Endüstriyel Miras Turizmi İçin Bir Örnek: Ayancık-Zingal Orman İşletmesi (Sinop)

Yıl 2018, Cilt: 32 Sayı: 44, 121 - 162, 30.06.2018

Mutlu Kaya Cevdet Yılmaz

Öz

Ayancık, Karadeniz Bölgesi’nin Batı Karadeniz Bölümü’nde,
Sinop iline bağlı bir ilçedir. 1929 yılında ilçe merkezine kurulan Türkiye’nin
ilk yabancı sermaye yatırımlarından olan Zingal TAŞ isimli kereste fabrikası ülkemiz
orman sanayinin en eski ve en önemli sanayi tesislerindendir. Şirket Ayancık’ta
havai hat, demiryolu, karayolu, sulu ve kuru oluklar, havuzlar, fabrika içi ulaşım
için tramvay yolları, iskele ve tahmil vinçi gibi çok çeşitli ulaşım tesisleri
ile birçok sosyal tesis inşa etmiştir. Şirketin yerleşmeye getirdiği
gelişmelerle Ayancık 1930’lu yılarda adeta bir Avrupa kasabasına dönüşmüştür.

Zingal Şirketi’nin kurduğu bu fabrika, 1926–1945 yılları
arasında yabancı sermaye eliyle, 1945–1996 arası devlet eliyle, 1996’dan sonra
da özel sektör tarafından çalıştırılmıştır. Ülkemizde yabancı sermaye
tarafından başarı ile işletilmiş bir tesistir. Devletleştirildikten sonra uzun
yıllar karlı olarak çalışsa da ardından zarar ettiği gerekçesiyle
özelleştirilmiş fakat başarısız bir yönetim sonucu özel sektör tarafından da
kısa zaman sonra kapatılmıştır. Yıllardır işletilmeyip çürümeye terk edilmiş
olan fabrika 2011 yılında hurda olarak satılmıştır. Fabrika ortadan kalkmış
olsa da Ayancık geneline yayılmış olan ulaşım sistemine ait kalıntılar,
fabrikanın sosyal tesisleri ve lojmanları, yine orman içi tesislerin bir kısmı
bugün hala ayaktadır. Bu manada Ayancık ülke genelinde ender görülebilecek bir
sanayi mirasına sahiptir.

Bu çalışmada, Ayancık ve yakın çevresinin
endüstriyel miras turizmi açısından taşıdığı potansiyeli ortaya koymak, bu
mevcut potansiyelin faaliyete geçirilmesini sağlayacak öneriler sunmak ve
bölgedeki kırsal alanların kalkınmasında öncü bir unsur olarak endüstriyel
miras turizmi potansiyelini değerlendirmek hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sinop, Ayancık, turizm, endustriyel miras

