ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİ METİNLERİNDE VEZİN ÖLÇÜSÜ GEREĞİ DÜŞÜRÜLEN HÂL EKLERİ

Yıl 2023, , 46 - 60, 07.07.2023

Rabia Aksu

https://doi.org/10.46790/erzisosbil.1287743

Öz

Hâl ekleri Türk dilinin tüm dönemlerinde ve lehçelerinde bazı ses ve şekil farkları ile birlikte sıkça kullanılmıştır. Cümlede yüklemin hâlini göstermek için kullanılan bu biçimbirimler, kimi zaman kullanıma bağlı olarak düşürülmektedir. Ancak tüm hâl ekleri ister manzum isterse mensur olsun ya da konuşma dilinde olsun kolayca düşürülmez. Zira kimi hâl eklerinin eksik kullanımı cümlede anlatım bozukluğuna sebep olmaktadır. Cümlenin anlamını bozmayacak şekilde yapılan bu eksiltmelerin bir kısmı ise manzum metinlerde beyiti vezin ölçüsüne uydurmak için yapılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye Türkçesinin ilk yazı dili olarak kabul edilen Eski Anadolu Türkçesinin manzum metinlerinde vezin ölçüsü gereği düşürülen hâl ekleri incelenmiştir. Taranacak eserler belirlenirken eklerin düşürülmemiş örneklerinin bulunması ve dönemin dil özelliğine sahip olmasına dikkat edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hal ekleri, Eski Anadolu Türkçesi, Manzum Eserler

Kaynakça

• AKSAN, D. (2007). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: TDK Yayınları.
• AKSU, R. (2016). Firdevsî-i Rûmî Süleymân-nâme-i Kebîr (10.cilt) İnceleme-Metin-Dizin, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• (2023). La’li Dolâb-nâme (Metin-Açıklamalar-Dizin-Tıpkıbasım), Erzurum: Fenomen Yayınları.
• AVCI, İ. (2014). Türk Edebiyatında İskendernâmeler ve Ahmed-i Rıdvân’ın İskendernâmesi, Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
• CİN, A. (2012). Mesud bin Ahmed Süheyl ü Nev-bahar, Konya: Eğitim Yayınevi.
• EFENDİOĞLU, S. (2013), Cinânü’l-Cenân, Erzurum: Fenomen Yayınları.
• GABAİN, A. V. (2003). Eski Türkçenin Grameri, çev. Mehmet Akalın, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları: 532.
• GEMALMAZ, E. (1996). “Türkçede İsim Tamlamalarında Derin Yapı”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s.165-172.
• GÜLSEVİN, G. (2011). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KORKMAZ, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KÖKTEKİN, K. (2008). Eski Anadolu Türkçesi, Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
• KÜÇÜK, S. (2011). Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım, Ankara: TDK Yayınları.
• KÜLTÜRAL, Z., BEYRELİ L. (1999). Şerifî Şehnâme Çevirisi I-II-III-IV. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• MANSUROĞLU, M. (1988). “Eski Osmanlıca”, Tarihî Türk Şiveleri, Mehmet Akalın, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 73
• ÖZKAN, M. (2013). Türk Dilinin Gelişim Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul: Filiz Kitabevi Yayınları.
• ÖZMEN, M. (2001) Ahmed-i Da’î Divanı I-II, Ankara: TDK Yayınları.
• ŞİRİN, H. (2019). Kül Tigin Yazıtı Notlar, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• TAŞ, İ. (2008) Yusuf ve Zeliha, İstanbul: Türk Dilleri Araştırma Dizisi: 42.
• TATÇI, M. (2005). Yunus Emre Divân ve Risâletü’n-Nushiyye, İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı Yayınları, Sahhaflar Kitap Sarayı Divanlar Serisi: 3
• TİMURTAŞ, F. K. (1971). Şeyhî’nin Har-nâmesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları:1629 (http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/KITAP/206500.pdf)
• (2005). Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl, Ankara: Akçağ Yayınları.
• YAVUZ, K. (2000). Âşık Paşa Garib-nâme I-1/I-2/II-1/II-2, Ankara: TDK Yayınları.