SINIF ÖĞRETMENLERĠNĠN FEN VE TEKNOLOJĠ DERSĠ ÖZ-YETERLĠLĠK ĠNANÇLARININ DENETĠM ODAĞINA GÖRE FARKLILIĞININ ĠNCELENMESĠ

Yıl 2013, Cilt: 6 Sayı: 1, 13 - 38, 18.03.2014

Ersin Kıvrak , Sümbüz Dönmez

Öz

Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin fen ve teknoloji dersi öz-yeterlilik inançlarının cinsiyete, mezun olduğu okul ya da fakülteye, branşa, öğretmenlik mesleğindeki kıdem yılına ve denetim odağına göre farklılığını incelemektir. Araştırmanın örneklemini Afyonkarahisar il merkezinde bulunan 41 ilköğretim okulundan uygun örnekleme yöntemi ile seçilen toplam 280 sınıf öğretmeni oluşturmuştur.
Araştırmada veri toplama aracı olarak iki anket kullanılmıştır. Bunlardan birincisi; denetim odağını belirlemeye yönelik “Rotter İç-Dış Denetim Odağı Ölçeği”, ikincisi fen ve teknoloji dersinde öz-yeterlilik inancını belirlemeye yönelik; “Sınıf Öğretmenlerinin Fen Öğretiminde Öz-yeterlik İnancı Ölçeği” dir. Araştırmada elde edilen veriler betimsel istatistik (yüzde ve frekans), bağımsız örneklemler için t-testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılarak analiz edilmiştir.
Araştırmanın sonucunda, sınıf öğretmenlerinin fen ve teknoloji dersi öz-yeterlilik inançlarının cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Sınıf öğretmenlerinin, mezun olduğu okul ya da fakülteye, branşa ve denetim odağına göre farklılığı incelendiğinde; öz-yeterlilik inançlarının genelinde ve alt faktörlerden yeterlik inancı faktöründe anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilirken, alt faktörlerden sonuç beklentisi faktöründe anlamlı bir farklılık olmadığı tespit edilmiştir. Sınıf öğretmenlerinin öz-yeterlilik inançlarının öğretmenlik mesleğindeki kıdem yılına göre bütün faktörlerde anlamlı farklılık olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Öz-yeterlilik inancı, denetim odağı, fen ve teknoloji dersi, sınıf öğretmenleri.

