SİYASİ MÜCADELE EKSENİNDE ERZİNCAN’DA FAALİYET GÖSTEREN DERNEKLER (1941-1960)

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 2, 105 - 124, 21.12.2016

Erdem Yavuz

Öz

Türk siyasi
tarihinde modern anlamda sivil toplum kuruluşlarının doğuşu, II. Meşrutiyet
Dönemi’nde 16 Ağustos 1909 tarihinde kabul edilen Cemiyetler
Kanunu ile olmuştur. Cemiyetler Kanunu ile cemiyet kurma hakkı yasal hale
getirilmiş ve bu dönemde farklı amaçlarla pek çok cemiyet kurulmuştur.

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e intikal eden dernekler, 1923, 1925, 1927 ve 1938
yıllarında Cemiyetler Kanunu üzerinde yapılan değişikliklerle sıkı denetim
altına alınmıştır. 1946’da kanunda yapılan değişiklikle dernek özgürlüğü
sağlanmış ve çok partili hayata geçişe zemin hazırlanmıştır. Bu durum toplumun
her kesiminde derneklere olan ilginin artmasında ve benimsenmesinde etkili
olmuştur.

Bu çalışmanın amacı; tek parti ve çok parti döneminde Erzincan’da
faaliyet gösteren dernekleri açıklamak ve her iki dönemi mukayese etmektir.
Çalışmada derneklerin kuruluş amaçları ve çalışma alanları ile derneklerde
görev yapanlar hakkında bilgi verilerek, dönemin siyasi, sosyal, kültürel ve
ekonomik şartları ortaya konulmuştur. Özellikle çok partili hayata geçişle
birlikte siyaset-dernek ilişkisi ve Erzincan’daki siyasi mücadelenin dernekler
üzerindeki etkisi tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cemiyetler Kanunu, Dernekler, Siyaset, CHP, DP, Erzincan

THE ASSOCIATIONS THAT WERE ACTIVE ON THE AXIS OF POLITICAL STRUGGLE IN ERZINCAN (1941-1960)

Öz

The
birth of non-governmental organizations in Turkish political history in modern
sense occurred with the approval of Law of Associations on August 16, 1909
during the Constitutional Period II. With the Law of Associations, the right to
establish associations was legitimized, and many associations were established
for various purposes during this period.

The
associations that were transferred to the Republic from the Ottoman State were
taken under strict control with the amendments made in the Law of Associations
in 1923, 1925, 1927 and 1938. The
amendment in 1946 ensured freedom for associations, and the ground was prepared
for the transition to multi-party life. This situation had been influential in
the increase of the interest in associations and in their adoption in every
part of the society.

The purpose of this study is to explain the
associations that were active in Erzincan during the single-party and
multi-party system, and compare these two periods. Information has been
provided on the establishment purposes and working areas of the associations
and on the people who were employed in them; and the political, social,
cultural and economic conditions of these periods have been revealed in the
study. Especially the relation between politics and associations with the
transition to multi-party life and its influences on the political struggle in
Erzincan have been determined.

Anahtar Kelimeler

Law of Associations, Associations, Politics, CHP, DP, Erzincan

Kaynakça

• Ballar, S. (2006). Türk Dernekler Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Bulut, H. (1997). Milli Mücadelede Erzincan, Erzincan Belediyesi Yayınları No:10, Aydoğdu Ofset, Ankara.
• Cin, H., Akgündüz, A. (1989). Türk Hukuk Tarihi, C. II, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya.
• Çapa, M. (2010). Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Türkiye Kızılay Derneği
• Çelik, R. (Ed.). (2013). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Cemiyet Kanun ve Nizamnameleri, İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı Yayınları, Bion Dijital Baskı Matbaacılık, Ankara.
• Dalamanlı, L. vd., (1991). İlmî ve Kazâî İçtihatlarla Açıklamalı Türk Medeni Kanunu, C.I, Kazancı Matbaası, İstanbul.
• Hâtemi, H. (1979). Medeni Hukuk Tüzelkişileri, C. I, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul.
• Öz, E. (1992). Türkiye’de Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılım, Gündoğan Yayınları, Ankara.
• Sarıkaya, M. (2007). “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Bir Sosyal Hizmet Kurumu: Türkiye Himaye-i Etfal Cemiyeti”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 34, Erzurum.
• Saymen, F. H. (1948). Türk Medeni Hukuku, C. II (Şahsın Hukuku), Kenan Matbaası, İstanbul.
• Sazil, S. vd., (2006). Son Değişikliklerle Dernekler Mevzuatı, 3. Baskı, Beyaz Matbaa, Ankara.
• Tokgöz, F. (1983). “Dernekler”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. II., İletişim Yayınları, İstanbul.
• Tunaya, T. Z. (1975). Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul.
• Tunaya, T. Z. (2009). Türkiye’de Siyasal Partiler, Genişletilmiş 3. Baskı, C. I, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Yavuz, E. (2012). Erzincan’da İdari ve Siyasi Hayat (1923-1960), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Yavuz, E. (2016). “Erzincan’da Eğitim ve Eğitim Kurumları (1923-1960) / Education and Educational Institutions in Erzincan”, Turkısh Studıes -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 11/6 Spring 2016, Ankara/Turkey, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9550, p. 75-102.
• Yücekök, A. N. (1972). Türkiye’de Dernek Gelişimleri, Sevinç Matbaası, Ankara.
• Zevkliler, A. (2000). Medeni Hukuk, Seçkin Yayıncılık, Ankara.