Kıraat Farklılıklarının Anlama Etkisi

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 39, 163 - 181, 01.12.2015

Ömer Özbek

Öz

Kıraatlerin tefsire etkisi öteden beri tartışılagelmiştir. Kıraatlerde bulunan ihtilaflar Kur'an’ın farklı şekillerde okunmasına imkân sağlamıştır. Bir kısım kıraat vecihleri manayı etkilememektedir. Bu makalede kıraat vecihlerinden manaya etkisi olmayan kısmı üzerinde durulmayacaktır. Böyle bir etkinin olduğuna ve anlam zenginliği oluşturan okuyuşlara ilişkin örnekler ön plana çıkarılacaktır. Kıraat farklılıklarından hiç birinin anlama etki etmediğinin söylenebilmesi için tüm farklılığın eda keyfiyetlerinden ibaret olduğu düşünülmüş olmalıdır. Ancak durumun böyle olup olmadığı, bir takım örnekler bağlamında ortaya konulmalıdır. Bu amaçla makalede çeşitli ayetlerdeki kıraat farklılıkları ve müfessirlerin bu farklı okuyuşlara göre ayetlere vermiş oldukları anlamlar incelenecek ve kıraat farklılıklarının anlama etkisinin olup olmadığı tespit edilecektir. Böyle bir etki var ise bu etkinin ayetin genel manasını da değiştirebilecek ve ondan çıkarılacak Fıkhî bir hükmü etkileyecek kadar büyük olup olmadığı örneklerden çıkarılmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Kıraat farklılıkları, Vücuh, Rivayet, Kur'an’ı anlama, Ayetlerin anlamı

EFFECTS OF VARIED QURANIC READINGS TO THE MEANING

Öz

The impact of Varied Qur'anic Readings on interpretation has been debated all along. Varied Qur’anic Readings had let reciters read the Qur’an in different ways. Some variations of readings do not affect the meaning. In this article, unvaried readings will be out of our attention. The main aim of the article is to put forth some examples that showed these effects and enriched meanings. In order to say that Varied Qur’anic Readings do not any effect on meaning, it is necessary to show that these variations should only be in recitation manners. But, since this is not the case, some opposite examples should be presented. So, in this article, certain verses will be dealt with in terms of varied readings and approaches of commentators will be examined according to these verses: Had they considered varied readings and did these readings have any impact for their understandings? If there is such an effect, that can change the overall meaning of this verse and this effect would cause variations which are large enough to affect verdicts derived by jurisprudence. In this article, these questions also will be answered: Are there really varied Quranic readings and is there any statement about this matter came Prophet? If there are, did commentators accept effects of these different readings on understanding? Also, can one determine that any of these readings superior to the others? If there is not any superiority among them, are all of these meanings considered within the Quranic scope or not? After giving enough examples from the Quran to highlight the matter, the idea "Recitation of the differences have no effect on the meaning" will be examined, whether it is true or false. This is also a goal of the study

Anahtar Kelimeler

Qiraat, Recitation, Varied readings, Vujuh, Narrations, understanding of the Qur'an, understanding of the ayats

