AİHM KARARLARI IŞIĞINDA NEFRET, ŞİDDET VE MÜSTEHCEN İÇERİKLİ SÖYLEMLER BAKIMINDAN İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLANDIRILMASI

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 1, 365 - 410, 18.05.2018

Cengiz Gül Seher Çakan

Öz

İfade özgürlüğünün, temel insan hakları içinde büyük önem taşıyan
haklardan olduğu yaygın biçimde kabul edilmektedir. Diğer insan hakları gibi,
ifade özgürlüğü de insan toplumunun bir üyesi olarak bireyin onur değerinden
kaynaklanan ve onunla içiçe geçmiş bir mahiyet göstermektedir. Ayrıca ifade
özgürlüğü, insan onurunun adeta bir temeli olup, diğer hak ve özgürlüklerin
korunup güvence altına alınması için de adeta bir anahtar fonksiyonu görmektedir.
Öyle olmakla birlikte, ifade özgürlüğünün de mutlak bir hak olmadığı ve
her çağdaş demokrasinin, bu özgürlük hakkında bir takım sınırlama sistemleri
geliştirmiş olduğu da küresel düzeyde genel kabul görmektedir. İfade özgürlüğü
kadar, bu özgürlüğün sınırları da, bir toplumun demokratik nitelikte olup olmadığını
belirleyen en büyük faktörlerden birisidir.

İfade özgürlüğüne ilişkin sınırlamalar, inanç sistemlerini genel eleştirilerden
korumaktan ziyade, bireylerin benimsediği spesifik inanç ve kanaatleri
korumayı yegane amaç edinen açık ve net bir yöntem içerisinde formüle edilmelidir.
İfade özgürlüğü hakkı, bir kişiye karşı nefret söylemi ile şiddet ve müstehcen
söylem boyutlarına varmadığı sürece, her türlü görüş, kanaat ve kurumların
açıkça acımasız ve mantıksızca tartışılıp eleştirilmesinin mümkün olabileceğini
ifade etmektedir. Ancak bu da, kişilerin acımasız ve düşüncesizce davranabilmesinin
teşvik edildiği anlamına gelmemektedir. 

Anahtar Kelimeler

İfade özgürlüğü, mutlak hak, demokratik toplum, nefret söylemi, ifade özgürlüğünün sınırları

Limitation of The Freedom of Expressıon About Hate Speechs, Violence Speechs And Obscene Speechs In The Light Of European Court Of Human Rights (ECHR)

Öz

It is generally acknowledged that freedom of expression is a
foundational human right of the greatest importance. As well as other human
rights, freedom of speech have stemmed from the inherent dignity of man as a
member of the community of human kind. It shows a key function to the
protection of all human rights, and fundemental to human dignity in its own
right. Notwithstanding it is also globally recognised that it is not an absolute
right, and every democracy has develeoped some system of limitations on
freedom of expression. As freedom of expression and this freedom’s
limitations also are one of the most important factors determining whether a
society is democratic or not.

Limitations about freedom of speech must be formulated in a way that
makes clear that its sole purpose is to protect individuals holding specific
beliefs or opinions, rather than to protect belief systems from criticism. The
right to freedom of expression implies that it should be possible to scrutinize, openly debate, and criticize, even harshly and unreasonably, every faith,
opinions and institutions, as long as this does not amount to hate speech,
violence and obscene speechs against an individual. But this does not mean that
it should be provoked to “harsh” and “unreasonable”.

