CEZA KANUNLARININ YER BAKIMINDAN UYGULANMASI VE TÜRK CEZA KANUNUNDA ESAS ALINAN İLKELER

Yıl 2015, Cilt: 10 Sayı: 1, 107 - 144, 30.06.2015

İlyas Şahin

Öz

Ceza kanunlarının yer bakımından uygulanması, devletin egemenlik hakkından kaynaklanan yetkilerini kullanmasının sonucudur. Devletin kendi ülkesinde iç hukuk düzenini kurmak ve ceza adaletini gerçekleştirmek amacıyla kullanılan cezalandırma yetkisi, ilke olarak egemenlik alanı ile sınırlı olarak kullanılmaktadır. Egemenlik alanı ise devletin ülkesiyle sınırlıdır. Ancak bazı durumlarda, ülke dışında işlenen suçlar bakımından da hukuk düzenlerini ve vatandaşlarının hakkını korumak amacıyla bu yetki genişletilmektedir.

Ceza kanunlarının yer bakımından uygulanmasına gerekçe olarak bir bağlama noktası aranmaktadır. Bağlama noktaları aranırken, suçun işlendiği yer, vatandaşlık ve devletin yararlarını koruma gibi egemenlik anlayışının devamı olan ilkeler esas alınmaktadır. Makul bağlantı noktalarına dayanan başlıca ilkeler şunlardır: Mülkilik (ülkesellik), koruma, faile göre şahsilik, mağdura göre şahsilik, evrensellik, ikame ceza yargısı ve yetki paylaşımı ilkeleridir. Bu ilkelerin çoğunda suç ile devlet arasında belli bir hukuksal ilişki bulunmakta ise de, istisna olarak evrensellik ilkesinde devlet ile suç veya suç işleyen fail arasında hukuki bağ bulunmasa da yargı yetkisi benimsenmiş bulunmaktadır. Evrensel yetki kuralları, genellikle tek bir devletin değil, birden çok devletin veya uluslararası toplumun hukuki yararlarının korunması anlayışına dayanmaktadır.

Bu çalışmada, ceza kanunlarının yer bakımından uygulanmasına ilişkin genel kurallara yer verilmekle birlikte, ayrıca evrensel yetki ilkesine ve ceza kanunlarının uygulanmasına bağlı sorunlar irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ceza Hukuku, Ceza Yargısı, Ceza Kanunu, Uluslararası Ceza Hukuku, Türk Ceza Kanunu, Yer Bakımından Uygulama, Yargı Yetkisi, Evrensel Yetki, Uluslararası Ceza Yargısı

