MOĞOL DÖNEMİ İRANI’NDA UYGUR KÖKENLİ BİR VALİ: KÖRGÖZ

Yıl 2020, , 110 - 121, 29.06.2020

Özkan Dayı , Özgür Tokan

https://doi.org/10.46790/erzisosbil.731473

Cited By: 2

Öz

Cengiz Han; askerî ve siyasî başarıları neticesinde Tayçiutlar, Naymanlar, Kereyitler, Tatarlar, Uygurlar, Karluklar ve Kırgızlar gibi çeşitli Türk ve Moğol kütlelerini de egemenliği altına alarak 13. Asrın başlarında büyük bir imparatorluk kurmuş yetenekli bir hükümdardı. O, imparatorluğunu daha güçlü kılmak ve daha iyi idare etmek için birçok düzenleme yapmış, birçok tedbir almış ve bu doğrultuda da bilhassa idarî ve askerî alanda tecrübeli olan Türk menşeli birçok kişiye devlet kademelerinde görev vermişti. Cengiz Han İmparatorluğu’nda görev elde eden önemli Türk devlet adamlarının büyük bir bölümü; özellikle devletin resmî dili haline getirilmiş olan Uygurca’yı çok iyi bilen Uygurlardan oluşmaktaydı. Durum bu minval üzere Cengiz Han’ın ardılları zamanında da devam etti. Ögedey zamanında birçok Uygur askerî ya da sivil devlet adamı, imparatorluk nezdinde çeşitli kademelerde yer aldı. İşte bunlardan birisi de Körgöz idi. Kendisi, seyislik gibi en adi bir görevle imparatorluğa hizmet ederken Uygur diline hâkim olması, devlet işlerinden anlaması, idarî ve askerî alandaki kabiliyetleri sayesinde imparatorluğun İran-Horasan kısmının en yüksek sivil mertebesini, yani valiliğini elde etmişti. Cengiz Han İmparatorluğu’ndaki Türklerin, Türk devlet adamlarının imparatorluğun yücelmesinde, idare edilmesinde ne derece önem arz ettiği malumdur. İşte bu makalede de mezkûr devlet adamı örnek alınarak bu yönde bir profil ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

