KARABAĞ’IN SİYASİ SERÜVENİ: İSLAM ÖNCESİNDEN SOVYET İDARESİNE

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 1, 113 - 124, 15.06.2017

Ş. Duygu Ata Kutuban , Mevlüt Kaya

Öz

Azerbaycan
topraklarındaki Karabağ’ın oldukça karmaşık bir siyasi geçmişi vardır. Bölge,
Rusya, Ermenistan, Türkiye, ABD, Fransa ve İran arasında ciddi bir çekişme
alanı halinde olma özelliğini halen sürdürmektedir. Türkiye, bölgede
Azerbaycan’a destek vermeye çalışan tek ülke olmuş, Ermenistan ise Azerbaycan
ve Türkiye’nin Karabağ konusundaki barışçıl yaklaşımlarını genellikle
reddetmiştir. İran, bölgedeki mezhepsel durumun kendi aleyhine dönmemesi için
Türkiye’ye Karabağ sorununun çözümünde yardımcı olmamışken, zaman zaman bölgede
sorun çıkarmaktadır. Rusya, ABD ve Avrupalı devletleri etkisi altına alarak
bölgedeki çıkarlarını korumaya çalışmakta, yanı sıra Ermenistan’a sahip
çıkmakta ve destek olmaktadır. Karabağ sorunu konusunda Fransa’nın tavrı da hiç
bir zaman Türklerin lehine olmamıştır. Fransız parlamenterler Ermenistan’ın
“soykırım” iddialarına Fransız teziyle yardımcı olmuşlar, sözde soykırımı kabul
ederek Türkiye’ye karşı soğuk savaş kıvamında bir baskı uygulamaya çalışmıştır.
Ermeniler Karabağ’ın eski Ermeni bir bölgesi olduğunu iddia ederken, Azerbaycan
Türkleri bölgenin eski çağlardan beri ata toprakları olduğunu kabul
etmektedirler. Asya’nın Anadolu’ya; batıya, kuzeye ve güneye uzanan işlek bir
yolu üzerindeki Karabağ, tarihsel süreçte birçok hanedana ve kavime ev
sahipliği yapmış, buna bağlı olarak geçmişten bugüne çekişmenin odağı olmuştur.
Bu çalışmada, Karabağ’ın bugünkü çözülemeyen sorunlarının daha iyi
anlaşılmasına yönelik olarak bölgenin tarihi, siyasal değişkenleriyle birlikte
ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Karabağ, Çarlık, Sovyetler, Ermenistan, İran

Kaynakça

• Aktaş, Hayati, (2001). Dağlık Karabağ Sorunu, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları. Alıyev, İgrar, (1989). Dağlık Karabağ: Tarih, Faktlar, Hadiseler, Bakü: Elm Yayınları. Aslan, Yasin, (1990). Can Azerbaycan, Ankara: Kök Yayınları. Aslanlı, Araz, (2001). “Tarihten Günümüze Karabağ Sorunu”, Avrasya Dosyası, 7(1), 393-430. Beydilli, Kemal, (1988). 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Doğu Anadolu’dan Rusya’ya Göçürülen Ermeniler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Blaga, Rafael, (1997). İran Halkları El Kitabı, İstanbul: Yeni Zamanlar Yayınları. Çay, Abdülhaluk, (1985). “Ermenilerin Bakü’de Yaptığı 31 Mart 1918 Katliamı”, Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumuyla İlişkileri Sempozyumu (8-12 Ekim 1984) Kitabı, 243-252, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. Gürel, Şükrü S., (1992). “Karabağ Sorunu Üzerine Bir Not”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 7/1, 181-185. Gürün, Kamuran, (1983). Ermeni Dosyası, Ankara: Remzi Kitabevi. Karabağlı, Mirza Cevanşir (1990). Karabağ Tarihi, Ankara: KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Yayınları. Kengerli, Mehmet, “Azerbaycan Cumhuriyeti; Karabağ Bölgesi Hakkında Kısa Bir Araştırma”, Türk Yurdu, Mart 1990, 1-10. Kengerli, Mehmet, (1990). “Karabağ Azerbaycan Toprağıdır”, Azerbaycan Türk Kültür Dergisi, Kasım-Aralık sayı: 330, 7-15. Kodaman, Timuçin, (2000). “Türkiye ve Dağlık Karabağ Olayları”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 5, 115-130. Kurat, Akdes Nimet, (1990). Türkiye ve Rusya, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Makas, Zeynel Abidin, (1990). Azerbaycan’ın Tarihi ve Kültürel Coğrafyası, Ankara: KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Yayınları. Saray, Mehmet, (1993). Azerbaycan Türkleri Tarihi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. Sarıahmetoğlu, Nesrin (1989). Azeri-Ermeni Münasebetleri ve Karabağ Olayları, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Seferov, Rehman, “Sovyet Dönemi ve Bağımsızlık Sonrası Azerbaycan Nüfusunun Etnik Yapısındaki Değişimler”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2005/17, 395-409. Taşkıran, Cemalettin, (1996). “Ermeni-Azeri Çatışması”, Avrasya Dosyası, 2/4, 128-130. Tercüman, 12 Nisan 1988. Yıldırım, Dursun-Özönder, M. Cihat, (1990). Karabağ Dosyası, Ankara: TKAE Yayınları. Yılmaz, Reha, (2013). “Kafkasya’da Çözülemeyen Kördüğüm: Dağlık Karabağ Sorunu”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, 2/1, 71-90.