Anahtar Kelimeler

Freedom of expression, absolute right, democratic society, hate speech, Freedom of expression’s restrictions

Kaynakça

• AKDENİZ, Yaman; “İnternette Irkçılık”, in Ayşe Çavdar ve Aylin B. Yıl-dırım (eds) Nefret Suçları ve Nefret Söylemi, Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul, 2010.
• ALĞAN, T. Cengiz ve Şensever, F. Levent; Ulusal Basında Nefret Suç-ları: 10 Yıl, 10 Örnek, Sosyal Değişim Derneği, İstanbul, 2010.
• ARSLAN, Zühtü (Derleyen); ABD Yüksek Mahkemesi Kararlarında İfade Özgürlüğü, Liberal Düşünce Topluluğu Yayınları, Ankara, 2003.
• ARSLAN, Zühtü; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde Din Özgürlüğü, Liberal Düşünce Topluluğu Yayınları, Ankara, 2005.
• BAKIRCIOĞLU, Önder; “Freedom of Expression and Hate Speech” Tulsa Journal of Comparative and International Law, Vol:16/1, 2008.
• BIÇAK, Vahit; “Türkiye’nin Güncel Sorunları: Demokrasi ve İnsan Hakları”, http://www.geocities.com/vbicak/FNF.htm. (Erişim Tarihi: 14.11.2017).
• CAŞIN, Mesut Hakkı; Uluslararası Terörizm, Noel Yayın Dağıtım, Ankara, 2008.
• DOĞRU, Osman ve Nalbant, Atilla, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi-Açıklama ve Önemli Kararlar, 2. Cilt, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2013.
• ERDOĞAN, Mustafa; İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, Orion Yayınları, Ankara, 2007.
• EREN, Abdurrahman; Özgürlüklerin Sınırlanmasında Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri, Beta Yayınları, İstanbul, 2004.
• ERGIN, İlker Yavuz; İfade Özgürlüğü ve Nefret Söylemi, (Basılmamış Yükseklisans Tezi), Kayseri, 2015.
• GÖKTEPE, Hüseyin; “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işı-ğında Nefret Söylemi ve Dine Hakaret” TAAD, Yıl: 7, Sayı: 25, 2016.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref / Gölcüklü, Feyyaz; Avrupa İnsan Hakları Söz-leşmesi ve Uygulaması-Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, Turhan Kitabevi, Ankara, 2013.
• GÜL, Cengiz; “İfade Özgürlüğü Perspektifinden Medya Özgürlüğü Ve Sınırları”, IETC, ITEC, IDEC, ITICAM 2016 Proceedings Book - February 4-6, 2016 - Dubai, UAE, 2016, ss. 389-396.
• İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİ KARARLARI; Vereinigung Bilerden Künstler v Avusturya, (Çeviren: Barış Günaydın ve Eren Güler)-TBB Dergisi, Sayı: 87, 2010.
• KARAGÖZ, Kasım, İfade Özgürlüğü ve İnsan Hakları Avrupa Mah-kemesi Kararlarında Sınırlandırılması Sorunu, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara, 2004.
• KARAN, Ulaş; “Nefret Söylemi Kavramı ve Türkiye’de Mevcut Hukuki Durum” Güncel Hukuk, 2010, ss. 6-78.
• KARAN, Ulaş; “Nefret Suçlarından Ne Anlıyoruz?” in Ayşe Çavdar ve Aylin B. Yıldırım (eds) Nefret Suçları ve Nefret Söylemi, Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul, 2010.
• KEANE, David; “Attacking Hate Speech Under Article 17 of the European Convention on Human Rights” Netherlands Quarterly of Human Rights, Vol: 25/4, 2007.
• KÜZECİ, Elif; “AİHS’nin 10. Maddesi Işığında Nefret İçerikli ve Irkçı Nitelikli Düşünce Açıklamaları”, TBB Dergisi, Sayı: 71, 2007.