Kaynakça

• Ahmed Muhammed, Ahmed Halid, Muhammed Halid Mansur, Mukaddimat fi'l-kıraat, Daru Ammar, Ürdün 2001.
• ÂSIM EFENDİ, Mütercim Ahmed, El-Okyanûsu’l-Basît Fî Tercemet-İ Kâmûsi’l-Muhit İstanbul 1887.
• Bazemül, Muhammed b. Ömer, el-Kıraât ve Eseruhâ fi't-Tefsîr ve'l-Ahkâm, y.y. 1992.
• el-Bennâ, Şihâbuddîn eş-Şeyh, Ahmed b. Muhammed b. Ahmed ed-Dimyati, İthâfü Füdalai'l-Beşer fi'l-Kıraati'l-Arbaati Aşer, Beyrut 2011.
• Birışık, Abdülhamit, “Kıraat”, DİA., XXV, 426, İstanbul 2002.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-sahîh, İstanbul 1979.
• Bursevî, İsmail Hakkı, Ruhu’l-Beyân Kur'an Meali ve Tefsiri, (Terc. Ömer Çelik, Mustafa Çiçekler ve diğerleri), Erkam Yay., İstanbul 2009.
• Çetin, Abdurrahman, Kıraatların Tefsire Etkisi, Bursa 1996.
• Dânî, Ebû Amr Osman b. Saîd (ö. 444/1053), et-Teysîr fi’l-Kıraâti’s-Seb‘, (Nşr. Otto Pretzl (ö. 1941), Devlet Matbaası, İstanbul 1930.
• Duman, M. Zeki, Beyânu’l-hak (Kur'an-ı Kerim’in Nüzul Sırasına Göre Tefsiri), Fecr Yay., 2. Baskı, I-III, Ankara 2008.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as b. İshak b. Beşir b. Şeddâd b. Amr el-Ezdî es-Sicistânî, Sünen-i Ebî Dâvûd, (Thk. Şuayb el-Arnavût, Muhammed Kâmil Karabeleli), I-VII, Daru Risâletü’l-Alemiyye, 1. Baskı, Riyad 2009.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelüsî, Bahru’l-muhît, I- XVIII, Bulak 1928.
• el-Endelüsî, Ebû Abdillah Muhammed b. Şureyh, el-Kâfî fi Kıraâti’s-seb‘, (Thk. Ahmed Mahmud Abdussemi‘ eş-Şafiî), Beyrut tsz.
• Enes B. Malik, İbn Amir el-Asbahî el-Medenî, Muvatta, Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, (Thk. Muhammed Fuad Abdulbaki), Beyrut 1985.
• Eren, Cüneyt, Dil ve Üslup Açısından Kur'an, Işık Yay., İstanbul 2014 Fırat Yavuz, “Kıraat Tertîl ve Tilâvet Kavramlarının Anlamsal Araştırma ve Karşılaştırması”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 13, s. 257-273, Kayseri 2002.
• Heysemî, Ali b. Ebî Bekr, Mecme‘u’z-Zevâid ve Menbeu’l-Fevâid, I-X, 2. Baskı, Beyrut 1967.
• Hindevî, Ali İsmail Seyyid, el-Camiu'l-mufid fi şerhi'ş-şatibiyye fi'l-kıraati's-seb'a, Daru'l- Kimme, İskenderiyye 2011.
• İbn Atiyye, Abdülhak b. Ğalib, el-Muharrerü’l-vecîz, Fas 1991.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân, el-İhsân bi tertibi sahih-i İbni Hibbân, I-X, Beyrut 1987.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fida İmamüddin İsmail b. Ömer, Fedâilü’l-Kur'an (Zeylü Tefsîr-i İbni Kesîr), Mısır tsz.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim, Te’vîlü Müşkilü’l-kur'an, 3. Baskı, Beyrut 1981.
• İbn Hâleveyh, Ebû Abdillâh el-Hüseyn b. Ahmed b. Hâleveyh b. Hamdân el-Hemedânî en- Nahvî, Muhtasar fî şevâzi’l-Kur'an Muhtasar fî şevâzi’l-Kur'an, Kahire 1995.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem b. Ali, Ebu’l-Fadl Cemâlüddin el-Ensârî er- Ruveyfi’î el-Afrikî, Lisânü’l-Arab, I-XV, Daru Sâdır, Beyrut 1968.
