Palangadan Kasabaya Arçar (Şeriyye Sicilleri Ve Temettuat Defterine Göre)

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 34, 63 - 87, 01.06.2013

Hava Selçuk

Öz

Bu araştırmada, günümüzde Bulgaristan sınırları dâhilinde küçük bir yerleşim birimi olan Arçar’ın XVIII. ve XIX. yüzyılın ortalarındaki demografik, sosyo-ekonomik yapısı incelenmiştir. Çalışmanın kaynakları dönemin Şeriyye Sicilleri (defterde 1798 yılından başlayıp 1828 yılına kadar devam eden miras davaları, aile, vesayet, adlî olaylar, görevli tayinleri, vergi vb. konuların yer aldığı iktisadî ve içtimaî olayları içeren belgeler bulunmaktadır) ve 1844–1845 (1260–1261) yıllarında yapılan sayımların sonunda düzenlenen “Arçar Temettuat Defteri”dir. Adı geçen defterin verdiği bilgiler doğrultusunda Arçar Kasabası’nın Osmanlı iskân siyaseti ve yerleşimi açısında da bir değerlendirilmesi yapılacaktır. Başlangıçta bir palanga olan kasaba, stratejik önemini özellikle Tuna kıyısında olması münasebetiyle Osmanlı Devleti’nin elinden çıkana kadar muhafaza etmiştir. Arçar Palangası 100 yıllık süre zarfında sıradan bir yerleşim birimi olmaktan ziyade askeri yerleşim birimi olarak mevcudiyetini sürdürmüştür

Anahtar Kelimeler

Arçar, Palanga, Şeriyye Sicili, Temettuat Defteri, İskân

From Palaga to town:Archar (According to Seriyya Sicili and Temettuat Register Archar)

Öz

In this study, demographic and socio-economical structure of Arçar, what is a small settlement within Bulgaria, in 18th and mid-19th century is researched. Main sources of the study are Şeriyye Registry (The record book in question includes documents covering such the economic and social events as heritage cases, family, tutelage, judicial cases, appointment decisions of some officials, tax) of the period (from year 1798 to 1828) and “Archar Book of Temettuat” composed after 1844-1845 censual inspections. Under the lights of the information obtained from the subject book, Archar Village is evaluated in terms of Ottoman settling policy. The town, which was a burton at first, has maintained its strategic importance until it has parted from Ottoman Empire. Burton of Archar has existed as a military settlement rather than a civil settlement during the subject 100 year period

Anahtar Kelimeler

Archar, Burton, Şeriyya Registry, Temettuat Book, Settlement

Kaynakça

• A. Arşiv Belgeleri
• ML.VRD.TMT.d, No:15910 Arçar Temettuat Defteri
• Vidin Şer’iyye Sicillleri 5, 6, 8, 9, 11, 19, 13, 25 a, 36, 19, 34, 37, 38, 43, 44, 47, 50, 52, 53, 54, 55, 61, 63, 66, 67, 71, 79, 84, 167, 168, 169, 184, 305, 310, 346.(Numaralı Şer’iyye Sicilleri)
• B. Araştırma Eserler
• DEFTERDAR SARI MEHMED PAŞA, Zübde-i Vekayiat: Tahlil ve Metin (1066– 1116/1656–1704), Haz. Abdulkadir Özcan, TTK, Ankara 1995.
• ERTAŞ, M. Yaşar, “İbrahim Hamdi’ye Göre Silistre’den Vidin’e Tuna Kıyısındaki Osmanlı Şehirleri”, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Türk-Bulgar İlişkileri Bildirileri, Eskişehir 2005, s. 249–250.
• HALAÇOĞLU, Yusuf, “Derbend”, DİA , C.9, 162-164
• KÖKSAL, Osman, “Balkanlarda Birlikte Yaşama Standardının Göstergesi Olarak XIX. Yüzyıl Ortalarında Bir Osmanlı Ordugah Kasabasının Demografik, Sosyo-Ekonomik Panoraması”, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi TürkBulgar İlişkileri Bildirileri, Eskişehir 2005, s. 217–228.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat, “Osmanlı İktisadi Yapısı”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, c.I, Editör: E. İhsanoğlu, İstanbul 1994.
• SELANİKLİ MUSTAFA EFENDİ, Tarih-i Selaniki (1595–1600), C. II, Hazırlayan: Mehmet İpşirli, TTK, Ankara 1999.
• SELÇUK, Hava,”Vidin’de Toplumsal Hayat: 13 Numaralı Şer’iyye Siciline göre (1698–1699), Karadeniz, Sayı: 14, 2012, s.27–46.
• SELÇUK, Hava, “Yakınçağda Vidin (Darü’l-Cihad ve’l-Mücahidin Mahrusa-i Vidin), Balkanlarda Osmanlı Şehirleri, (yayınlanacak)
• ORHONLU, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğunda Derbend Teşkilatı, İstanbul 1990.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.II, İstanbul 1971.
• ÜNAL; Mehmet Ali, Osmanlı Tarih Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2011.
• ZIROEVİC, Olga, “Palanga”, (La Ville Balkanique, 15.-19. Siécle Studia Balkanica 3, Sofya,1970), (Çev: Murat Özyüksel), Tarih ve Toplum Dergisi, Sayı: 44, İletişim Yay., İstanbul 1987, s. 48-50.