• SALİHPAŞAOĞLU, Yaşar; “Açık ve Mevcut Tehlike Kriteri ve Türk Hukuk Sistemine Yansımaları”, http://www.libertedownload. com/LD/arsiv/51-52/21-yasar-salihpasa oglu-turk-hukuk-sistemine-yansimalari.pdf (Erişim Tarihi: 21.10.2017).
• SUNAY, Reyhan; Avrupa Sözleşmesinde ve Türk Anayasasında İfade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırları, Liberal Düşünce Topluluğu 2001, http://www.libertedownload.com/ldt/ifade-hurriyeti/ifade-hurriyetinin-muhtevasi-ve-sinirlari. pdf (Erişim Tarihi: 21.10.2017).
• ŞAHBAZ, İbrahim; Karşılaştırmalı Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
• TEZCAN, Durmuş / Erdem, Mustafa Ruhan / Sancakdar, Oğuz / Önok, Rifat Murat; İnsan Hakları El Kitabı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• TULKENS, Françoise; “When to say is to do: Freedom of expression and hate speech in the case-law of the European Court of Human Rights”, in Josep Casadewall and others (eds), Freedom of Expression Essays in Honour of Nicolas Bratza, Wolf Legal Publisher, 2012.
• VILLIGER, Mark E; “Article 17 ECHR and Freedom of Speech in Strasbourg Practice”, in Josep Casadewall and others (eds), Freedom of Expression Essays in Honour of Nicolas Bratza, Wolf Legal Publisher 2012.
• WEBER, Anne; Nefret Söylemi El Kitabı, (Çeviri: Metin Çulhaoğlu) Avrupa Konseyi Yayınları, 2009, http://insanhaklarisavunuculari. org/dokumantasyon/files/original/ f4034d 4ac32cd2c21e546188 b86e9034.pdf . (Erişim Tarihi: 21.10.2017).
• WHITE, Robin CA. / Ovey, Clare; The European Convention on Human Rights, 5th edn, Oxford University Press, 2010.
• YÜKSEK, Mehmet; “İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinde İfade Özgür-lüğünün Sınırları”, TAAD, Yıl: 7, Sayı: 25, Ankara, 2016.
• DİĞER KAYNAKLAR “AİHM, Nefret Söylemi (Bilgi Notu)”, Haziran 2015, http://www.echr.coe.int/ Documents/ FS_Hate_speech_TUR.pdf, (Erişim Tarihi: 12.11.2017). “Nefret Söylemi Nedir?”, http://www.nefretsoylemi.org/nefret_soylemi _nedir.asp (Erişim Tarihi: 21.10.2017). “Bütün Boyutlarıyla Terörizmin Önlenmesi Avrupa Sözleşmesi”, Kamu Düzeni ve Güvenliği Müşteşarlığı Yayınları: 2, Ankara 2013, http://www.kdgm.gov.tr/ snetix/solutions/kdgm/resources/uploads/butun-boyutlari-ile-terorizmin-onlen mesi-ve-avrupa-sozlesmesi.pdf (Erişim Tarihi: 21.10.2017). “Racism and Xenophobia in Cyberspace”, Council of Europe Parliamentary Assembly Recommendation No:1543(2001), http://assembly.coe.int/nw/xml/ XRef/Xref-XML2HTMLen.asp?fileid=16960&lang=en (Erişim Tarihi: 21.10.2017). “Hate Crimes in The OSCE Region: Incidents and Responses Annual Report for 2006”, http://www.osce.org/odihr/26759? download=true (Erişim Tarihi: 21.10.2017). MACMILLAN DICTIONARY, http://www.macmillandictionary.com/ thesaurus/british/ subversive (Erişim Tarihi: 21.10.2017). “Nefret Söylemine Dair Bakanlar Komitesi’nin Devletlere Yönelik R(97)20 Sayılı Tavsiye Kararı”, http://www.aciktoplumvakfi.org.tr/pdf/avrupa _konseyi_standartlari_ 05052014.pdf (Cinsel yönelim veya cinsiyet kimliği temelli ayrımcılık ile mücadele – Avrupa Konseyi Standartları, Avrupa Konseyi Yayınları, Nisan 2014. (Erişim Tarihi: 21.10.2017). TÜRK DİL KURUMU (TDK), http://www.tdk.gov. tr/index.php?option=com _gts&arama =gts&guid= TDK.GTS. 5738e22fe18257.58380048. (Erişim Tarihi: 21.10.2017).