BARTER SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ, TÜRK VE RUS HUKUKUNDAKİ YERİ VE İKİLİ İLİŞKİLER KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 1, 1 - 48, 29.04.2022

Nazım Aksoy

Öz

Son yıllarda görüldüğü üzere, Türkiye’de ve diğer gelişmekte olan ülkelerde ekonomik krizlerin sayısı hayli artmıştır. Özellikle dalgalı döviz kuru rejimini benimsemiş bu ülkelerde ithalat ve ihracat işlemlerinde dövizle yapılan ödeme zorunluluğu mağduriyetlerin yaşanmasına sebep olmaktadır. Bu mağduriyetlerin bertaraf edilebilmesi için ticari hayatta alternatif ödeme yöntemlerinin bir çare olarak düşünülmesi gerekir. Alternatif yöntemler arasında ise bir borç ilişkisinde nakit ile ödeme yerine, tıpkı çok eski dönemlerde olduğu gibi, mal ve hizmetlerin diğer mal ve hizmetlerle mübadelesi yer edinebilir. Günümüzde mal mübadelesinin ticari ilişkilere sistematik olarak yansıtılması barter sözleşmeleri kapsamında nitelendirilmektedir. Dünya genelinde birçok ülkenin mevzuatında yer alan barter işlemleri Türk hukukunda yeterince ele alınmamıştır. Oysa yakın komşu olan ülkeler ile dövizle gerçekleştirilen ödemelerin yerine, yerli ürün ve hizmetler-le mübadelenin barter ile sağlanması gerekir. Bununla da ülke ekonomisine ciddi katkılar sağlanabileceği kanaatindeyiz. Rusya ile ticari ilişkilerde, mal ve hizmet mübadelelerinin dövizden ziyade barter işlemleri ile yapılması ticari hayatın önemli bir yükünü hafifletebilecektir. Bu bağlamda, çalışmada öncelikle barter işlemi ve bu işlemin hukuki niteliği ile ilgili bilgilere yer verilecektir. Ardından Türk mevzuatı bakımından yapılması gereken çalışmalara ve Rusya ile ticarette barter sözleşmesinin uygulanabilirliği değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Barter, ithalat ve ihracat, Rusya, gelişmekte olan ülkeler, karşılıklı ticaret.

Legal Qualıty of Barter Contract, Place in Turkish and Russian Law and Evaluation in the Scope of Bilateral Relations

Öz

As seen in recent years in Turkey and other developing countries has increased considerably in the number of economic crisis. Especially in these countries that have adopted the floating exchange rate regime, the obligation to pay in foreign currency in import and export transactions causes grievances. In order to eliminate these grievances, alternative payment methods should be considered as a remedy in commercial life. Alternative methods include the exchange of goods and services with other goods and services instead of cash payment in a debt relationship, as in ancient times. Today, systematic reflection of the exchange of goods on commercial relations is qualified within the scope of barter contracts. Barter transactions included in the legislation of many countries around the world have not been adequately addressed in Turkish law. However, instead of payments made in foreign currency with neighboring countries, the exchange with local products and services should be provided with a barter. We believe that this can make a serious contribution to the national economy. Considering the commercial cycle with Russia, the exchange of goods and services through barter transactions rather than foreign currency would alleviate a significant burden of commercial life. In this context, the study will primarily include information about the barter process and the legal nature of this transaction. Then, the work to be done in terms of Turkish legislation and the applicability of the barter agree-ment in trade with Russia will be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Barter, import and export, Russia, developing count-ries, countertrade.

