Osmanlı Devleti’nde Medreselere Ders Programları, Öğretim Metodu, Ölçme ve Değerlendirme, Öğretimde İhtisaslaşma Bakımından Genel Bir Bakış

Yıl 2003, Cilt: 1 Sayı: 14, 149 - 168, 01.06.2003

Mustafa Şanal

Öz

Bu çalışmada Osmanlı İmparatorluğu’nda genel bir eğitim-öğretim kurumu olan medreseler, farklı açılardan ele alınmaya çalışılmıştır. Çalışmada belirlenen konu başlıkları ışığında medreseler, tarihsel süreç içersinde geçirmiş oldukları değişim ve dönüşüm kültürü açısından ders programları, öğretim metotları, ölçme ve değerlendirme ve öğretimde ihtisaslaşma konuları bakımından belirli bir değerlendirmeye tabî tutulmuştur. Medreselerde öğretim faaliyetinde hangi ders programının takip edildiği ve müderrislerin hangi öğretim metodunu nasıl uyguladıklarının yanı sıra öğretim metotlarının medreselerde tarihsel süreç içersinde nasıl bir gelişim seyri takip ettiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Sınıf sisteminin olmadığı, ferdî öğretim modelinin yaygın olduğu medrese geleneğinde ölçme değerlendirme uygulamalarının öğrencinin bireysel yeteneğine uygun olarak yılın her hangi bir zamanında müderris-öğrenci ilişkisi çerçevesinde yapıldığı vurgulanarak, Türkİslam öğretiminin sınavlara, en verimli dönemlerinde dahi tahsilin her türlü ihtiyacı dikkate alınıp uygulandığı halde gereken önemi vermediği, öğretim gelenekleri arasında “sınav” diye bir kademe, bir disiplin olmadığı açıklanmaya çalışılmıştır. Sınavların medreseyi bitirmiş olanlardan her yönü ile birbirine eşit iki kişi bir işe istekli olursa daha iyi olan adayı seçmek için yapıla geldiği belirtilmiştir. Fakat bu özelliğin yanı sıra medrese öğrencilerinin “kur’a sınavı” adıyla toplam altı yıl devam eden bir sınava tabî tutuldukları, Kur’a sınavı uygulamasına 1853 yılında başlandığı ifade edilerek medreselerde oluşan yığılmaları azaltmak amacıyla kur’a sınavı uygulamasına başvurulduğu belirtilmiştir. İkinci Meşrutiyet döneminde yapılan düzenlemelerin medreselerdeki ölçme ve değerlendirme uygulamalarını nasıl etkilediği veya değiştirdiğine de çalışmanın sınırlılıkları içersinde yer verilmiştir. Yine medreselerde ihtisaslaşmanın nasıl olduğu, ihtisaslaşmanın ne zaman başladığı, tarihsel süreç içersinde ne tür değişikliklerin ortaya çıktığının tespit edilmesi de çalışmanın kapsam ve sınırlılıkları içersinde ele alınan konulardan birisi olmuştur

Anahtar Kelimeler

Medrese, eğitim, program, ölçme ve değerlendirme, ihtisaslaşma