Kaynakça

• Adem SÖZÜER-Barış ERMAN, "Uluslararası Ceza Mahkemesi" Adalet Yüksekokulu 20. Yıl Armağanı, Beta, İstanbul, 2001, s.243-291
• Ali Şahin KILIÇ, "Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Devletlerin Egemenliği Üzerine Ulusal Egemenlik Odaklı Bir İnceleme", AUHFD, 2009, C.58, S.3. s.615-657
• Ayhan ÖNDER, Ceza Hukuku Dersleri, İstanbul 1992
• Bahri ÖZTÜRK-Mustafa Ruhan ERDEM, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Emniyet Tedbirleri Hukuku, 9. B, Ankara, 2006
• Bahri ÖZTÜRK-Mustafa Ruhan ERDEM, Ceza Hukuku Genel Hükümler ve Özel Hükümler, Eylül 2007, 5. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara
• Bernd HEINRICH, Ceza Hukuku Genel Kısım-I, Mart 2014, Adalet, Ankara
• Devrim AYDIN, "Ceza Kanunlarının Yer Yönünden Uygulanması", TBB Dergisi, 2011, 94, s.132-146. (http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2011-94-706)
• Devrim AYDIN, "Evrensel Yargı Yetkisi Uygulamasının Doğurabileceği Sorunlar", Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Nisan 2013, Sayı 13, s.93-112.
• Doğan SOYASLAN, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 2014, 6. Baskı, Yetkin, Ankara
• Durmuş TEZCAN - Mustafa Ruhan ERDEM - R. Murat ÖNOK, Uluslararası Ceza Hukuku, 2. Baskı, Ankara, Seçkin, Şubat 2014
• Durmuş TEZCAN, "Yeni TCK'da Yer Bakımından Yetki", Manisa Barosu Dergisi, Sayı 110, s.40 -50.
• Durmuş TEZCAN, "TCK'da Yer Bakımından Yetki", Alman Türk Karşılaştırmalı Ceza Hukuku, Cilt III, Prof Köksal Bayraktara Armağan, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi yayını, İstanbul 2010, s.1047-1058
• Erol CİHAN - Feridun YENİSEY, "Ulusal Rapor- Türkiye'de Evrensel Yargı Yetkisi", 18. Uluslararası Ceza Hukuku Kongresi, İstanbul 20-27 Eylül 2009, Türk Ceza Hukuku Derneği, İstanbul, 2009, s.291-301.
• Erol CİHAN - Feridun YENİSEY, "Türk Ceza Kanununun Yer Bakımından Uygulanması ve Evrensellik İlkesi", Ord. Prof. Dr. Sulhi Dönmezer Armağanı, Cilt I, Ankara, Şubat 2008, A.K.D.T.Y. Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi ve Türk Ceza Hukuku Derneği ortak basımı, s.555-575.
• Faruk TURHAN, "Yeni Türk Ceza Kanunu'na Göre Uluslararası Suçların Cezalandırılması", Hukuki Perspektifler Dergisi (HPD), S.3, Nisan 2005
• Faruk TURHAN, "Türk Ceza Kanununun Yer Bakımından Uygulanmasında Evrensellik İlkesi ve Yeni TCK (Madde 13), Hukuki Perspektifler Dergisi (HPD), Sayı: 4, Ağustos 2005, s.197-211
• Fatih BİRTEK, Ceza Hukuku Genel Hükümler Temel Bilgiler, Eylül 2014, 3.B, Adalet, Ankara
• Feridun YENİSEY, Milletlerarası Ceza Hukuku ve Ceza Yargılarının Milletlerarası Değeri ve Mevzuat, İstanbul 1988,
• Hakan HAKERİ, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15.B, Adalet, Ankara, 2013.
• Hamide ZAFER, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Şubat 2015, 4. Baskı, Beta Basım, İstanbul
• İlyas DOĞAN, Devletler Hukuku, Ankara, 2008, s.240
• İzzet ÖZGENÇ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9.Bası, 2013, Seçkin, Ankara.
• Kayıhan İÇEL, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6.B,, 2014, Beta, İstanbul
• Kayıhan İÇEL-Süheyl DONAY, Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Ceza Hukuku, Genel Kısım, Birinci Kitap, 4. Bası, İstanbul, 2005.
• Mahmut KOCA, İlhan ÜZÜLMEZ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7.B. Seçkin, Ankara, Eylül 2014
• Mahmut KOCA, "Türk Ceza Kanunu'nun Yer Bakımından Uygulanması", Hukuk ve Adalet, Eleştirel Hukuk Dergisi, Yıl 2, 2005/5, s.23-41.
• Mehmet Emin ARTUK - Ahmet GÖKCEN - Ahmet Caner YENİDÜNYA, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 8.B,, 2014, Adalet, Ankara
• Melda SUR, Uluslararası Hukukun Esasları, İzmir, 2000
• Nur CENTEL-Hamide ZAFER-Özlem ÇAKMUT, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 8. Bası, Beta, İstanbul, 2014
• Olgun DEĞİRMENCİ, "Çeşitli Görünümleriyle Uluslararası Suç Kavramı: Dar ve Geniş Anlamda Uluslararası Suçlar ve Türk Hukuku", İÜHFM C. LXXI, 2013, S.1, s.229-266
• S.Sulhi DÖNMEZER-Sahir ERMAN, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, C.I, 14.B.İstanbul, 1997
• Sinan KOCAOĞLU, "Evrensel Yetki", Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 60, 2005, s.189-213.
• Sinan KOCAOĞLU, "Uluslararası Ceza Hukuku ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Perspektifinden Evrensellik İlkesi", ABD, Yıl; 67, Sayı: 2010-1, s.67-94
• Timur DEMİRBAŞ, Ceza Hukuku Genel Hükümler 10. Baskı, Seçkin, Ankara, Kasım 2014
• Veli Özer ÖZBEK- Mehmet Nihat KANBUR- Koray DOĞAN-Pınar BACAKSIZ-İlker TEPE, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Eylül 2014, 5. Baskı, Seçkin, Ankara.
• ZEKİ HAFIZOĞULLARI-Muharrem ÖZEN, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, USA Yayınları, 7. B, Ankara 2014