İBN BİNADA KUTSAL AKIL VE PEYGAMBERLİK İLİŞKİSİ

Yıl 2009, Cilt: 1 Sayı: 27, 227 - 250, 01.12.2009

Mustafa Yıldız

Öz

İbn Sina akıl öğretisine iliştirdiği kutsal akıl kavramı ile, peygamberliği, varlık değeri, işlevi ve başarısıyla ilgisi bakımından temellendirir. Bu makalede öncelikle, kutsal aklın varlık düzeni içerisindeki yeri araştırılmıştır. Varlık düzeninde kutsal akıl, ilk madde¬den itibaren akıllar evreninde ve İlk Neden'e doğru yükselil basamaklarının en yüksek konumunda bulunur.
Daha sonra aklın düşünülür sûretlerle ilişkisindeki basamakları içerisinde kutsal aklın yeri ele alınmıştır. İbn Sina'ya göre insan nefsi, doğuştan düşünülür nesneleri almak için bir gizilgüce sahiptir. Bu aşama heyulânî akıl olarak adlandırılır. Düşünmenin ilk ilkelerini içeren önermeleri elde eden, ancak onları henüz kullanmayan kişinin meleke halinde bir aklı vardır. Ne zaman ki bir kişi soyut kavramları ve ikincil düşünsel sûretleri elde eder, ancak şu anda onları kullanmıyor ise bilfiil aklı vardır. İnsan aklının düşünülür sûretleri fiil halinde düşündüğü durumu ise, Faal Aklın sudûrundan kazanılmış olması nedeniyle müstefâd/kazanılmış akıl olarak adlandınlır. Kutsal akıl ise, meleke halindeki akıl cinsin¬den heyulânî aklın özel durumu olarak tanımlanır.
Makalemizde son olarak peygamberlik problemini açıklamak ve temellendirmek amacıyla akıl öğretisine iliştirilmiı bir kavram olarak kutsal aklın yeri, ayıncı özellikleri, bilgilenme/teallüm, sezgi, hayal gücü ve mucize gibi kavramlarla ilişkisi incelenmiştir. Bu bağlamda İbn Sina peygamberliğin çeşitli basamaklarından söz eder. Kutsal akü, yani akla dayalı peygamberlik, akün eylemlerinin ve peygamberlik güçlerinin en üst düzeyinde bulu¬nur

Anahtar Kelimeler

Peygamberlik, Kutsal Akıl, Varlık Düzeni, Heyulânî Akıl, Bilmeleke Akıl, Bilfiil Akıl , Müstefâd Akıl, Faal Akıl

THE RELATIONSHIP BETWEEN HOLY INTELLECT AND PROPHECY BY IBN-I SINA

Öz

Avicenna bases the prophecy regarding its value of existence, its function and its achievement with the concept of holy intellect that he has been attach his teaching of intellect. At this article firstly it has been investigate where is the holy intellect in the order of existence. The holy intelect finds at the highest place of rising process beginning from first matter through the universe of intelligences and the First Cause in the order of existence
Afterwards it has been taken up degrees of intellect inside its relation with the intellectual objects. According to Avicenna the human soul, at birth, possesses a potentiality for receiving intellectual object. This stage is called as material intellect. A man secures the propositions including the first principles of thought, but not thinking them yet, he has intellect in habitu. When a man secures the abstract concepts and secondary intellectual objects, but without thinking them at the moment, he has actual intellect. The condition of human intellect thinking intellectual objects actually called acquired intelect, for the reason acquired from the emanation of the Active Intellect. In addition to this the holy intellect is described private contition of material intellect from type of intellect in habitu.
Finally it has been investigate the holy intellect, as a concept attached the teaching of intellect to explain the problem of prophecy, its place and distinctive qualities and relation with the concept as education, intuition, imagination and miracle. In this respect Avicenna take about different degrees of prophecy. The holy intellect, namely prophecy propped up intellect, finds at the highest of the action of intellect and the powers of prophecy.

Anahtar Kelimeler

Prophecy, The Holy Intellect, The Order of Existence, Material Intelllect, Intellect in Habitu, Actual Intellect, Acquired Intellect, Active Intellect

