1923 Seçimleri ve Basın

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 36, 140 - 165, 01.06.2014

Tekin Demiraslan

Öz

I. TBMM’de yaşanan düşünsel ayrılıklar, I. Grup ve II. Grup adında iki siyasi grubun ortaya çıkmasına neden olmuş, iki grup arasında yaşanan tartışmalar 1 Nisan 1923 tarihinde seçim kararı alınması ile sonuçlanmıştır. Seçim kararının alınmasından sonra, seçim kanununda birtakım düzenlemeler yapılmış ve Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nda değişikliğe gidilmiştir. Yapılan bu değişiklikler doğrultusunda gerçekleştirilen seçimlerde, I. Grup büyük bir zafer kazanmış; II. Grup seçimlere grup olarak katılmamış ve bağımsız adaylar vasıtasıyla mücadele etmeyi uygun görmüş fakat başarılı olamamıştır. Diğer bir grup olan İaşeciler (İttihatçılar) ise seçimlere katılmamıştır. Bu çalışmada, basın organlarında çıkan yazılar doğrultusunda, 1923 seçimlerinin basındaki yansımaları ve basın organlarının gruplara karşı yaklaşımı üzerinde durulmuştur. Basındaki gelişmelerden hareketle, I. Grup’un başarısının, II. Grup’un ve İttihatçıların seçimlere grup halinde katılmamasının ve başarısızlığının nedenleri araştırılmış, Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun grupların faaliyetleri üzerindeki etkisi üzerinde durulmuştur

Anahtar Kelimeler

1923 seçimleri, I. Grup, II. Grup, Tevhid-i Efkar, Hakimiyet-i Milliye, Tanin

1923 ELECTIONS AND PRESS

Öz

Ideational differences in the first Turkish Grand National Assembly led to the formation of two different political groups namely the 1st Group and the 2nd Group, and the rivalry between the two culminated in the elections on 1 April 1923. Following the decision to hold elections, several changes to the electoral law was conducted; and the Hıyanet-i Vataniye(High Treason) law was amended. Within the framework of those changes, the 1st Group won a landslide victory in the elections, while the 2nd Group did not run in the elections as a political group and contested via independent candidates. Nevertheless, the 2nd Group could not be successful in the elections. Another group, İaşeciler (İttihatçılar- Unionists) did not run in the elections. Reflections of the 1923 elections in the news media and the approaches of the media organs to different groups are evaluated. Based on the reflections in the newspapers, the underlying reasons for the success of the 1st Group, the relative failure of the 2nd Group and the abstention of the İttihatçılar(Unionists) from the elections as well as the impact of the Hıyanet-i Vataniye law are investigated

Anahtar Kelimeler

1923 elections, 1st Group, 2nd Group, Tevhid-i Efkar, Hakimiyet-i Milliye, Tanin

Kaynakça

• ALPASLAN Teoman, Topal Osman Ağa, Kum Saati Yay. İstanbul 2007. ALPKAYA Faruk, Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu 1923-1924, İletişim Yay., İstanbul 2009.
• ARAR İsmail, Atatürk’ün İzmit Basın Toplantısı, 16/17 Ocak 1923, Yenigün Yay., İstanbul 1997.
• ARMAOĞLU Fahir, Seçim Sistemleri, AÜSBF Yay., Ankara 1953.
• ATATÜRK Mustafa Kemal, Nutuk, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1997.
• AYDEMİR Şevket Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal 1922–1938,Remzi Kitabevi, İstanbul 1999.
• ÇEVİK Zeki, Milli Mücadele’de “Müdafaa-i Hukuk’tan Halk Fırkası’na” Geçiş 1918–1923, (Yayına Hazırlayan: Berna Türkdoğan), ATAM, Ankara 2002.
• DEMİREL Ahmet, Birinci Mecliste Muhalefet İkinci Grup, İletişim Yay., İstanbul 2011.
• GOLOĞLU Mahmut, Milli Mücadele Tarihi IV 1921–1922 Cumhuriyete Doğru, T. İş Bankası Yay. İstanbul 2010.
• GOLOĞLU Mahmut, Milli Mücadele Tarihi V 1923 Türkiye Cumhuriyeti, T. İş Bankası Yay., İstanbul 2011.
• GÜNEŞ İhsan, I. TBMM’nin Düşünce Yapısı(1920-1923), T. İş Bankası Yay., İstanbul 2009.
• KABACALI Alpay, Türkiye’de Siyasi Cinayetler, Altın Kitaplar, İstanbul,1993.
• SEZEN Saim, Seçim ve Demokrasi, Gündoğan Yayınları, Ankara 1994.
• TUNÇAY Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923–1931, Cem Yayınevi, İstanbul 1992.
• VELİDEDEOĞLU Hıfzı Veldet, İlk Meclis, Milli Mücadelede Anadolu, Çağdaş Yay., İstanbul 1990.
• AKBAL İsmail, “Komitacı Eylemlerin Son Temsilcisi İsmail Hakkı Tekçe ve Faaliyetleri”, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 7, S. 13, Bahar 2011, s. 70-102.
• ALKAN Mehmet Ö., “Türkiye’de Seçim Sistemi Tercihinin Misyon Boyutu ve Demokratik Gelişime Etkileri” Anayasa Yargısı 23 Anayasa Mahkemesi’nin 44. Kuruluş Yıldönümü Nedeniyle Düzenlenen Sempozyumda “Türki Cumhuriyetler, Komşular ve Anayasal Sorunlar ve Türkiye’de Seçim Sistemleri” Konulu Sempozyumda Sunulan Bildiriler, 25-26 Nisan 2006 s.133-165.
• BOLAT Bengül - Tekin Demiraslan, “Lozan Görüşmeleri Sırasında Mecliste Ortaya Çıkan II. Grup Muhalefeti ve Basına Yansıması”,Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.53 (Lozan Antlaşması Özel Sayısı), 2013, s.29–60.
• DEMİRASLAN Tekin, 1923 Milletvekili Seçimleri ve Basın(Hâkimiyet-i Milliye Tanin, Tevhid-i Efkâr), Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler. Enstitüsü., Tarih Anabilim Dalı,Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Kırşehir 2013.