. 4. 202). KOCH, Daniel. "Die Gesamtrevision des schweizerischen Haftpflichtrechts", ZEuP. 9. Jahrgang, 2001, ss. 753-758. (VE-OR). Organizasyon Sorumluluğu (TBK m. 66/ III) ve Tehlike Sorumluluğu (TBK m. 71) … 39 KOÇHİSARLIOĞLU, Cengiz/ERİŞGİN, Özlem. "Yeni Türk Borçlar Kanunu Tasarısı'nda 'Haksız Fiiller'", Prof. Dr. Rona Serozan'a Armağan, Cilt. II. İstanbul: XII Levha, 2010, ss. 1243-1271. KORKUSUZ, M. Refik. "Hukukumuzda Tehlike Sorumluluğu Uygulaması ve Yeni Borçlar Kanunu Tasarısındaki Düzenlemesi", Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu. 28-29 Mayıs 2009. Ankara: 2009, ss. 147-208. (Tasarı). KORKUSUZ, M. Refik. "Yeni Borçlar Kanunu Tasarısında Tehlike Sorumluluğu Düzenlemesi", DÜHFD. Sayı: 16-17-18-19, Yıl: 2007- 2008, ss. 23-44. (Tehlike). KOZIOL, Helmut. Grundfragen des Schadenersatzrechts. Wien: Jan Sramek, 2010. KUNTALP, Erden/ BARLAS, Nami/ AYANOĞLU MORALI, Ahu/ ÇAVUŞOĞLU IŞINTAN, Pelin/ İPEK, Mehtap/ YAŞAR, Mert/ KOÇ, Sedef. Türk Borçlar Kanunu Tasarısı'na İlişkin Değerlendirmeler. İstanbul: Beta, 2005. MOLLAMAHMUTOĞLU, Hamdi/ASTARLI, Muhittin/BAYSAL, Ulaş. İş Hukuku. Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 6. Bası. Ankara: Turhan, 2014. NOMER, Haluk N.. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. 10. Bası. İstanbul: Beta, 2011. OĞUZMAN, Kemal. "Adam Kullananların BK. m. 55 Gereğince Mes'ul Olmaları İçin Kullandıkları Adamın Kusurunun Şart Olmadığı Hakkında", İÜHFM. Cilt: 23, Sayı: 1-2, 1958, ss. 182-197. OĞUZMAN, M. Kemal/ÖZ, M. Turgut. Borçlar Hukuku Genel Hü- kümler, Cilt-2. 9. Bası. İstanbul: Vedat, 2012. ÖZ, Turgut. Yeni Borçlar Kanununun Getirdiği Başlıca Değişiklikler ve Yenilikler. 3. Bası. İstanbul: Vedat, 2012. 40 Yrd. Doç. Dr. Mustafa ÜNLÜTEPE ERÜHFD, C. XII, S. 2, (2017) ÖZEL, Çağlar/LEBLEBİCİ, Doğan N.. "Organizasyon Kusurundan Doğan Zarar Açısından Özel Hastane ve Hekimlerin Sorumluluklarına Kısa Bir Bakış", Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. Cilt: 10, Sayı: 2, 2007, ss. 177-200. PAKSOY, Meliha Sermin/DEMİR, Gizem Arslan. "Üreticinin TBK 71 Kapsamında Sorumlu Tutulması", İÜHFM. Prof. Dr. Ersin Çamoğlu'na Armağan. Cilt: 71, Sayı: 2, 2013, ss. 299-316. REİSOĞLU, Safa. Borçlar Hukuku, Genel Hükümler. Yirmibeşinci Bası. İstanbul: Beta, 2014. SAĞLAM, İpek. "Adam Çalıştıranın Sorumluluğu", 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempozyumu (3-4 Haziran 2011), Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı, Prof. Dr. Cevdet Yavuz'a Armağan. 2. Bası. İstanbul: Legal, 2012, ss. 161-169. SANLI, Kerem Cem. "Kusursuz Sorumluluk Halleri", Türk Borçlar Kanunu Sempozyumu, Makaleler-Tebliğler. (Derleyen: İNCEOĞLU, Murat). İstanbul: XII Levha, 2012, ss. 61-81. SARAÇ, Senem. Türk Borçlar Kanunu'nda Tehlike Sorumluluğu. İstanbul: XII Levha, 2013. SARIHAN, Banu Bilge. "Türk Borçlar Kanunu'nda Genel Bir Kural Olarak Tehlike Sorumluluğu", Prof. Dr. Ali Rıza Okur'a Armağan, MÜHF-HAD. Özel Sayı, Cilt: 20, Sayı: 1, Yıl: 2014, ss. 1177-1195. SPINDLER, Gerald. Unternehmensorganisationspflichten, Zivilrechtliche und öffentlich-rechtliche Regelungskonzepte. Köln/ Berlin/ Bonn/ München: Carl Heymanns, 2001. STARK, Emil W.. Ausservertragliches Haftpflichtrecht, Skriptum. Zü- rich: Schulthess, 1982. Organizasyon Sorumluluğu (TBK m. 66/ III) ve Tehlike Sorumluluğu (TBK m. 71) … 41 ŞENYÜZ, Doğan. Borçlar Hukuku, Genel ve Özel Hükümler. 