THE RELATIONSHIP BETWEEN PUNISHMENT AND THE PROTECTION OF BENEFITS IN ISLAMIC CRIMINAL LAW”

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 34, 144 - 170, 01.06.2013

Nazım Büyükbaş

Öz

This article is about the aims and benefits of “Hadd” and “Qisas” punishments in İslamic Law. In Islamic Criminal Laws, It is important to determine the aims of the punishments which given against the crimes concerned about the rights of individuals and society. And with this article, it’s shown that Punishment is an application wich aimed protecting the benefits and interests of society from corruptions. The issues are studied in the light of arguments of Gazzali, Izz b. Abdisselam, Shatıbi, Shah Valiyullah ed-Dehlevi and Muhammed Tahir b. Asur and other Islamic scholars who are interested in this aspect of Islamic Criminal Law

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Punishment, Benefit, Qisas (Retaliation), Hadd

İslam Ceza Hukukunda Cezalandırma Ve Maslahatların Korunması Arasındaki İlişki

Öz

Bu makale, İslam Ceza Hukukunda had cezaları ve kısas cezasının konuluşunda gözetilen amaç ve faydalar hakkındadır. İslam Ceza Hukukunda fert ve cemiyet haklarını alakadar eden suçlara karşı verilen cezalarda bulunan amaçları tesbit etmek önemlidir. Bu çalışmayla, cezalandırmanın toplumun maslahat ve menfaatlerini mefsedetlerden koruma amacına matuf bir uygulama olduğu gösterilmiştir. Belirtilen konular, bunları farklı bir bakış açısı ile ele alan Gazzâlî, İzz b. Abdisselam, Şâtıbî, Şah Veliyullah Dihlevî ve Muhammed Tâhir b. Âşûr’un görüşleri ışığında incelenmeye çalışılmış ve bu konulara dikkat çeken diğer alimlerin fikirlerine yeri geldikçe işaret edilmiştir

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Cezalandırma, Maslahat, kısas, hadd

