Ahmet Hamdi Akseki’de Ahlaki Sorumluk

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 38, 209 - 225, 01.06.2015

Salih Yalın

Öz

Ahmet Hamdi Akseki ülkemizin önde gelen fikir adamlarından birisidir. Bu çalışmada onun ahlaki sorumluluk hakkındaki düşünceleri ele alınmıştır. Sorumluluk, kişinin kendi davranışlarının veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir. Akseki’ye göre akıl ve irade sahibi her insan yaptığı eylemlerden ve niyetlerinden sorumludur. İnsan akıl, irade ve seçim gücüne sahip olduğu için sorumludur. Bu bağlamda sorumluluğun biri kasıt ve niyet için, diğeri de kasıt ve niyetin sonucu olan fiil için olmak üzere iki boyutu vardır. Fiillerde ahlaki açısından önemli olan niyet ve maksattır. Sorumluluğun akıl ve hürriyet olmak üzere iki şartı vardır. Sorumluluk iradi olarak yaptığımız davranışlarda ortaya çıkar. İslam dini nazarında asıl sorumluluk şahsi sorumluluktur. İrade ve ihtiyar sahibi bir varlık olarak her birey yaptığı işlerden bizzat sorumludur. Hiç kimse bu sorumluluğun dışında bırakılamaz. Ahlaki sorumluluk üç aşamalı olarak gerçekleşir: 1. Vicdanî sorumluluk, 2. Kanunî sorumluluk veya insanlara karşı sorumluluk, 3. Uhrevî sorumluluk. Akseki, vicdanî ve hukuki sorumluluğun da etkisini kabul etmekle birlikte, davranışlarımıza yön vermede asıl etkili olanın uhrevî sorumluluk olduğunu düşünür

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Akseki, Ahlaki Sorumluluk, Vicdanî Sorumluluk, Toplumsal Sorumluluk, Uhrevi Sorumluluk

MORAL RESPONSIBILITY IN AHMET HAMDI AKSEKI

Öz

Ahmet Hamdi Akseki is one of the leading intellectuals of our country. In this study, his thoughts about moral responsibility were discussed. Responsibility is person's undertake own behaviors or the consequences of any event within its jurisdiction. According to Akseki; everyone who has mind and will is responsible for their actions and intentions. Human is responsible due to having mind, will and selection ability. In this context, there are two dimensions for responsibility: 1. for purpose and intent, 2. for actions resulting from purpose and intent. Intention and purpose are the most important things morally for acts. There are two conditions for responsibility: mind and freedom. Responsibility arises in our willed behaviors. In Islam, the main responsibility is personal responsibility. Each person as a willed being is personally responsible for what they did. No person shall be excluded from this responsibility. Moral responsibility occurs in three stages: 1. Conscientious responsibility, 2. Legal or Social responsibility 3. Hereafter responsibility. Akseki, accepts the impact of the conscientious and legal responsibilities. However, in his opinion, hereafter responsibility is more effective in directing our behavior

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Akseki, Moral Responsibility, Conscientious Responsibility, Legal or Social Responsibility, Hereafter Responsibility

Kaynakça

• Abdurrahman Şeref, İlm-i Ahlak, Matbaai Âmire, İstanbul 1316.
• Adanalı, Ahmet Hadi, “İnsan İradesi ve Ahlaki Sorumluluk”, İslam Ahlakı Temel Konular Güncel Yorumlar, ed. Muhammet Şevki Aydın-Ahmet Hadi Adanalı, Dib Yay. İstanbul 2014.
• Akarsu, Bedia, “Sorumluluk” Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1994.
• Akarsu, Bedia, Çağdaş Felsefe-Kant’tan Günümüze Felsefe Akımları, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1994.
• Akseki, Ahmet Hamdi; Ahlak Dersleri, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1968.
• Altıntaş, Hayrani; İslam Ahlakı, Akçağ Yay., Ankara 1999.
• Babanzade Ahmet Naim, İslam Ahlakı’nın Esasları, Yücel Yay., İstanbul 1963.
• Çağrıcı, Mustafa; Ana Hatlarıyla İslam Ahlakı, Ensar Neşriyat, İstanbul 1991.
• Çankı, Mustafa Namık, Ahlak, Devlet Matbaası, İstanbul 1928.
• Draz, M. Abdullah; Kur’an Ahlakı, (çev. Emrullah Yüksel-Ünver Günay), İz Yay. İstanbul 2002.
• Erdem, Hüsameddin; Ahlak Felsefesi, Hü-Er Yay., Konya 2002. Erdem, Son Dönem Osmanlı Düşüncesinde Ahlak, Konya 1996. Fahri, Macid; İslam Ahlak Teorileri, (çev. Muammer İskenderoğlu-Atilla Arkan), Litera Yay. İstanbul 2004.
• Güngör, Erol; Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak, Ötüken Yay., İstanbul 1995.
• Kam, Ömer Ferid, Mebadii Felsefeden İlm-i Ahlak, Vilayet Matbaası, Ankara 1339-1341.
• Pazarlı, Osman; İslamda Ahlak, Remzi Kitabevi, İstanbul 1980.
• Pieper, Annemarie, Etiğe Giriş, (çev. Veysel Atayman-Gönül Sezer), Ayrıntı Yay., İstanbul 2012. Scheler, Max, Formalism in Ethics and Non-Formal Ethics of Values, (İngilizceye Çev. Manfred S.Frings ve Roger L.Funk), Northwestern University Press, USA 1973.
• TDK Sözlük, Ankara 1998.
• Yıldız, Ahmet, “Max Scheler’in Değer Anlayışı”, Ankara Üniversitesi SBE, Ankara 2007, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Yıldız, Kemal “Sorumluluk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2009.