SINIF ÖĞRETMENLERİNİN LİDERLİK VE YÖNETİCİLİK KAVRAMINA İLİŞKİN ALGILARI

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 2, 312 - 333, 31.12.2019

Nurcihan Zehir Gülebi Adem Bayar

Öz

Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin
liderlik ve yöneticilik algılarına ilişkin görüşlerini derinlemesine
incelemektir. Nitel araştırma yaklaşımı çerçevesinde gerçekleştirilen bu
çalışma olgu bilim deseni kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubunda
yer alan öğretmenlerin belirlenmesinde amaçlı örneklem yöntemlerinden ölçüt
örneklem tekniği kullanılmıştır. Bu bağlamda araştırmada, 2015-2016
eğitim-öğretim yılında Samsun ili Atakum ve İlkadım ilçelerinde görev yapan 12
sınıf öğretmeni ile görüşülerek veriler elde edilmiştir. Araştırmanın verileri
araştırmacı tarafından hazırlanan ve 4 açık uçlu sorudan oluşan yarı
yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmıştır.

Elde edilen bulgular neticesinde çalışmaya
katılan öğretmenlerin hem liderlik hem de okul yöneticilik kavramları ile
ilgili birtakım algılarının olduğu sonucu elde edilmiştir. Bu bağlamda
öğretmenler etkili lider ve adil yönetici kavramları üzerinde durdukları
anlaşılmaktadır. Öğretmenler; liderlikte daha çok sosyal ilişkilere yer verirlerken
yöneticilikte işleyişle ilgili özelliklere yer vermişlerdir. Ayrıca çalışmaya
katılan öğretmenlerin okul yöneticilerinden beklentilerinin daha çok lider
olmaları yönünde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, Yönetici, Lider