Kaynakça

• Ali Haydar Efendi (1353/1934), Dureru’l-Hukkâm Şerhu Mecelleti’l –Ahkâm, 1.baskı, Darü’l –Ceyl, Beyrut 1991.
• Âmidî, Seyfüddîn Alî b. Muhammed b. Salim es-Sa'lebî el- (631/1233), el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, 1. baskı, Darü'l-Kütübi'l-Arabî, Beyrut h.1404.
• Âşûr, Muhammed Tâhir İbn (1394/1973), Makâsıdü'ş-Şerîati'l-İslâmiyye (Nşr. Muhammed Tâhir el-Meysâvi), 2. baskı, Dârün-Nefâis, Ürdün 2001.
• Avcı, Mustafa , Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar , Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2004.
• Azimâbâdî, Ebu-t Tayyib Muhammed Şemsulhak (1329/1911), Avnu’l Ma’bûd Şerhi Ebû Dâvud, 2. Baskı, Dâru’l-Kütübi’l’İlmiyye, Beyrut 1995/1410.
• Bardakoğlu, Ali “ Katil” , DİA, XXV, s. 45.
• Bayraklı, Bayraktar , Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’ân Tefsiri, Bayraklı Yayınları, İstanbul 2001.
• el- Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail (194-256/810-869), el-Câmiu'sSahîh (thk. ve tal. D. Mustafa Dîb el-Buğâ) 3. baskı, Daru İbn Kesir, Beyrut 1987/1407
• el-Cezîrî, Abdurrahman b. Muhammed , el-Fıkhu ale’l-Mezahibi’l- Erbaa, 3. baskı, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye Beyrut 2003 (Cezîrî, Abdurrahman “Dört Mezhebe Göre İslâm Fıkhı” , (Çev: Mehmet Keskin), 1. Baskı, Çağrı Yayınları, İstanbul 1994)
• el–Cüveynî İmâmu’l-Harameyn Ebu’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdullah (478/1085), el-Burhân fî usûli’l-fıkh (thk. Abdülazim Mahmud ed-Dîb), Daru’l-Vefâ, Kâhire 1999.
• Damad, Şeyhîzâde Abdurrahman b. Muhammed El-Hanefî (1078/ 1667-68), Mecmau'l-Enhur Fi Şerhu Multeka'l-Ebhur( tah. Halil İmran el-Mansûr) , Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye , Beyrut 1998.
• ed-Dârimî , Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. el-Fadl b. Behram (255/869), Müsnedü’d-Dârimî el-Ma’rûf bi Süneni’d-Dârimî (Thk. Ahmed Zemrli ) 1. Baskı, Dâru’l Kitabi’l-Arabî, Beyrut 1407 h.
• ed-Dihlevî, Şâh Veliyyullâh (1114-1176/1702-1762), Hüccetullâhi’l-Bâliğa (thk: Seyyid Sâbık), Daru’l-Cîl, Beyrut 2005.
• Dönmez, İbrahim Kâfi , “Maslahat”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2003, XXIX, s. 79.
• Ebû Zehra, Muhammed, el-Cerîme, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, Kahire 1976. el-Ensârî , Zekeriya b. Muhammed b. Ahmed b. Zekeriya (826-1423/ 926-1520) Ğâyetü'l-Vusûl Fî Şerhi Lubbi'l-Usûl, Dâru'l-Kütübi'l-Arabiyyeti'l-Kübrâ, Mısır trs
• el-Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed, (450-505/1058-1111), elMustasfâ min İlmi’l-Usûl (thk. Muhammed Abdusselâm AbduşŞâfiî) 1. baskı, Daru’l-Kutubi’l-‘İlmî, Beyrut 1413.
• Hanbel, Ahmed b. (164-241 /780-855) el-Müsned, Müessesetü'l-Kurtuba, Kahire trs Haykel, Bernard, “İslâmî Mezhebleri Yok Ederek Islah Etmek: Şevkânî ve Yemende Onu Tenkit Eden Zeydîler” ( Çev. Nail Okuyucu), İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, 15. Sayı, Nisan 2010, s. 132
• İbn Abdilberr, Ebû Umr Yûsuf b. Abdillah (h. 463), et-Temhid lima fi’l-Muvatta mine’l-Meanî ve’l-Esânîd (tah. Mustafa el-Alevi), Vüzeratu Umûmu’lEvkâf, Mağrib
• İbn Abdisselâm, İzz, Muhtasaru’l-Fevâid fi Ahkâmi’l-Makâsıd /Kav’âidü’sSuğrâ(thk: Salih b. Abdilaziz b. İbrahim Âli Mensûr), Riyad 1997/1417
• İbn Abidin, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdulaziz (1252/1836), Reddu'l-Muhtâr, Dâru'l-Fikr, Beyrut 1992
