Çintemani motive used in traditional handicrafts and its reflection on ceramic art

Yıl 2020, Sayı: 50, 9 - 22, 30.12.2020

Bengutay Hayırsever

https://doi.org/10.48070/erusosbilder.711330

Cited By: 2

Öz

Our traditional motifs,which have been shaped with the expression language of the master from the past centuries to the present,have a deep-rooted past in Turkısh culture with their unique patterns,shapes and colors.One of the most striking and remarkable values of these motifs is the Çintemani motive. The Çintemani motive,whose first useis dated back to the Uyghur Turks, continues to be used in arts such as textile,carpet,ceramic, tile,gilding,wood and mother-of-pearl embroidery. The motive, which has been used in different forms and compositions in different civilizations for symbolic and decorative purposes in history, has become a sacred place in the far east after the use of Uygur Turks,and was later used in Ottoman art. Çintemani motive, which repsesents concepts such as abundance, protection,and pover and visually reminds of ıts triangular shape,consists of three circular and two wavy lines,two at the bottom an done at the top. In this research, the historical, cultural and social meaning dimension of the Çintemani motive will be examined and how the Çintemani motive has reflected on the ceramic art will be explained with examples.

Anahtar Kelimeler

Culture, Ceramic, Çintemani, Motive, Caftan

Geleneksel el sanatlarında kullanılan çintemani motifive seramik sanatına yansımaları

Öz

Geçmiş yüzyıllardan günümüze ustasının anlatım diliyle biçimlenerek belirgin bir kimlik ortaya koyan geleneksel motiflerimiz; özgün desenleri, şekilleri ve renkleri ile Türk kültürü içinde köklü bir geçmişe sahip olagelmiştir. Bu motiflerin en göz alıcı ve dikkate değerlerinden biri Çintemani motifidir. İlk kullanımı Uygur Türklerine kadar tarihlendirilen Çintemani motifi; günümüzde tekstil, halı, çini, seramik, tezhip, ahşap ve sedef işlemeciliği gibi sanatlarda hala yaygın olarak kullanılmaktadır. Tarihte farklı medeniyetlerde çeşitli inançlarda sembol ve dekor amacıyla farklı şekil ve kompozisyonlarda kullanılmış olan motif; Uygur Türkleri’nin kullanımından sonra Uzakdoğu‘da kutsal bir hale gelmiş ve daha sonra Osmanlı süsleme sanatında da çoklukla kullanılmıştır. Bereket, koruyuculuk, güç gibi kavramları temsil eden ve görsel olarak üçgen şeklini hatırlatan Çintemani motifi; ikisi altta biri üstte üç yuvarlak ve iki dalgalı çizgiden meydana gelmektedir. Üç yuvarlak, pars postundaki beneklere, iki dalgalı çizgi ise kaplan postuna benzetildiğinden Osmanlı döneminde padişah ve şehzade kaftanlarında sıkça kullanılmıştır. Bu araştırma da Çintemani motifinin tarihi, kültürel ve sosyal anlam boyutu irdelenerek, motifin seramik sanatına nasıl yansıdığı örneklerle anlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Seramik, Çintemani, Motif, Kaftan

Kaynakça

• Birol, İ. A., & Derman, Ç. (2015). Türk tezyini sanatlarında motifler, Motifs in Turkısh decorative arts,(11.Baskı),Kubbealtı Yayınları.
• Gümüştekin, N.(2015).Kültür kavramı ve Osmanlıdan günümüze kültürel yapının incelenmesi, Atatürk Kültür, Dil Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Sözen, M., & Tanyeli, U.(2005).Sanat kavramları ve terimleri sözlüğü, Remzi Kitabevi.
• Türk Dil Kurumu Sözlük Bilim ve Uygulama Kolu Yayınları, (1994). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Aydın, Ö. (2000) Çintemani Motifinin kökeni ve 16. ve 17.yy beyaz zeminli Uşak halıları, Türk Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu Bildiriler Kitabı.
• Gökden Alpman Matthews, Eserleri Üzerine Röportaj (Röportaj Tarihi:20.02.2019)
• Füsun Uludinç Çövenoğlu ,Eserleri Üzerine Röportaj (Röportaj Tarihi: 16.02.2019)
• Meliha Çoşkun, Eserleri Üzerine Röportaj (Röportaj Tarihi: 17.02.2019)
• melihac.blogspot.com (2019,Mart 17)
• pinterest.co.uk (2019,Mart 17)
• Görsel 1:pinterest.com (2019,Mart 16)
• Görsel 2:Gökden Alpman Matthews Kişisel arşiv.
• Görsel 3:Gökden Alpman Matthews Kişisel arşiv.
• Görsel 4:Gökden Alpman Matthews Kişisel arşiv.
• Görsel 5:Gökden Alpman Matthews Kişisel arşiv.
• Görsel 6:Gökden Alpman Matthews Kişisel arşiv.
• Görsel 7: Füsun Uludinç Çövenoğlu Kişisel Arşiv.
• Görsel 8:Füsun Uludinç Çövenoğlu Kişisel Arşiv.
• Görsel 9: Füsun Uludinç Çövenoğlu Kişisel Arşiv.
• Görsel 10: Füsun Uludinç Çövenoğlu Kişisel Arşiv.
• Görsel 11:Meliha Coşkun Kişisel Arşiv
• Görsel 12: Meliha Coşkun Kişisel Arşiv.
• Görsel 13: Meliha Coşkunmelihac.blog.spot (2019,Şubat 17)
• Görsel 14: Meliha Coşkun Kişisel Arşiv.