Kaynakça

• ATAY, Hüseyin; bn Sina da Varl k Nazariyesi, Ankara 1983.
• AYDIN, Hasan; Gazzâlî Ve bn Rü d e Göre Mucize , Kelam Ara t rmalar Dergisi, Say : 6/2 (2008). BOLAY, M. Naci; Farabi ve bn Sina da Kavram Anlay , Milli E itim Bakanl Yay., stanbul 1990. C HAN, Ahmet Kamil; bn Sina ve Gazali de Bilgi Problemi, nsan Yay., stanbul 1998.
• Cürcânî, Seyyid erif; Kitâbü t-Tâ rifât, stanbul 1318. DA , Mehmet; Farabi nin ki Yap t , Ondokuz May s Üniversitesi, lahiyat Fakültesi Dergisi, Say : 14-15, Samsun 2003.
• DA , Mehmet; bn Sina n n Psikolojisi, bn Sina-Do umunun Bininci Y l Armaan içinde, Türk Tarih Kurumu Bas mevi, Ankara 1984.
• DURUSOY, Ali; bn Sina Felsefesinde nsan ve Âlemdeki Yeri, Marmara Üniversitesi lahiyat Fakültesi Vakf Yay., stanbul 1993.
• FARAB ; Fusûsu l-Hikem, es-Semerâtü l-Merziyye fî ba z er-Risâlât el- Farabiyya içinde, ne r.: Dietrici, Leiden 1890.
• FARAB ; Kitâbü Ârâi l-Ehli l-Medîneti l-Fâz la, ne r: A. Nasri Nâdir, Beyrut 1985.
• GAZÂLÎ; Meâricü l-Kuds fî Medâric-i Mârifeti n-Nefs, Dârü l-Kütübü l- lmiyye, Beyrut, Tarihsiz.
• GAZÂLÎ; Mi katü l-Envâr, Mecmûat-i Resâil-i mam Gazâli içinde, Dârü l- Kütübü l- lmiyye, Beyrut-Lübnan 1994. (Türkçe si: Nurlar Feneri, (çev.: Süleyman Ate ), Bedir Yay., stanbul 1994).
• GUTAS, Dimitri; bn Sina Felsefesinde Hayal-Olu turucu Güç ve A k n Bilgi , (çev.:M.Cüneyt Kaya), MÜ lahiyat Fak. Dergisi, Say : 35, 2008/2.
• BN S NA, el- ârât ve t-Tenbihât, Tûsî erhi ile birlikte n .r: Süleyman Dünyâ, Kahire 1985.
• BN S NA, el-Mebde ve l-Meâd, ne r.: A. Nûrânî, Tahran 1984.
• BN S NA, Tefsîr-ü Âyete n-Nûr, Ne reden: Hasan Âsî, et-Tefsîrü l-Kur ânî ve l- Lugâti s-Sûfiyye fî Felsefeti bni Sina içinde, Beyrut 1983.
• BN S NA; el-Hudûd ve r-Rusûm, ne r.: Abdü l-Amr el-A sam, el-Mustalâhu l- Felsefî inde l-Arab içinde, Ba dat 1985
• BN S NA; el-Kerâmât ve l-Mu cizât ve l-Eâcib, ne r.: Hasan Âsî, et-Tefsîrü l- Kur ânî ve l-Lugâtü s-Sûfî fî Felsefet-i bn Sina içinde, Beyrut 1983.
• BN S NA; e - ifâ fi n-Nefs, ne r: G. C. Anawati, Said Zayed, Kahire 1975.
• BN S NA; sbâtü n-Nübüvvât, ne r: Mustafa Galib, bn Sina içinde, Beyrut 1981. BN S NA; Kitabü n-Necât, ne r: Macid Fahri, Beyrut 1985
• . BN S NA; Risâle fi n-Nefs ve Bekâihâ ve Meâdihâ, ne r.: Ahmet Fuat el-Ahvânî, Ahvâlü n-Nefs içinde, M s r 1952.
• HVÂN-I SAFÂ, Resâilü hvân- Safâ, Butros Bustânî, Beyrut 1957.
• K NDÎ; Felsefî Risaleler, (çev. Mahmut Kaya), z Yay., stanbul 1994. KUTLUER, lhan; Ak l ve tikad, z Yay., stanbul 1996.
• MEDKUR, brahim; Farabi, slam Dü üncesi Tarihi içinde, C. II, ed.: M.M. erif, çev.: Kas m Turhan, nsan Yay., stanbul 1990.
• NASR, Seyyid Hüseyin, slam Kozmoloji Ö retilerine Giri , çev.:Nazife i man, nsan Yay., stanbul 1985.
• OKUMU , Mesut; Kur an n Felsefî Okunu u, Ara t rma Yay nlar , Ankara 2003. RAHMAN, Fazlur; Prophecy in Islam: Philosophy and Orthodoxy, The University of Chicago Press, London 1978.
• AH N, Hasan; Farabi nin Vahiy Anlay , (Uluslararas Farabi Sempozyumu, 7-8 Ekim 2004), Bildiriler, Elis Yay nlar , Ankara 2005.
• AH N, Hasan; slam Felsefesi Tarihi Dersleri, lahiyat Yay., Ankara 2000. Taylan, Necip; slam Dü üncesinde Din Felsefeleri, Marmara Ünv. lahiyat Fak. Vakf Yay., stanbul 1994.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya, K vamettin Burslan; Farabi, Kanaat Kitabevi, tarihsiz