• İbn Acibe el-Hasenî, Ahmed b. Muhammed, El-Bahru’l-Medîd, 2. baskı, Dâru’lKütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2002
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd el-Endelüsî el-Kurtubî (456/1064) , el-Muhallâ bi’l-Âsâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut ts. Merâtıbü'l-İcma, Beyrut, trs
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed , Tefsîru’lKayyim, 1. baskı, Mektebetu Hilal, Beyrut 1410 h.
• İbn Muhammed el-Huseynî ,Takıyyüddin Ebû Bekr, Kifâyetü’l-Ahyâr Fi-Halli Ğayeti’l-İhtisar (Thk: Ali Abdülhamid Baltacı – Muhammed Vehbi Süleyman), 1. baskı, Dâru’l-Hayr, Beyrut-1414/1994.
• İbn Müflih el Makdisî, Muhammed (708- 763/ 1308-1362), el-Furû’, Dâru'lKutubi'l-İlmiyye, Beyrut h. 1418
• İbn Nuceym, Zeynuddin b. İbrahim b. Muhammed Bahru’r-Râik, 1. baskı, Daru’l Kitübi’l İlmiye, Beyrut 1997
• İbn Teymiyye, Ebü'l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm (728/1328 ) , Minhacu's-Sünneti's-Seniyye fî Nakdi Kelâmi'ş-Şîati ve'l-Kaderiye (thk: Muhammed Reşad Sâlim), Müessesetü Kurtuba, 1.baskı, 1986
• İbnü’l-Hâcib, Ebû Amr Cemâlüddîn Osman b. Ömer b. Ebî Bekr b. Yunus (646/1249), Müntehe’l-Vusûl ve’l-Emel fî ‘İlmeyi’l-Usûl ve’l-Cedel, 1. baskı, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1985 İbnü'l-Münzir, Ebûbekr Muhammed b. İbrahim (318/930), el-İşrâf alâ Mezâhibi Ehli'l-İlm (Tahrîc: Abdullah Ömer el-Bârûdî), Mekke trs
• Kahveci, Nuri, “Hukuk Açısından Cezâ Vermenin Teleolojik Boyutu”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: I, Sayı: 2, 2003, s. 21-36
• el-Karadâvî, Yûsuf “İrtidat Sorunu: Yaşanan Sosyal Değişmeler ve Tehdit Boyutu”, (çev. Osman Güner), Dinbilimleri Dergisi, Haziran 2005, V/2, s. 259-261
• Karaman, Hayrettin , Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kafi Dönmez, Sadrettin Gümüş, Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri, DİB, Ankara 2006, I-V
• Karafî, Ebû’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. İdris b. Abdirrahmân el-Mısrî el- (684/1285), el-Furûk Envâru’l-Burûk fi Envâi’l-Furuk (nşr. Halil Mansur) Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1998, I-IV
• ez-Zahîra (tah. Muhammed Hacı,Said A’rab), 1. baskı, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrut 1994. I-XIV
• Köroğlu, Mehmet , “İslam Ceza Hukunda Ölüm Cezası ve İnfaz Usulleri”, Atatürk Üniversitesi SBE, Erzurum 2004 ( Yayımlanmamış Doktora Tezi)
• Köse, Saffet, “Cihad Şiddete Referans Olabilir mi?” İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2007, sayı: 10, s. 37-69
• Kurucan, Ahmed, “İslâm hukukunda düşünce özgürlüğü”, Atatürk Üniversitesi SBE, Erzurum 2006 ( Yayımlanmamış Doktora Tezi)
• el- Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd (683/1289), El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'lMuhtâr, Matbaatu Halebi, Kahire 1937
• Muhammed, Ziyad, Mekâsıdu’ş-Şerîati’l-İslâmiyye, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2004
• el-Münâvî, Muhammed Abdurraûf , Feyzu’l-Kadîr ,1. baskı, el-Mektebetü'tTicâriyyeti'1-Kübrâ, Mısır 1356.
• Müslim b. el-Haccâc , Ebû'l-Huseyn (261/875), el-Câmiu's-Sahîh (nşr.: M. Fuad Abdülbâki), Kahire, 1374-1375 h.
• en-Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb (303/915–916), es-Sünenü’l-Kübrâ (thk. Abdulğaffâr Süleymân el-Bindârî vdğ.),1. baskı, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1991,
• Pekcan, Ali, İslâm Hukukunda Gaye Problemi: Zarûrîyyat - Haciyyat – Tahsiniyyat, 1.Baskı, Rağbet Yayınları, İstanbul 2003