Kaynakça

• Akbaş, A. ve Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Fen Öğretimi Öz-Yeterlik İnançlarının Cinsiyet, Öğrenim Türü ve Üniversitelerine Göre İncelenmesi. Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 98-110.
• Akdağ, I. & Walter, J. (2005). Öğretmen Adaylarının Yeterlilik Duygusu. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(4), 127-131.
• Altunçekiç, A., Yaman, S. ve Koray, Ö. (2005). Öğretmen Adaylarının Öz Yeterlik İnanç Düzeyleri ve Problem Çözme Becerileri Üzerine Bir Araştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(1), 93-102.
• Aslan, H. (2006). Çalışanların İş Doyumu Düzeylerine Göre Depresyon, Benlik Saygısı ve Denetim Odağı Algısı Değişkenlerinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Aslan, O., Uluçınar-Sağır, Ş. (2008). Fen ve Teknoloji Öğretmen Adaylarının Bilimsel Tutum ve Öz-yeterlik İnanç Düzeylerinin ve Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi. “Staff Development Matters” 8 th Internetional Educational Technology Conference, May 6th – 9th 2008, Eskişehir (Bildiriler kitabı).
• Atanur- Baskan, G. (2001). Öğretmenlik Mesleği ve Öğretmen Yetiştirmede Yeniden Yapılanma. Ankara: Denge Matbaacılık.
• Aydoğdu, M. ve Kesercioğlu, T. (2005). İlköğretimde Fen ve Teknoloji Öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Baltacı, H. (2008). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Yöneticilerin Bilgisayar Tutumları İle Öz- Yeterlilikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward A Unifying Theory Of Behavioral Change. Psychological Review, 84(2), 191-215.
• Bandura, A. (1989). Regulation of Cognitive Processes Through Perceived Selfefficacy. Developmental Psychology, 25, 729-735.
• Bandura, A. (1993). Perceived Self-Efficacy in Cognitive Development and Functioning, Educational Psychologist, 28, 117-148.
• Bandura, A. (1994). Self-efficacy, In V.S. Ramachaudran(Ed.). Encyclopedia of Human Behavior. (4), 71-81. Newyork: Academic Press.
• Bandura, A. (2001) Social Cognitive Theory: An Agentic Perspective. Department of Psychology, Standford University, Annual Review of Psychology. 52, 1-26.
• Basım, H. N. ve Şeşen, H. (2006). Kontrol Odağının Çalışanların Nezaket ve Yardım Etme Davranışlarına Etkisi: Kamu Sektöründe Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 159-16
• Berkant, H. G. ve Ekici, G. (2007). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Fen Öğretiminde Öğretmen Öz-Yeterlik İnanç Düzeyleri İle Zekâ Türleri Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(16), 113-132.
• Büyüköztürk, Ş. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (3. Baskı).Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Canbay, S. (2007). İlköğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin İş Doyumu Ve Denetim Odağı İlişkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir
• Çolak, E. (2006). Meslek Lisesi Makine Bölümü Öğretmenlerinin Denetim Odaklarının Medeni Durum, Yaş, Anne Ve Babanın Eğitim Düzeyi Değişkenleri Açısından İncelenmesi. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (1), 1-14.
• Dağ, İ. (2002). Kontrol Odağı Ölçeği (KOÖ): Ölçek Geliştirme, Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 17 (49), 77-90.
• Denizoğlu, P. (2008). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Fen Bilgisi Öğretimi Öz-yeterlilik Tutumları Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Demirkol, İ. (2006). Avukatlarda İş Doyumu, Tükenmişlik ve Denetim Odağının Bazı Demografik Değişkenler Bağlamında İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Demirtaş, Ç. P. (2006). İlköğretim Sınıf Öğretmenlerinin Stresle Başa Çıkma Yöntemleri, Ruh Sağlığı Ve Denetim Odağının Yönü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Dönmez, A. (1983). Denetim Odağı Ve Çevre Büyüklüğü. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1 (16), 37-47.
• Dönmez, A. (1985). Denetim Odağı (Locus Of Control). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 18 (1-2), 41-52.
• Dönmez, A. (1987). Bazı Kişilerarası İlişki Durumlarını Algılama ve Değiştirme İsteğinde Cinsiyet Farkı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 20 (1-2).
• Ekici, G. (2006). Meslek Lisesi Öğretmenlerinin Öğretmen Öz-yeterlik İnançları Üzerine Bir Araştırma. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(24): 87-9
• Ercan, S. (2007). Sınıf Öğretmenlerinin Bilimsel Süreç Beceri Düzeyleri İle Fen Bilgisi Öz-Yeterlik Düzeylerinin Karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Erden, E. (2007). Sınıf Öğretmenlerinin Fen Öğr etim Öz-Yeterlilik İnançlarının Öğrencilerin Fen Tutumları ve Akademik Başarıları Üzerindeki Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Erişen, Y., & Çeliköz, N. (2003). Öğretmen Adaylarının Genel Öğretmenlik Davranışları Açısından Kendilerine Yönelik Yeterlilik Algıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1, (4), 427-439.
• Enochs L. G. & Riggs, I. M. (1990). “Further Development of an Elementary Science Teaching Efficacy Belief Instrument: A Preservice Elementary Scale”, School Science and Mathematics. 90 (8), 694-706. (ERIC Document Reproduction Service No. ED319601).