Kaynakça

• ADALAN, H. Ç. (2016). Liderlik yaklaşımının çalışan motivasyonuna etkisi: Kamu sektörüne yönelik bir uygulama. Yüksek lisans tezi, Nişantaşı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.AKALIN AKDAĞ, G. (2009). İlköğretim okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışlarının yeni ilköğretim müfredatının uygulanmasındaki etkililik düzeyi. Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.AĞIROĞLU BAKIR, A. (2013). Öğretmenlerin paylaşılan liderlik ve örgütsel bağlılık algıları arasındaki ilişkinin analizi. Doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.AKTULGA, D. (1998). Executive Excellence Dergisi. İstanbul: Roya Yayınevi, 10-11.ANNELLS M. (2006). Triangulation of qualitative approaches: Hermeneutical phenomenology and grounded theory. Journal Of Advanced Nursing, 56(1), 55-61.ARGON, T. ve MERCAN, M. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin öğretim liderliği rollerini gerçekleştirebilme düzeyleri. Atatürk Eğitim Fakültesi ve MEB Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü Kongre Bildirisi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.ASLANARGUN, E. (2012). Okul müdürlerinin sahip olması gereken değerler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1327-1344.AYDIN, M. (1986). Eğitim yönetimi (ders notları). Ankara: İM Eğitim Araştırma Yayın Danışmanlık A. Ş.AYDIN, M. (1994). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatiboğlu Yayınevi. AYDIN, A. H. (2008). Yönetim bilimi (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.AZİZ, A. (2008). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.BAŞARAN, İ. E. (1992). Örgütsel davranış. Ankara: A. Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayını.BAŞARAN, İ. E. (1993). Eğitim yönetimi. Ankara: Gül Yayınevi.BENNİS, W. (1989). Bir lider olabilmek, Utku Teksöz (Çev.). İstanbul: Sistem Yayıncılık.BOYALI, H. (2011). Örgütsel sinizm ve iş tatmini arasındaki ilişkiler: Karaman’daki bankalar üzerinde bir uygulama. Yüksek lisans tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.BULUÇ, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 15(57), 5-34.BURSALIOĞLU, Z. (1971). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (6. Baskı). Ankara: Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.BURSALIOĞLU, Z. (1994). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem A Yayıncılık. BURSALIOĞLU, Z. (2000) Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (11. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. ÇAKMAK, E.K., AKGÜN, Ö.E., KARADENİZ, Ş. ve DEMİREL, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.CAN, H. (2005). Organizasyon ve yönetim. Ankara: Siyasal Kitabevi.CELEP, C. (2004). Dönüşümsel liderlik. Ankara: Anı Yayıncılık.CERİT, Y. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin hizmet yönelimli liderlik rollerini gerçekleştirme düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 88-98.COOK, C. W., PHİLİP, L., HUNSAKER, R. ve COFFEY, E. (1997). Management and organizational behavior. Chicago: McGraw Hill Book Com.ÇALIK, T. (2003). Performans yönetimi. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.ÇELİK, V. (2004). Eğitimde dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(16), 423-442.ÇEPNİ, S. (2005). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş (2. Baskı). Trabzon: Pegem A Akademi Yayıncılık.DAWİS, K. (1984). İşletmede insan davranışı. Kemal Tosun ve Diğerleri (Çev.). 2. Baskı. İstanbul: İ.Ü.İşletme Fakültesi Enstitüsü Yayını. DELİVELİ, Ö. (2010). Yönetimde yeni yönelimler bağlamında lider yöneticilik. Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta. DEMİRAL, E. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışları. Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.DERELİ, T. (1982). Organizasyonda davranış. İstanbul: Ar Yayıncılık.DRUCKER, P. F. (1998). Yeni gerçekler. Birtane Karanakçı (Çev.). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.ERÇETİN, Ş. (1998). Lider sarmalında vizyon. Ankara: Önder Matbaacılık.ERDAL, M. (2007). İşletmelerde dönüştürücü liderlik davranışlarının analizi. Yüksek lisans projesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.ERDOĞAN, İ. (2000), Okul yönetimi ve öğretim liderliği. İstanbul: Sistem Yayıncılık.EREN, E. (1998). Yönetim ve organizasyon. İstanbul: Beta Yayıncılık.ERGENELİ, A. (2006). Örgüt ve insan. Ankara: Hacettepe Üniversiteleri Hastaneleri Basımevi.ERGÜN, T. ve POLATOĞLU, A. (1992). Kamu yönetimine giriş. Ankara: TODAIE Yayınları.FINDIKÇI, İ. (2009). Hizmetkar liderlik. İstanbul: Alfa Yayınları.FİNDLEY, B., FİNDLEY, D. (1992). Effective schools, the role of principal. Contemporary Education, 63(2), 102-104.GORDON, T. (1997), E. L. E. etkili liderlik eğitimi-katılımcı yönetimin temeli. Emel Aksay (Çev.). İstanbul: Sistem Yayıncılık.GÜL, H. (2003). Karizmatik liderlik ve örgütsel bağlılık ilişkisi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü, Kocaeli. GÜMÜŞELİ, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 28(28), 531-548.GÜNER, Ş. (2002). Dönüşümsel liderliğin güç kaynakları ve silahlı kuvvetler organizasyonunun dönüşümsel liderliğe uygunluk açısından değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi. Isparta.GÜNEŞ, A. M. ve BULUÇ, B. (2012). İlköğretim okullarında dönüşümcü liderlik ile örgütsel adalet arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(3), 411-437.HAİMANN, T. (1978). Professional management theory and practice. Yönetim görevleri. Ankara: A.