CAHİT SITKI TARANCI’NIN DEĞİRMEN ŞİİRİNİ PSİKANALİTİK EDEBİYAT KURAMI AÇISINDAN OKUMA DENEMESİ

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 2, 211 - 222, 31.12.2019

Hüsrev Akın Özge Dikmen

Öz

Sanatçının hayatı
ve kişilik özelliklerine gösterilen alaka 20. yüzyılda Sigmund Freud’un temellerini
attığı bireyin bilinçaltı dünyasına inmeyi amaçlayan psikanaliz yöntemiyle daha
teknik bir hâle gelmiştir. Bireyin tutum ve davranışlarının açıklanması
noktasında bilinçaltının verilerinden yararlanılmıştır. Bir birey olan sanatçının
yaratma eyleminin kaynaklarını bilinçaltına dayandıran psikanalist kurama göre
sanatçının gerek kişiliği, gerekse yarattığı edebi eserin açıklanması
noktasında psikanalizmin verilerinden yararlanılabilmektedir. Bu yöntemde sanatçının
psikolojik durumu ve vücuda getirdiği eser arasında birebir alaka
kurulmaktadır. Sanatçıyı nevrotik bir kişilik olarak gören Freud onu yazmaya
iten dürtülerin bilinçaltında saklı olduğunu ve onun bu dürtüleri bastıramadığı
için eseri yoluyla açığa çıkararak tatmine ulaştığını düşünmektedir. Cumhuriyet
döneminin önemli şairlerinden biri olan Cahit Sıtkı’nın şiirlerinin onun
psikolojisinden izler taşıdığını söylemek mümkündür. Bu çalışmada şairin
Değirmen şiiri psikanalitik edebiyat kuramı açısından okunmaya çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Edebiyat-Psikoloji, Şiir, Psikanalizm, bilinçaltı

Kaynakça

• CEBECİ, O. (2015). Psikanalitik Edebiyat Kuramı, İthaki Yayınları, 3. bs., İstanbul.
• EMRE, İ. (2005). Edebiyat ve Psikoloji, Anı Yayıncılık, Ankara.
• GARİPER, C. (2013). “Sanatkârın Bir Genç Adam Olarak Portresi: Cahit Sıtkı Tarancı”, (Ed.)
• TİMUR, K. ve ULUDAĞ, M. E., Doğumunun Yüzüncü Yılında Uluslararası Cahit Sıtkı Tarancı Sempozyumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• GARİPER, C. ve KÜÇÜKCOŞKUN, Y. (2009). Dionizyak Coşkunun İhtişam ve Sefaleti: Yakup Kadri'nin Nur Baba Romanına Psikanalitik Bir Yaklaşım, Akademik Kitaplar, İstanbul.
• GÖÇGÜN, Ö. (1987). “Cahit Sıtkı ve Şiir Sanatı”, Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 4: 149-162.
• İNALTEKİN, A. (2013). “Cahit Sıtkı Tarancı’nın Edebi Kişiliği ve Poetik Düşüncesi”, (Ed.) TİMUR, K. ve ULUDAĞ, M. E., Doğumunun Yüzüncü Yılında Uluslararası Cahit Sıtkı Tarancı Sempozyumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• KABAKLI, A. (1966). Türk Edebiyatı, C. III, Türkiye Yayınevi, Ankara.
• KACIROĞLU, M. (2013). “Cahit Sıtkı Tarancı’nın Şiirinde Özne-Ben’in Metafizik Bunalımı”, (Ed.) TİMUR, K. ve ULUDAĞ, M. E., Doğumunun Yüzüncü Yılında Uluslararası Cahit Sıtkı Tarancı Sempozyumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• KAPLAN, R. (2013). “Cahit Sıtkı’nın Şiirinde Ölüm”, (Ed.) TİMUR, K. ve ULUDAĞ, M. E., Doğumunun Yüzüncü Yılında Uluslararası Cahit Sıtkı Tarancı Sempozyumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• KARABULUT, M. (2013). Edip Cansever’in Şiiri Psikanalitik Bir İnceleme, Öncü Kitap, Ankara.
• KARATAŞ, T. (2013). “Her Okurun Şairi: Cahit Sıtkı Tarancı”, (Ed.) TİMUR, K. ve ULUDAĞ, M. E., Doğumunun Yüzüncü Yılında Uluslararası Cahit Sıtkı Tarancı Sempozyumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• KAVAZ, İ. (1999). Sait Faik Abasıyanık, Şûle Yayınları, İstanbul.
• KAVAZ, İ. (2005). Belgelerle Âkif Paşa ve Eserleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• KOÇAK, E. (2004). Cahit Sıtkı Tarancı’nın Şiirinde Hayaller, Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• KOLCU, A. İ. (2015). Edebiyat Kuramları, Salkımsöğüt Yayınevi, 4. bs., Erzurum.
• KORKMAZ, R. (2014). İkaros’un Yeni Yüzü Cahit Sıtkı Tarancı, Akçağ Yayınları, 2. bs., Ankara.
• MORAN, B. (1988). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, Cem Yayınevi, 7. bs., İstanbul. ÖZTÜRK, N. (1993). “Psikanaliz ve Edebiyat”, İnsan Bilimleri Araştırmaları Yeni Harran Çevresi, 4: 6-27.
• SAĞLAM, M. H. (2007). “Necip Fazıl Kısakürek’in Otel Odaları Şiirini Psikanalitik Edebiyat Kuramı Bağlamında Okuma Denemesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (33): 240-252.
• SÂMANOĞLU, G. (1988). Cahit Sıtkı Tarancı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ŞEN, C. (2012). Edebiyat İncelemelerinde Psikanaliz Kullanımı, Divan Kitap, Ankara.
• TARANCI, C. S. (1989). Evime ve Nihal’e Mektuplar, (Hz.) ENGİNÜN, İ., Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• TARANCI, C. S. (2016). Ziya’ya Mektuplar, Can Yayınları, 2. bs., İstanbul.
• UÇ, H. (2013). “Cahit Sıtkı Tarancı’nın Etik Anlayışı”, (Ed.) TİMUR, K. ve ULUDAĞ, M. E., Doğumunun Yüzüncü Yılında Uluslararası Cahit Sıtkı Tarancı Sempozyumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.