• Gözütok, D., Karacaoğlu, C. ve Akgün, Ö. (2005). Öğretmenlerin Mesleki Yeterlikleri Araştırması, Öğretmen Yetiştirmede Kalite Sorunları Çalıştayı. 1-3 Mart 2005. Ankara.
• Hazır-Bıkmaz, F. (2004). Sınıf Öğretmenlerinin Fen Öğretiminde Öz Yeterlilik İnancı Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Milli Eğitim Dergisi, 161.
• Henson R. K. (2001). Teacher Self-Efficacy: Substantive Implications and Measurement Dilemmas. Paper Presented at the Annual Meeting of the Educational Research Exchange. University of North Texas.
• İsrael, E. (2007). Özdüzenleme Eğitimi, Fen Başarısı ve Öz Yeterlilik. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kaptan, F. ve Korkmaz, H. (1999). İlköğretimde Fen Bilgisi Öğretimi MEB, İlköğretimde Etkili Öğretme ve Öğrenme Öğretmen El Kitabı. Ankara; Modül:7.
• Kapıkıran, N. A. (2007). İlköğretim Birinci Kademe Öğretmenlerinde Denetim Odağının Yordayıcısı Olarak Öğretmenlerin ÖzYetkinliklerinin İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (34), 50-56.
• Kan, A. (2007). Öğretmen Adaylarının Eğitme-Öğretme Öz-yetkinliğine Yönelik Ölçek Geliştirme ve Eğitme-Öğretme Öz -yetkinlikleri Açısından Değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 035-050.
• Kotaman, H. (2008). Öz-yeterlilik İnancı ve Öğrenme Performansın Geliştirilmesine İlişkin Yazın Taraması, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 21(1), 111-133.
• Kuzgun, Y. ve Deryakulu, D. (Ed.). (2004). Eğitimde Bireysel Farklılıklar, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Lefcourt. H. M. (1976). Locus of Control: Current Trends in Theory and Research. 2nd ed. Hillsdale, New Jersey; Lawrence Erlbaum Ass.
• Mudasiru, O. Y. (2005), “An İnvestigation İn To Teacher‟s Self-Efficacy İn İmplementing
• Computer Education in Nigerian Secondary Schools”, Meridian: A Middle School Technologies Journal, 8(2), 1-5. Önen, F. ve Öztuna A. (2005). Fen Bilgisi ve Matematik Öğretmenlerinin Öz Yeterlilik Duygusunun Belirlenmesi. İstek Vakfı Okulları 1. Fen ve Matematik Öğretmenleri Sempozyumu. İstanbul.
• Özoğlu, M. (2010). Türkiye‟de Öğretmen Yetiştirme Sisteminin Sorunları. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, 17.
• Palenzula, D.L. (1984). Critical Evaluation of Locus of Control Towards a ReConceptualization Consruct and Its Measurement. Psychological Report,54,1-54.
• Pajares, F. (1996). Self-Efficacy Beliefs İn Academic Settings. Review of Educational Research, 66(4), 543-578.
• Pajares (2002). Overview Of Social Cognitive Theory and Of Self-Efficacy. Emory University.[Online] http://www.emory.edu/EDUCATION/mfp/eff.html. (12.10.2010 tarihinde alınmıştır).
• Rotter, J.B. (1966). Generalized Expectancies for Internal Versus External Control of Reinforcements , Psychological Monographs, 80, 1-28, 258-25
• Rotter J.B. (1990). Internal Versus External Control of Reinforcement. A Case History of a Variable. Am Psychol, 45(4), 489-493.
• Sarıkaya, P. (2007). Tükenmişlik Sendromunun Kişilik Özelliklerinden Denetim Odağı İle İlişkisi Ve Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Selcen, A. (2009). Denetim Odağı Eğitim Programının İlköğretim 6. 7. Ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Denetim Odağı Düzeyine Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Scholz, U., Dona, B. G., Sud, A. & Schwarzer, R. (2002). Is General Self Efficacy A Universal Construct?. European Journal of Psychological Assessment, 18 (3), 242-251.
• Shahid, J. & Thompson, D. (2001) “Teacher Efficacy: A Research Synthesis”,Annual Meeting of the American Educational Research Association, Seattle.
• Tekin, H. (1997). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Mars Matbaası.
• Tümkaya, S. (2000). İlkokul Öğretmenlerindeki Denetim Oda ğı Ve Tükenmişlikle İlişkisi Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 1Uzel, A. (2009). Öğretmen ve Okul Yöneticilerinin Yabancı Dile Yönelik Öz yeterlilik Algılarının ve Öğrenme İhtiyaçlarının Belirlenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Üredi, I. ve Üredi, L. (2005). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Cinsiyetlerine, Bulundukları Sınıflara ve Başarı Düzeylerine Göre Fen Öğretimine İlişkin Öz-Yeterlilik İnançlarının Karşılaştırılması. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (7) 2, 1-12.
• Üstün, A. ve Tekin, S. (2009). Amasya Eğitim Fakültesindeki Öğretmen Adaylarının Öz-yeterlilik İnançlarının Çeşitli Değişkenler Açısından Karşılaştırılması, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (1), 35- 47.
• Varol, B. (2007). Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Öz-Yeterlilikleri.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi.
• Yağız, E. (2007). Oyun Tabanlı Öğrenme Ortamlarının ilköğretim Öğrencilerinin Bilgisayar Derslerindeki Başarıları ve Öz-yeterlik Algıları Üzerine Etkileri.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yeşilyaprak, B. (2005). Gelişim Ve Öğrenme Psikolojisi (9. Basım). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Woolfolk Hoy, A.E. (2000). Changes İn Teacher Efficacy During The Early Years of Teaching. Paper Presented at The Annual Meeting of the American Educational Research Association. New Orleans, LA. Session 43:2.