KÖRGÖZ, MOĞOLLAR, İRAN

Kaynakça

• ‘UKAYLÎ, Seyfeddîn Hâcı b. Nizâm. (1337hş.). Âsâr’ul-Vuzerâ (Tsh. Mîr Celâleddîn Hüseynî Urmevî). Tahrân: İntişârât-i Dânişgâh-i Tahrân.
• ABÛ’L FARAC, Gregory. (1950). Abû’l-Farac Tarihi (Çev; Ö. R. Doğrul) I-II. Ankara: TTK.
• ANONİM. (1995). Moğolların Gizli Tarihi (Çvr. Ahmet Temir). Ankara: TTK Yayınları.
• ARSAL, S. M. (1917). Türk Tarihi ve Hukuk. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• ÂŞTİYÂNÎ, Abbâs İkbâl. (1374 hş.). Târîh-i Moğûl ve Evâyil-i Eyyâm-i Tîmûrî I-II. Tahrân: İntişârâr-i Nâmek.
• ÂŞTİYÂNÎ, Abbâs İkbâl. (1390 hş.). Târîh-i Mogûl. Tahrân: İntişârât-ı Sâhil. BARTHOLD, W. (1990). Moğol İstilasına Kadar Türkistan. (Haz. Hakkı Dursun Yıldız). Ankara: TTK.
• BENÂKETÎ, Seyyid Ebû Süleyman Fahruddîn Davud b. Tâcuddîn Ebû’l Fazl Muhammed b. Muhammed b. Dâvud. (1348 hş.). Târîh-i Benâketî. (Tsh. Ca‘fer Şe‘âr). Tahrân.
• BEYÂNÎ, Şîrîn. (1993). Dîn ve Devlet der Îrân ‘Ahd-i Mogûl I-II. Tahrân. CÜVEYNÎ, Alâaddin Ata Melik b. Bahâeddin b. Muhammed b. Muhammed. (1329 hş.). Târîh-i Cihânguşâ (Haz. Muhammed b. Abdulvahhâb Kazvînî) I-II-III. Tahrân: İntişârât-i Donyâyi Kitâb. DAYI, Özkan. (2015). Mahmud Yalavac’ın Moğol İmparatorluğu’ndaki Faaliyetleri. Current Research in Social Science. (III), 63-68.
• DAYI, Özkan. (2020). Moğolların Teşkilat ve İdarî Tarihi. Ankara: Altınordu Yayınları.
• DONUK, Abdülkadir. (1988). Eski Türk Devletlerinde İdarî-Askerî Unvan ve Terimler. İstanbul: Türk Dünyası araştırmaları Vakfı.
• EMÎN, Şemîs Şerîk. (1357 hş.). Istılâhât-i Dîvân-i Dovrân-i Moğûl. Tahrân: İntişârât-i Ferheng-i Edeb ve Hüner-i Îrân.
• GEDİKLİ, Fethi, (2013). Yasa. (43), 336-340. İstanbul.
• GROUSSET, René. (1980). Bozkır İmparatorluğu. (Çev. M. Reşat Uzmen). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• HÂNDMÎR, Gıyâseddîn b. Humâmeddîn el-Hüseynî. (1333 hş.). Habîbu’s-Siyer (Tsh. Doktor Muhammed Debîr Siyâkî) III. Tahrân: Kitâbfurûş-i Hayyâm. HÂNDMÎR, Gıyâseddîn b. Humâmeddîn el-Hüseynî. (ty.). Dustûru’l-Vuzerâ (Tsh. Sa‘îd Nefîsî). Tahrân: Çâphâneyi İkbâl.
• HODGSON, Marshall G. S. (1995). İslâm’ın Serüveni II, İstanbul: İz Yayınları.
• KAFESOĞLU, İbrahim. (2005). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• KİRMÂNÎ, Nâsireddîn Münşî. (ty.). Nesâ’imü’l-Ashâr min Letâ’imü’l-Ahbâr der Târîh-i Vuzerâ (Tsh. Mîr Celâleddîn Hüseynî Urmevî). Tahrân: İntişârât-i Dânişgâh-i Tahrân.
• MAY, Timothy. (1996). Chormaqan Noyan: The Firs Mongol Military Governor In The Middle East. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Indiana University.
• MÎRHAND. (1339 hş.). Târîh-i Ravzatü’s-Safâ, I-XI. Tahran: İntişârât-i Pîrûz.
• MÜSTEVFÎ, Hamdullah. (1342 hş.) Nuzhetü’l-Kulûb (Tsh. G. Le Strange). Tahrân: Dünyâ Kitâb.
• MÜSTEVFÎ, Hamdullah. (1387 hş.). Târîh-i Guzîde (Tsh. Abdulhüseyn Nevâ’î). Tahrân: İntişârât-i Emîr Kebîr.
• PÎRNİYÂ, Hasan. (1390 hş.). Târîh-i Kâmil-i Îrân. Tahrân: İntişârât-i İrân Cihân. REŞİDÜDDÎN, Fazlullâh. (1374 hş.). Câmi‘u’t-Tevârîh (Haz. D. B. Kerîmî). Tahrân: İntişârât-i İkbal. REZEVÎ, Seyyid E. (1388 hş.). Şehr, Siyâset ve İktisâd der ‘Ahd-i Îlhânân. Tahrân: Müessese-i İntişârât-ı Emîr Kebîr.
• ROUX, J. P. (2001). Moğol İmparatorluğu Tarihi (Çvr. Aykut Kazancıgil, Ayşe Bereket). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• SÜMER, Faruk. (1969). Anadolu’da Moğollar. SAD (I), 1-147.
• ŞEBÂNKÂREÎ, Muhammed b. Ali b. Muhammed. (1343 hş.). Mecma‘u’l-Ensâb (Tsh. Mîr Hâşim Muhammed). Tahrân: İntişârât-i Emîr Kebîr.
• ŞÎRÂZÎ, Şerefeddîn Abdullah b. İzzeddîn Fazlullah b. Ebî Na’îm b. Yezdî. (1388 hş.) Tecziyetü’l-Emsâr ve Tezciyetü’l-E’sâr (Târîh-i Vassâf) (Tsh. İrec Efşâr, Mahmûd Omîdsâlâr, Nâdir Mottalîbî Kâşânî). Tahrân.
• TEMİZSU, Habibe. (2018). , Cengiz Han Yasası ve Moğol Devletleri Tarihinde Yaşadığı Değişim: Yasak. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• TOGAN, A. Z. (1972). Oğuz Destanı (Reşideddin Oğuznâmesi, Tercüme ve Tahlili). İstanbul.
• YUVALI, Abdülkadir. (1994). İlhanlılar Tarihi I Kuruluş Devri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.