Geleneksel Kamu Yönetimi Yaklaşımında İki Kırılma Noktası: Herbert Simon ve Kamu Tercihi Okulu

Yıl 2019, Sayı: 47, 159 - 174, 31.12.2019

İlkay Tosun İmren Pınar Dülgar

Öz

1950’li yıllar itibariyle geleneksel kamu yönetimi yaklaşımının ilkeci
tutumu eleştirilmeye başlamış ve günümüze kadar ulaşan zaman diliminde sistem
içi çeşitli kırılmalar meydana gelmiştir. Kırılma işaretlerini veren ilk
kuramcılardan biri, Herbert Simon’dur. Simon, 1946 yılında yayımlanan İdarenin
Atasözleri (The Proverbs of
Administration) adlı makalesiyle yönetimde kendisinden önce temel ilkeler
olarak kabul edilen uzmanlaşma, komuta birliği, kontrol çevresi gibi konuları
sorgulamaya açmış ve incelenmeye değer faklı bir ölçüt olarak ‘verimliliği (efficiency)’ sunmuştur. Simon, yönetimle
ilgili sonraki çalışmalarında insanın düşünme, karar verme ve davranışını temel
alan incelemeler yapmıştır. Yönetimde insan davranışlarının önemini vurgulayan
Simon yönetimin salt mekanik ilkelerden oluşmadığını vurgulamıştır. Bu
minvalden hareket ederek davranışlar üzerinden yönetime ilişkin genellemelere
ulaşan diğer bir yaklaşım ise çağdaş yönetim yaklaşımlarından Kamu Tercihi
Okulu (Public Choice Theory)’dur.
Simon ve Kamu Tercihi Okulu arasında doğrudan kuramsal bir yakınlık
bulunmamakla birlikte Kamu Tercihi Okulu, Simon’u yönetimdeki hiyerarşi ve
verimliliğe ilişkin sorgulamalarından ötürü geleneksel yaklaşımdan üstün tutar.
Yönetsel işleyişi insan davranışıyla açıklama çabası dışında,
ekonomiklik/verimlilik merkezli teori üretmeleri ve hiyerarşiyi
önemsizleştirmeleri söz konusu iki yaklaşımın diğer ortak noktalarıdır. Simon
ve Kamu Tercihi Okulu arasındaki ilişkinin kavramsal ve düşünsel benzerliğin
nedenleri arasında kullandıkları mantıksal pozitivizm yönteminin de etkisi
olduğu söylenebilir. Bu çalışmada, iki yaklaşımın neden benzeştikleri
sorunsallaştırılmakta, örtüşen ve ayrışan yönleri kullandıkları kavramlar
ekseninde karşılaştırmalı olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yönetim bilimleri, verimlilik, hiyerarşi, karar verme, mantıksal pozitivizm

Kaynakça

• CAMPITELLI, G. ve Gobet, F. (2010), “Herbert Simon’s Decision-Making Approach: Investigation of Cognitive Processes in Experts”, Review of General Psychology, vol.14 no.4 p. 354-364.
• ÇOBAN, A. (2003), “Kamu Tercihi Teorisi”, Çağdaş Kamu Yönetimi I, (Ed. Hüseyin Özgür ve Muhittin Acar), Ankara: Nobel Yay., s.75-95.
• DİKMEN, A. A. (2015), Makine, İş, Kapitalizm ve İnsan, Ankara: NotaBene Yayınları.
• DILORENZO, T. J. (1988), “Competition and Political Entrepreneurship: Austrian Insights into Public-Choice Theory”, The Review of Austrian Economics, vol.2, p.66.
• EVANS, A. J.(2014), “A Subjectivist Solution to Limits of Public Choice: Reasserting the Austrian Foundations of Subjectivist PoliticalEconomy”, The Review of Austrian Economics vol. 27, p. 23–44.
• FİŞEK, K. (2012), Yönetim, Ankara: Kilit Yayınları.
• HARTWIG, R. (1978), “Rationality and Problems of Administrative Theory”, Public Administration, vol.56, Issue 2, p.159-179.
• GAY, P. du (2002), Bürokrasiye Övgü: Weber-Organizasyon-Etik, (Çev. Engin Yıldırım, Serkan Bayraktar, vd.), İstanbul: Değişim Yayınları.
• KENNETH J. M. ve Bohte, J. (2000), “Ode to Luther Gulick: Span of Control and Organizational Performance”, Administration & Society, vol. 32 no. 2, 2000, p.115-137.
• MINKES, A. L. ve Gordon R. F. (2003), “Herbert Simon and The Concept of Dispersed Entrepreneurship”, Journal of Economic Psychology vol. 24, p.221–228.
• MUELLER, D. (1989), Public Choice II, Cambridge: Cambridge University Press.
• NISKANEN, W. (1979), “Competition Among Government Bureaus”, The American Behavioral Scientist, vol. 22 no. 5, May/Jun, 1979, p.517-524.
• ORCHARD, L. ve Stretton, H. (1997), “ Public Choice”, Cambridge Journal of Economics, vol. 21, p.409-430.
• OSTROM, V. ve Ostrom, E. (1971), “Public Choice: A Different Approach of Public Administration”, Public Administration Review, March/April, p.203-216.
• SIMON, H. (1946), “Proverbs of Administration”, Public Administration Review, vol. 6, no. 1, Winter, p.53-67.
• SIMON, H. (1955), Administarative Behaviour: A Study of Decision-Making Process in Administrative Organization, New York: The Macmillian Company.
• SIMON, H. (1972). “Theorises of Bounded Rationality”, Decision and Organization, (ed. C. C. McGuire and Roy Radner), Amsterdam: North-Holland Publising Company, p.161-176.
• SIMON, H. (1975). Kamu Yönetimi, (Çev. Cemal Mıhçıoğlu), Ankara: A.Ü. SBF Yayınları.
• SIMON, H. (1974). Yönetimde Yeni Karar Verme Bilimi, Çev. Mustafa Tosun, Amme İdaresi Dergisi, c.7, no.3, s.114-150.
• ONARAN, O. (1971). Örgütlerde Karar Verme, Ankara: Sevinç Matbaası.
• ORCHARD, Lionel ve Hugh Stretton (1997), “ Public Choice”, Cambridge Journal of Economics, vol. 21, 409-430.
• SAVAŞ, V. (1997). Anayasal İktisat, İstanbul: Avcıol Yayınları.
• ŞAYLAN, G. (2003). “Kamu Yönetimi Disiplininde Bunalım ve Yeni Açılımlar Üzerine Düşünceler”, Türkiye’de Kamu Yönetimi, Ankara: Yargı Yayınevi, s.573-593.
• YALÇIN, L. (2010). Kamu Yönetimi Kuramları: Yöntembilimsel Bir Değerlendirme, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• YALMAN, G. (2011). “İktisadi Devlet Kuramları veya ‘İktisadın Emperyalizmi’: Bir Örnek Olarak Rant-Kollama Analizi”, Praksis c. 23, s.63-84.
• ZENGİN, O. (2009). Verimlilik: Kuramsal Bir Çözümleme ve Kamu Yönetimi Disiplini, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.