• el-Pezdevî, Ebû’l-Usr Fahru’l-İslâm Ebû’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Huseyn (482/1089), Usûlü’l-Pezdevî: Kenzu’l-vusûl, Abdülaziz Buhârî’nin Keşfu’l-esrâr şerhi ile, (thk. Muhammed el-Mu’tasımbillah el-Bağdadî) Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut 1997
• er-Râzî, Muhammed b. ‘Umar b. el-Huseyn (606/1209), el-Mahsûl (thk. Tâhâ Câbir Feyyâz el-‘Alvânî), 1.baskı, Câmiatu’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, Riyad 1418h.
• Tefsir-i Kebir Mefâtihu’l-Gayb, 3. baskı, Dâru İhya-i Türasi'l-Arab, Beyrut 1999
• er-Raysûnî, Ahmed, Nazariyyetu’l-Mekâsıd inde’l-İmam eş-Şâtıbî, 4. baskı, elMe’hedu’l-Âlemî, U.S.A. 1995.
• es-Sabûnî, Muhammed Ali, Ahkâm Tefsiri (çev: Mazhar Taşkesinlioğlu), Şâmil Yayınları , İstanbul 2000.
• es-San’ani , Muhammed b. İsmail (1182/1768), Sübülü’s-Selâm, Mektebetu Mustafa el-Halebi, Şam 1960
• es-Savi El-Mâlikî Ebûl Abbas ahmed b. Muhammed el-halveti, (1241/1825-6), Bulğatu’s-Sâlik Li Akrabi'l-Mesâlik, Dârul Mearif, trs
• es-Subkî, Tacuddin (771/1370), el-Eşbâh ve'n-Nezâir, 1.Baskı, Dâru'l-Kütübi'l- İlmiyye, Beyrut 1991.
• es-Suyûtî , Celaleddin Abdurrahman (911/1505), el-Eşbâh ve’n-Nezâir, 1. baskı, Dârul Kütübil İlmiye, Beyrut 1990.
• el-Câmiu’s-Sağir li Ehâdîsi’l-Beşîri’n-Nezîr, Dâru’l-Fikr, Beyrut trs ed-Dürrü'l-Mensûr, Dâru'l- Fikr, Beyrut 1993.
• eş-Şâfiî, Muhammed b. İdris ( 150-204/ 767-819 ), el-Ümm, Dâru’l-Marife, Beyrut 1990/1410.
• eş-Şâtıbî, İbrahim b. Musa b. Muhammed (790/1388), el-Muvâfakât fî Usûli’ş- Şeri’a (thk. Ebû Ubeyde), 1. Baskı, Dâru İbn Affan, Kâhire 1997/1417. Şelebî, Mustafa Ta’lîlü'l-Ahkâm, Beyrut 1981.
• Tabatabâî, Muhammed Hüseyin , El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân, (Çev: Vahdettin İnce) Kevser Yayınları 2000.
• et- Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa (297/909), el-Câmiu’s-Sahîh Sünenu’tTirmîzî (thk. Ahmed Muhammed Şâkir), I-V, Daru İhyâi’t-Turâsi’lArabî, Beyrut trs
• Udeh, Abdulkadîr , Mukayeseli İslâm Hukuku ve Beşeri Hukuk (Çev. Ruhi Özcan, Ali Şafak) Rehber Yayınları, Ankara 1990.
• Yardımcı, Mehmet Murat , “Lehdeki ve Aleyhindeki Görüşleri İtibarıyla Ölüm Cezâsı Sorunu”, Dumlupınar Üniversitesi SBE, Sakarya 1997 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• Yıldırım, Adem, “İslâm Cezâ Hukukunda Suça Misliyle Mukabele Prensibi” İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul 2007( Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• Yıldırım, Celal, Kaynaklarıyla İslâm Fıkhı, Uysal Kitâbevi, 2. Baskı, Konya
• el-Yubi, Muhammed Sa'd b. Ahmed b. Mes'ud , Makasıdü'ş-Şeriati'l-İslâmiyye ve Alakatuha bi'l-Edilleti'ş-Şer'iyye, 1. baskı, Dâru’L-Hicret, Suudi Arabistan 1998.
• Zerkâ, Muhammed (1937), Şerhu’l-Kavâidi’l-Fıkhiyye, Dâru’l- Kalem, Dımeşk 1989.
• ez-Zerkeşî, Şemsuddin Muhammed b. Abdillah, el-Burhan fi Ulumi'l-Kur'ân, Dâru'l-Mârife, Beyrut, ts
• Zeydan, Abdulkerîm , Fıkıh Usûlü (çev. Ruhi Özcan) M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1993.
• Zeyleî, Fahruddîn Osman b. Ali ( 743/1343), Tebyînü'l-Hakâik alâ Kenzi'd-Dekâik, 1. baskı, Matbaatu’l-Emiriye, Bulak Kahire 1313.
• ez-Zeyleî, Cemaleddin Ebû Muhammed (762/1361), Tahrîcu Ehâdîsi’l-Keşşâf ( tah. Abdullah b. Abdurrahman es-Sa’d) Dâru İbn Huzeyme, Riyad, 1. Baskı, 1414.
• ez-Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhul İslâmî ve Edilletüh, 4. baskı, Dâru’l-Fikr, Dimaşk 1405/1985.