İ.T.İ.A. Yayını.HAMECK, D. E. (1970). Leadership styles-decision making and the principal. Selected readings on general supervision. London: Macmillian.HELVACI, M. A. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışı gösterme düzeyleri. ZfWT (Zeitschrift Für Die Welt Der Türken), 2(1). İNCELER, S. (2005). İlköğretim okulu yöneticilerinin öğretmenlerin mesleki gelişimlerine yönelik öğretimsel liderlik davranışları. Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.KEÇECİOĞLU, T. (1998). Liderlik ve liderler. İstanbul: Kal-Der Yayınları.KILINÇARSLAN, S. (2013). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (İzmir ili Karabağlar ilçesi örneği). Yüksek lisans tezi, Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.KIŞ, A. (2013). Okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışlarını gösterme düzeylerine ilişkin yönetici ve öğretmen görüşlerine yönelik bir meta-analiz. Doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, MalatyaKORKUT, H. (1992). Üniversite akademik yöneticilerinin liderlik davranışları. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 25(1), 93-11KREİTNER, R.(1989). Management. Boston: Houghton Mifflin Company.KUŞ, E. (2003). Nitel- nicel araştırma teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık.MARSHALL, C. ve ROSSMAN, G. B. (2014). Designing qualitative research. New York: Sage.MEMİŞOĞLU, S. P. (2006). Lise müdürlerinin liderlik özelliklerine ilişkin öğretmen görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 179-190.MİLES, M, B. ve HUBERMAN, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed). Thousand oaks. ca: Sage.ÖKSÜZ GÜL, F. (2015). Eğitimsel liderlik uygulamaları bağlamında öğretmen özerkliğinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.ÖZSALMANLI, A. Y. (2005). Türkiye’de kamu yönetiminde liderlik ve lider yöneticilik. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 137-146.PEHLİVAN, İ. (2001). Yönetsel mesleki ve örgütsel etik. Ankara: Pegem A Yayıncılık.PELİT, A. (2013). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesine ve atanmasına ilişkin benimsenen modellerin karşılaştırılması (Türkiye, Fransa, Danimarka ve İngiltere örneği). Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. ROBERTS, P. ve PRİEST, H. (2006). Reliability and validity in research. Nursing Standard, 20.SABUNCUOĞLU, Z. ve TÜZ, M. (1998). Örgütsel psikoloji (3. Baskı). Bursa: Alfa Yayınları.SAĞIR, M. (2011). İlköğretim okulu yöneticilerinin öğretimsel liderlik rolleri ve karşılaştıkları sorunlar. Doktora tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.SANDELOWSKİ, M. (2003). Tables or tableaux? The challenges of writing and reading mixed methods studies. In A. Tashakkori & C. Teddlie (Eds.), Handbook of mixed methods in social and behavioral research (pp. 321-350). Thousand Oaks, CA: Sage.SERGİOVANNİ, T. J. (1984). Leadership and excellence in schooling. Educational Leadership, 41 (5), 4-13.SİMON, H. A., SİMTHBURG, D. W. ve THOMPSON, V. A. (1973). Kamu yönetimi. C. Mıhçıoğlu (Çev.). Ankara: S. B. F. Yayınları. SİSK, H. L. (1977). Management and organization. Ohio: South-Western Publishing Co.STONER J. (1978). Management. New Jersey: Prentice-Hall, Inc. EnglewoodCliffs.ŞAHİN, A. ve ERGÜÇ, G. (2001). SSK hastaneleri yönetici hemşirelerinin liderlik tarzlarının yönetim gözeneği yaklaşımına göre değerlendirilmesi. Verimlilik Dergisi, MPM Yayını, 4.ŞİMSEK, S. (2002). Yönetim ve organizasyon (7. Baskı). Konya: Günay Ofset.ŞİŞMAN, M. (2004). Öğretim liderliği (2. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.TAVŞANCIL, E. ve ASLAN, E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.TELLİ, E., ÜNSAR, A. S. ve OĞUZHAN, A. (2012). Liderlik davranış tarzlarının çalışanların örgütsel tükenmişlik ve işten ayrılma eğilimleri üzerine etkisi: Konuyla ilgili bir uygulama. Electronic Journal of Vocational Colleges, 2(2),135-150. TOKER, T. (2007). Sınıf öğretmenlerinin okul müdürlerinden öğretim liderliği davranışlarına ilişkin beklentileri ve beklentilerinin gerçekleşme düzeyi. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.TÜRKMEN, F. (2016). Ortaokul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışlarının öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi. Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.ULUKAN, M. (2006). Futbolcuların kulübe bağlılıklarında antrenörün liderlik özelliklerinin rolü. Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.UYGUN, H. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürleri ile ilköğretim müfettişlerinin öğretmenleri etkileme düzeyi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.UZUN, G. (2016). Yöneticilerin (okul müdürlerinin) gösterdikleri liderlik özellikleri Ağrı İli Patnos ilçesi analizi. Yüksek lisans tezi, Avrasya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.ÜNVERDİ, D. (2016). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının öğretmenlerin iş doyumu ile ilişkisi. Yüksek lisans tezi, Zirve Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.WERNER, I. (1993). Liderlik ve yönetim. V. Üner (Çev.). İstanbul: Rota Yayıncılık.YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.YİĞİT, R. (2002). İyi bir lider olmanın yolları. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 6(1), 16-21.