Kaynakça

• Ahmet Mithat. (1929). Vasi Ormanlarımızdan Çangal, Zindan. Orman ve Av Dergisi, 1(9), 1–12.
• Ayancık Orman İşletme Müdürlüğü. (1945). Zingal Devir-Teslim Tutanakları.
• BAYOĞLU, Selçuk. (1960). Çangal Bölgesi’nde Orman Nakliyatı ve Yol Sistemi Üzerine Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 10(1), 57–99.
• BİRBEN, Üstüner. (2006). Türkiye’de 1937 Yılından Sonra Ormancılık Mevzuatında Yaşanan Gelişmeler Ve Toplumsal Yaşamla Etkileşimler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• ÇAĞLAR, Yücel. (1979). Türkiye’de Ormancılık Politikası. Ankara.
• DEMİRTAŞ, Ahmet. (2010). Zingal Şirketi, Zindan ve Çangal Ormanı İle Sanayileşme Girişimi Olarak Ayancık Kereste Fabrikası. Mimarlık ve Mühendislik Öyküleri-IV. Ankara: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Yayınları.
• ELHAN, Seda. (2009). Kentsel Bellek Bağlamında Sanayi Mirasının Değerlendirilmesi: İstanbul Haliç Örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• HÖHN, Peter. & YILMAZ, Cevdet. (2013). Holztransport zu Lande, zu Wasser, auf Schienen und in der Luft; Die Waldbahn der ZİNGAL AG in Ayancik, Türkei. Teil:10, Der Restbetrieb in den achtziger Jahren nach Aufnahmen und Berichten von Keith Chester und Wolfram Veith, Argeschmalspur INFO, 4/2013, 40-46.
• KAYA, Mutlu. (2011). Türkiye’nin İlk Sanayi Kasabalarından Biri, Ayancık Sinop. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• KAZAS, Jülide. (2008). Endüstriyel Miras Kapsamındaki Alanların Kentsel Yenilemeyi Oluşturmadaki Rolünün İrdelenmesi “Ödemiş Örneği”. Yayımlanmamış doktora tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• KEVSEROĞLU, Özlem. (2011). Endüstriyel Miras Alanlarının Kent Peyzajına Entegrasyonunun Değerlendirilmesi: Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası Örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• KUTLUTAN, İbrahim. (1938). Devlet Orman İşletmesi Bakımından Zingal Ormanlarında ve Kereste Fabrikasında Tetkikler. Orman ve Av Dergisi. 11, 240–273.
• LANE, Bernard. et. al.(2013). Industrıal Herıtage And Agri/Rural Tourısm In Europe. European Parliament's Committee. Brussels: European Union.
• ÖKÇÜN, Ahmet Gündüz. (1997). 1920–1930 Yılları Arasında Kurulan Türk Anonim Şirketlerinde Yabancı Sermaye. Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları.
• ÖZDÖNMEZ, Metin. ve EKİZOĞLU, Abdi. (1994). Cumhuriyet Dönemi Ormancılığında Katkısı Olan Yabancı Uzmanlar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. 44(1–2), 13–28.
• TOLGA, Hikmet Burak. (2006). Endüstriyel Alanların Dönüşümü, Kentsel Mekana Etkileri: Beykoz Kundura ve Deri Fabrikası İçin Bir Dönüşüm Senaryosu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• TOPÇU, Ferhunde. (2004). ORÜS Orman Ürünleri Sanayi Kurumu Özelleştirmeleri Değerlendirmeleri. Ankara: Tarım Orkam-Sen Yayınları.
• TMMOB. (2006). Dosya 03. Mimarlar Odası Ankara Şubesi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2014. http://www.mimarlarodasiankara.org/dosya/dosya3.pdf
• WEHDORN, Manfred. (1985). The Industrial And Technical Heritage In The Northern States of Europe. Situation of the Technical and Industrial Built Heritage in Europe. Architectural Heritage Report and Studies(ss. 1-58). Strasburg: Council of Europe.
• YILMAZ, Cevdet. (2004) A Very Important Foundation in Socio-Economic History of Ayancik and Its Surroundings; The Zingal Company”, International Symposium on Earth System Science, (September 08-10, 2004), Proceeding, (793–800), İstanbul Üniv. Yay., İstanbul.
• YILMAZ, Cevdet. (2012). Sanayide Yer Seçimi ve Küreselleşme: Ayancık-Zingal Örneği (Sinop), Ankara Üniversitesi, DTCF (18-19 Ekim 2012), VII. Coğrafya Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, (297-309), Ankara.
• Zingal. (1943). 1942 Hesap Yılı İdare Meclisi ve Murakıb Raporu. İstanbul: L. Murkides Basımevi.
• Zingal. (1945). 1945 Hesap Yılı İdare Meclisi ve Murakıb Raporu. İstanbul: L. Murkides Basımevi.
• Fotoğraflar:
• Ayancık Orman İşletme Müdürlüğü Arşivi.
• Claudine TİTECA Arşivi,
• Tuncay KARAHAN, Kişisel Fotoğraf Albümü.
• Umut EKREN, Kişisel Fotoğraf Albümü.
• www.ogm.gov.tr