• İbn Mücâhid, Ebû Bekir b. Ahmed b. Musa b. el-Abbas et-Temîmî, el-Bağdâdî, Kitabü’s- seb’a fi’l-kıraât, (Thk. Şevki Dayf) Daru’l-Mearif, Mısır 1972.
• İbn Muhaysın, Muhammed Salim, el-Muğnî fî Tevcîhi’l-Kıraâti’l-Aşri’l-Mütevâtire, Beyrut 1993.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velid Muhammed b. Ahmed, el-Kurtubî, Bidâyetü’l-müctehid ve Nihâyetü’l-muktesid, I-II, Kahire tsz.
• İbnü’l-Cezerî, el-Hafız Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed, ed-Dimeşkî, en-Neşr fi Kırâati’l-Aşr, I-II, (Thk. Ali Muhammed ed-Debbâ’), Mısır tsz.
• İbnü’l-Cezerî, Müncidü’l-mukriîn ve mürşidü't-tâlibîn, Kahire tsz.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem b. Ali, Ebu’l-Fadl Cemâlüddin el-Ensârî er- Ruveyfi’î el-Afrikî; Lisânü’l-Arab, I-XV, Daru Sâdır, Beyrut 1968.
• İltaş, Davut, Usulcülerin Nesih Anlayışı ve Çağdaş Tefsircilerin Yanılgıları, Kayseri 2014.
• el-İsmail, Muhammed b. İsmail, İlmu'l-kıraat, Mektebetu Tevbe, Riyad 2000.
• Karaçam, İsmail, Kur'an'ın Nüzulü ve Kıraatı, İfav Yay., İstanbul 2012, s. 235.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Cam'i li ahkâmi'l-Kur'an, Beyrut ts.
• Malik B. Enes, b. Malik b. Amir el-Asbahî el-Medenî, Muvatta, Dâru İhyai’t-Turasi’l- Arabî, (Thk. Muhammed Fuad Abdulbaki), Beyrut 1985.
• Mes'ud, Muhammed, Ali Hasan İsa, Eseru'l-kiraati'l-Kur'aniyye fi'l-fehmi'l-luğaviyye, Daru's-Selam, Kahire 2009.
• Muhaysin, Muhammed Salim, el-Kıraat ve Eseruha fi U’lumi’l-Arabiyye, I, Kahire 1983.
• Müslim, İbn Haccac el-Kuşeyrî, Sahih-ü Müslim, Dârü’t-Tıbâati'l-Âmire, Kahire 1911.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman b. Şuayb, es-Sünen, Mısır 1964.
• Önen, Hacı, “Kıraatların Fıkhî Hükümlere Etkisi” Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 15, sayı 2, s. 1-25, Diyarbakır 2013.
• Özbek, Ömer, Sıbtu’l-Hayyât’ın El-İhtiyâr Fî Kırââti’l-’Aşr Adlı Eserinin Kıraat İlmi’ndeki Yeri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dnş. Prof. Dr. Erdoğan Pazarbaşı), EÜSBE, Kayseri 2015.
• Râzî, Muhammed b. Ömer, Mefâtihu’l-ğayb, (Tefsiri Kebîr), Mısır 1938.
• Şaban, Zekiyüddin, Usûlu'l-Fıkhi'l-İslamî, Mektebetu'l-Hanefiyye, y.y. 1996.
• Şaban, Zekiyüddin, İslam Hukuk İlminin Esasları, (Trc. İbrahim Kafi Dönmez), T.D.V.Y., Ankara 1996.
• Şâfiî Muhammed b. İdrîs, er-Risâle, (Nşr. Ahmed Muhammed Şakir), Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1939.
• Şendî İsmail, “Takiyyüddin Abdülbasit, Fukaha’nın İhtilafında Kur'an Kıraatinin Etkileri”, Varied Quranic Restations, yy. 2003.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr b. Yezid b. Galip Ebû Cafer, Câmiu’l-beyân fi te’vîli’l-kur’an, (Thk. Ahmed Muhammed Şakir), Müessesetü’r-Risâle, yy. 2000.
• Ünal, Mehmet, Kur'an'ın Anlaşılmasında Kıraat Farklılıklarının Rolü, Fecr Yay, İstanbul 2005.
• Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdillah, el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’an, I-IV, (Thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim), 1. Baskı, Mısır 1957.