Kaynakça

• Alptürk, Ercan, Barter İşlemlerinin Türkiye'de Gelişim Süreci https://www.xing.com/communities/posts/barter-islemlerinin-tuerkiyede-gelisim-suereci-1003591065, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2021.
• Akyol, Şener, Borçlar Hukuku (Özel Borç ilişkileri), Fakülteler Matbaası, İstanbul 1984.
• Ануфриева, Людмила, Международное частное право. Особенная часть (Uluslararası özel hukuk. Özel hükümler), Moskova 2002
• Aral, Fahrettin ve Ayrancı, Hasan, Borçlar Hukuku – Özel Borç İlişkileri, 13. Bası, Yetkin yayınları, Ankara 2012.
• Arkan, Sabih, Ticari İşletme Hukuku, 23. Bası, Banka ve Ticaret Hu-kuku Araştırma Enstitüsü yayınları, Ankara 2017.
• Aslan, Yılmaz, Ticaret Hukuku Dersleri, Ekin Yayınları, Bursa 2017.
• Aydın, Gülşah Sinem, Borçlar Hukukunda Temsil Yetkisinin Kötüye Kullanılması, TBB Dergisi, (148), s. 235-290.
• Ayhan, Alanur, Garanti ve Kefalet Sözleşmesi, Ankara Barosu Dergileri Hukuk Gündemi Dergisi Hukuk Gündemi Dergisi, (1), s. 31-40.
• Balkır, Başak, Mal Değişim Sözleşmesinde Satış Hükümlerinin Uygulanmas, KOSBED, (28), s. 129–142.
• Белов, Анатолий, Международное предпринимательское право: Практическое пособие (Uluslararası Ticaret Hukuku: Uygulama Rehberi), Yustinform Yayınları, Moskova 2001.
• Bilgili, Fatih ve Demirkapı, Ertan, Borçlar Hukuk Genel Hükümler, 12. Bası, Dora Yayınları, Bursa 2018.
• Biyan, Özgür, Barter İşlemlerinin Türk Vergi Hukuku Karşısındaki Durumu, Vergi Sorunları Dergisi (253), http://www.vergi sorun-lari.com.tr/makale/barter-islemlerinin-turk-vergi-hukuku-karsi sindaki-durumu/2618, Erişim Tarihi: 24 Şubat 2021.
• Болингер, Виктор, Внешнеторговый бартер (правовые аспекты,) (Dış ticari barter (yasal yönleri),Ural 1993. Bozkurt, Hüseyin, Finansman Kaynakları ve Barter’ https://www. muhasebenet.net/makale_huseyin_bozkurt_finansman%20kay naklari%20ve%20barter.html, Erişim Tarihi: 13 Mart 2021.
• Bucher, Eugen, Yanlış Bir Bakiyenin Kabul Edilmesi: İhtilaf Sebepsiz Zenginleşme Hukukuna Göre mi Yoksa Sözleşme Hukukuna Göre mi Çözülür?’ İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Prof. Dr. Re-ha Poroy’a Armağan), Çev. Vedat Buz, (708), s. 66-89.
• Develioğlu, Hüseyin Murat, Kefalet Sözleşmesini Düzenleyen Hükümler Işığında Bağımsız Garanti Sözleşmeleri, Vedat Kitapçılık, İstan-bul 2009.
• Gümüş, Mustafa Alper, Borçlar Hukuku – Özel Hükümler, 2. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2012.
• Erkan, Vehbi Umut, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Vekâlet Sözleşmesinde Vekâlet Verenin Ücret Ödeme Borcu Dışındaki Diğer Borçları, AÜHFD, 62 (2), s. 441-472.
• Erman, Hasan, Borçlar Hukukunda Akit Serbestisi ve Genel Olarak Sınırlamaları, İÜHFM, 38 (1-4) s. 601-619.
• Feyzioğlu, Feyzi, Necmeddin, Borçlar Hukuku, Akdin Muhtelif Nevileri, 1, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları - Fakülteler Matbaası, İstanbul 1978.
• Hatemi, Hüseyin ve Gökyayla, Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 2. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2012. Nazım AKSOY / ERÜHFD, C. XVII, S. 1, (2022)
• Hatemi, Hüseyin, Serozan, Rona ve Arpacı Abdülkadir, Borçlar Hukuku; Özel Bölüm, Filiz Kitabevi, İstanbul 1992.