5. Baskı. Bursa: Ekin, 2011. TANDOĞAN, Haluk. Kusura Dayanmayan Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku. Ankara: 1981. TEMEL, Erhan. "Alman Hukukunda Muayenehane Ortaklığı ve Ortak Muayenehane Uygulamalarından Kaynaklanan Hukuksal Sorunlar", İÜHFM. Cilt: 67, Sayı: 1-2, 2009, ss. 209-228. TİFTİK, Mustafa. Türk Hukukunda Tehlike Sorumluluklarının Genel Kural ile Düzenlenmesi Sorunu. 2. Baskı. Ankara: Yetkin, 2005. TÜRKMEN, Ahmet. "6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Organizasyon Sorumluluğu", İÜHFM. Cilt: 70, Sayı: 2, 2012, ss. 257-284. ULUSAN, İlhan. "Tehlike Sorumluluğu Üstüne", MHAD. Yıl: 4, Sayı: 6, 1970, ss. 23-57. (Tehlike). ULUSAN, İlhan. "Türk Borçlar Kanununda Yer Alan Genel Tehlike Sorumluluğu Kuralına İlişkin Birkaç Tespit ve Hukuk Düzeni Tarafından Faaliyetine İzin Verilmiş Önemli Ölçüde Tehlike Arzeden İşletmelerin Yol Açtığı Zararların Uygun Bir Bedelle Denkleştirilmesi Sorunu", Yaşar Üniversitesi e-Dergisi, Prof. Dr. Aydın Zevkliler'e Armağan, Cilt: III. Özel Sayı, Vol: 8, 2013, ss. 2897-2906. (Genel Tehlike Sorumluluğu). UYGUR, Turgut. 6098 Sayılı Borçlar Kanunu Şerhi, Cilt: I. Ankara: Seçkin, 2012. ÜÇIŞIK, Güzin. "Tehlike Sorumluluğunun Genel Kural ile Düzenlenmesi", Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu. 28-29 Mayıs 2009. Ankara: 2009, ss. 127-146. ÜNLÜTEPE, Mustafa. Organizasyon Sorumluluğu (TBK m. 66/III), İstanbul: Legal, 2016. 42 Yrd. Doç. Dr. Mustafa ÜNLÜTEPE ERÜHFD, C. XII, S. 2, (2017) WAESPI, Oliver. "Die Unternehmens- und Hilfspersonenhaftung gemäss den Principles of European Tort Law", HAVE. 2005, ss. 255-259. (PETL). WAESPI, Oliver. Organisationshaftung Risiko und Unsorgfalt bei der Geschäftsherrenhaftung. Bern: Stämpfli, 2005. (Organisationshaftung). WANTZEN Kai. Unternehmenshaftung und Enterprise Liability, Zur Idee unternehmensbezogener Schadenshaftung als Quasi-Versicherung. Tübingen: Mohr Siebeck, 2007. WIDMER, Pierre. "Der österreichische Entwurf aus der Sicht des Auslandes", Entwurf eines neuen österreichischen Schandenersatzrechts. GRISS/ KATREIN/ KOZIOL (Hrsg.). Wien/Newyork: Springer, 2006, ss. 127-141. WIDMER, Pierre/WESSNER, Pierre. Revision und Vereinheitlichung des Haftpflichtrechts, Kurzkommentar. (Kurzkomm.). WIDMER, Pierre/WESSNER, Pierre. Revision und Vereinheitlichung des Haftpflichtrechts, Erläuternder Bericht. Bern: 2000. (Erläuternder Bericht). YAVUZ, Cevdet. "Türk Borçlar Kanunu Tasarısı'na Göre 'Kusursuz Sorumluluk' Halleri ve İlkeleri", MÜHF-HAD. Cilt: 14, Sayı: 4, Yıl: 2008, ss. 29-61. YENİOCAK, Umut. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun Getirdiği Değişiklikler ve Yenilikler, Genel Hükümler. İstanbul: XII Levha, 2011. YILMAZ, Süleyman. "Türk Borçlar Kanunu Tasarısında Sebep Sorumluluklarına İlişkin Yeni Hükümler", AÜHFD. Cilt: 59, Sayı: 3, 2010, ss. 551-578. ZEVKLİLER, Aydın/ ERTAŞ, Şeref/ HAVUTÇU, Ayşe/ AYDOĞDU, Murat/ CUMALIOĞLU, Emre. Borçlar Hukuku, Genel Hükümler ve Özel Hükümler. 2. Baskı. İzmir: 2013.