• Катасонов, Валентин, Международная торговля без денег как альтернатива доллару (Dolara alternatif olarak parasız ulusla-rarası ticaret) (3’üncü bölüm) http://www.km.ru/ econo-mics/2014/05/15/istoriya-sssr/740017-mezhdunarodnaya-tor govlya-bez-deneg-kak-alternativa-dollar, Erişim Tarihi: 3 Mart 2021.
• Küçük, Şaban, ‘Katma Değer Vergisinde Takas ve Trampa İşlemi, http://www.vergi.tc/makaleDetay/SizdenGelenler/KATMA-DE GER-VERGISINDE-TAKAS-VE-TRAMPA-ISLEMI-/5e618240-ee56-4e92-8e7a-900db2969d2a, Erişim Tarihi: 25 Ocak 2021.
• Kocaman, Arif, Alacağın Temlikinin Benzer Üçlü İlişkiler Karşısındaki Teorik Sınırı Sorunu, BATİDER Yayınları, Ankara 1989.
• Koç, Emel, Takas Büyümüş Barter Olmuş, http://www.ankarabarosu. org.tr/siteler/ankarabarosu/hgdmakale/2008-1/3.pdf s. 30-35 Erişim Tarihi 15 Şubat 2021
• Макаров, Валерий ve Клейнер, Георгий, Бартер в российской экономике: особенности и тенденции переходного периода (Rus ekonomisinde barter: Geçiş döneminin özellikleri ve eğilimleri), http://www.cemi.rssi.ru/publication/preprint/wp96006t. php, Erişim Tarihi: 20 Şubat 2021.
• Malıtz, Phyllis, The Business of Barter’ (1998) Journal Of Accoun-tancy,https://www.journalofaccountancy.com/issues/1998/mar/malitz.html, Erişim Tarihi: 9 Mart 2021. Nomer, Haluk, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 12. Bası, Beta Yayın-ları, İstanbul 2012.
• Oğuzman, M. Kemal ve Öz, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 8. Bası, Beta Yayınları, İstanbul 2012. Oktay, Saibe, İsimsiz Sözleşmelerin Geçerliliği, Yorumu ve Boşluklarının Tamamlanması, İHFM, 55 (1996 ), s. 263-296.
• Öney, Ayhan, İktisadi ve Ticari Deyimler Sözlüğü, Nadirkitap, Anka-ra 1976.
• Özeroğlu, Ali İhsan, Barter’ın Türk Finans Sektöründe Yeri ve Uygulanabilirliği, International Journal of Economic and Administrative Studies, 7 (13), s. 115-132.
• Özlük, Betül, Mülkiyet ve Zilyetlik Üzerine Düşünceler, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 27 (1), s. 139-166.
• Sürmen, Yusuf ve Kaya, Uğur, ‘Barter Muhasebe İşlemleri’, Vergi Dünyası, (239), s. 130-139. Tandoğan, Haluk, Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2008.
• Tanrıver, Süha, Genel Vekâlet (Temsil) Özel Vekâlet (Temsil) Ayırımı, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. İhsan Ta-rakçıoğlu’na Armağan), 2 (1-2), s. 45-50.
• Tekşen, Ömer, Barter İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi ve Vergilendirilmesinin Yeni Finansal Tekniklerle Karşılaştırılarak İncelenmesi: Bir Araştırma, SDÜ SBE, Doktora Tezi, Isparta 2006.
• Saka, Nurdan, Barter Sözleşmesi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017.
• Uyan, Özgül, İş Dünyası’nın Yeni Pusulası: Barter Sistemi, Bakırköy Yenises Gazetesi, (29).
• Uzun, Fedai, Barter Sistemi ve Küçük ve Orta Boy İşletmelerde Uygulanabilirliği: Türkiye Örneği, GÜ SBE, YL Tezi, Ankara 2010.
• Yakovlev, Andrey, Barter in the Russian Economy: Classifications and Implications, Post Communist Economies, 12 (3), s. 279-291.
• Yavuz, Cevdet, Özen, Burak ve Acar, Faruk, Türk Borçlar Hukuku- Özel Hükümler, Beta Yayınları, İstanbul 2007.
• Yayla Ozanemre, Tolunay Hatice, Borcun Naklinin Borca İlişkin Benzer Etkili Diğer Hukuki Kurumlar Karşısında Teorik Sınırları, Marmara Üniversitesi HFHAD, 22 (3), s. 2937-2958.
• Zevkliler, Aydın, Borçlar Hukuku- Özel Borç İlişkileri, 10. Bası, Turhan Kitapevi, Ankara 2008.
• Zevkliler, Aydın ve Gökyayla, Emre, Borçlar Hukuku: Özel Borç İliş-kileri, Ankara 2010.